Сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі. Жнівень 2024

Высновы:

• У Беларусі працягваюцца рэпрэсіі супраць іншадумцаў і нязгодных з дзейным рэжымам; узровень крымінальнага пераследу па-ранейшаму крытычна высокі. Палітычна матываваны крымінальны пераслед – гэта актуальная пагроза для ўсіх, хто прымаў удзел у пратэстных выступах або крытычна выказваўся адносна палітычнай сітуацыі ў краіне або ў адрас чыноўнікаў рэжыму; пад пагрозай усе тыя, хто выказваў сваё меркаванне мірным шляхам або падтрымліваў пратэсты.
• З лета 2020 года праваабарончай супольнасцю прызнаныя палітвязнямі амаль 3500 чалавек, з іх – 627 жанчын. На канец жніўня 2024 года ў Беларусі ў месцах пазбаўлення волі знаходзіліся 1376 палітвязняў, з іх – 177 жанчын. У жніўні праваабарончая супольнасць прызнала такімі 52 чалавекі. Яшчэ ў дачыненні да 22 былых палітвязняў, імёны якіх раней не былі вядомыя праваабаронцам, выказаныя патрабаванні аб рэабілітацыі.
• Праваабаронцы: лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (FIDH) Валянцін Стэфановіч, юрыст Уладзімір Лабковіч, каардынатарка Валанцёрскай службы "Вясны" Марфа Рабкова, валанцёр Андрэй Чапюк, а таксама Наста Лойка, адвольна асуджаныя да пазбаўлення волі, адбываюць пакаранне ў папраўчых калоніях.
• Вядома пра некалькіх палітвязняў, якія ўтрымліваюцца доўгі час у рэжыме інкамунікада: Максім Знак, Марыя Калеснікава, Віктар Бабарыка, Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі, Ігар Лосік, Уладзімір Кніга больш за год пазбаўленыя кантактаў са знешнім светам, у тым ліку ўнутры калоній.
• За чатыры гады (са жніўня 2020 года) "Вясна" зафіксавала больш за 74 тысячы фактаў рэпрэсій, звязаных з крымінальным і адміністрацыйным пераследам: адвольных затрыманняў, ператрусаў, допытаў і г. д..
• Працягваюцца адвольныя рэпрэсіі ў дачыненні да грамадзян за рэалізацыю грамадзянскіх правоў: у жніўні "Вясна" атрымала інфармацыю пра не менш чым 152 выпадкі палітычна матываваных рэпрэсій, якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу, з іх – не менш за 81 адміністрацыйную справу, разгледжаную судамі.
• Праваабаронцы "Вясны" ў жніўні падвялі вынікі палітычна матываванага крымінальнага пераследу за ліпень. Фіксуецца рост колькасці судовых працэсаў. Па папярэдніх дадзеных на працягу ліпеня былі асуджаныя мінімум 170 чалавек, з якіх 134 – мужчыны, а 36 – жанчыны. Амаль палова асуджаных – у Мінску. Больш за палову асуджаных – за ўдзел у акцыях пратэсту ў 2020 годзе (арт. 342 КК). Не менш за 28 чалавек былі асуджаныя завочна.
• Уладамі працягваюць папаўняцца спісы асобаў і фармаванняў, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай і тэрарыстычнай дзейнасці, экстрэмісцкіх матэрыялаў.
• Па-ранейшаму праваабаронцамі "Вясны" рэгулярна выяўляюцца і дакументуюцца факты прымянення катаванняў і забароненых відаў абыходжання ў ходзе расследавання палітычна матываваных крымінальных спраў, забароненых відаў абыходжання ў адміністрацыйным працэсе, а таксама пераследу і пазбаўлення волі па палітычных матывах; зняволеныя пазбаўленыя належнага ўзроўню медыцынскага абслугоўвання.
• Камітэт па правах людзей з інваліднасцю разгледзеў у Жэневе даклад уладаў Беларусі аб выкананні Канвенцыі аб правах людзей з інваліднасцю. Члены Камітэта звярнулі ўвагу на дамінаванне ў Беларусі медыцынскага, а не праваабарончага падыходу, на закрыццё НДА і не ўцягнутасць жанчын з інваліднасцю ў працэсы, на стэрыятыпізацыю людзей з інваліднасцю ў СМІ, на перасоўванне ўкраінскіх дзяцей у Беларусь у выніку вайны ва Украіне, на бежанцаў на мяжы Беларусі з ЕС і на тое, чаму дыпмісіі не падаўжаюць пашпарты беларусам за мяжой. Таксама Камітэт адзначыў, што пазбаўленне дзеяздольнасці ў Беларусі супярэчыць Канвенцыі, прымусовае псіхіятрычнае лячэнне парушае адразу тры артыкулы Канвенцыі, умовы ў беларускіх турмах не прыстасаваныя для асоб з інваліднасцю, а многія прадстаўнікі грамадскіх арганізацый не змаглі прыехаць на пасяджэнне ў тым ліку і таму, што знаходзяцца ў зняволенні. Праваабаронцы прадставілі альтэрнатыўны даклад і сустрэліся з сябрамі Камітэта.

Палітычна матываваны пераслед. Палітычныя зняволеныя

На 31 жніўня ў месцах пазбаўлення волі ўтрымліваюцца 1376 палітвязняў. Сярод іх 177 жанчын і не менш за 15 чалавек з інваліднасцю.

Акрамя таго, вядома пра амаль 2100 палітвязняў, у тым ліку 450 жанчын, якія цалкам адбылі тэрміны (1188 чалавек), былі вызваленыя ў выніку адмены або змены меры стрымання, амністыі або акта памілавання, альбо памерлі ў зняволенні. Такім чынам, сумарная колькасць палітвязняў і былых палітвязняў набліжаецца да 3500 чалавек.

За чатыры гады, са жніўня 2020 года, "Вясна" зафіксавала больш за 74 тысячы фактаў рэпрэсій: адвольных затрыманняў, ператрусаў, допытаў і г.д. За гэты час колькасць палітвязняў вырасла ў 55,5 разы – 9 жніўня 2020 года іх было 25. Вядома як мінімум пра 6971 фігуранта крымінальных спраў. Акрамя гэтага, вядома пра шэсць палітвязняў, якія памерлі ў няволі: Аляксандр Кулініч, Ігар Леднік, Вадзім Храсько, Алесь Пушкін, Мікалай Клімовіч, Вітольд Ашурак.

У мінулым месяцы праваабаронцы даведаліся пра ўтрыманне ў няволі па палітычных матывах і прызналі палітвязнямі 52 чалавекі. Сярод іх 16 чалавек, затрыманых і пазбаўленых волі за рэалізацыю свабоды мірных сходаў і свабоды выказвання меркавання (заявы ад 7 жніўня і ад 29 жніўня); 24 чалавекі па абвінавачваннях у дыфамацыі, распальванні варожасці і варожасці, здрадзе дзяржаве і іншых крымінальных артыкулах, якія выкарыстоўваюцца для селектыўнай і дыскрымінацыйнай абароны прадстаўнікоў улады ў многіх выпадках у закрытым судовым пасяджэнні (заявы ад 21 жніўня і ад 22 жніўня); 12 чалавек у рамках пераследу іншадумства з дапамогай празмерна шырокага і расплывістага заканадаўства аб экстрэмізме (заявы ад 30 жніўня і ад 23 жніўня).

Таксама праваабарончая супольнасць запатрабавала рэабілітацыі 22 былых палітвязняў, імёны якіх сталі вядомымі праваабаронцам ужо пасля іх вызвалення.

Вядома пра 30 палітвязняў, якія выйшлі на волю ў сувязі з поўным адбыццём тэрміну пазбаўлення волі. У тым ліку Глеб Раманаў, Ігар Рудчык, Максім Ражкоў і Яўген Харашкевіч. Таксама 16 жніўня быў падпісаны ўказ аб памілаванні 30 палітычных зняволеных. Імёны васьмі вызваленых палітвязняў засталіся невядомымі.

Палітвязень Яўген Кладаў не выйшаў на волю пасля адбыцця тэрміну пазбаўлення волі, бо яму былі выстаўленыя новыя абвінавачванні.

У дачыненні да тых, хто застаецца ў зняволенні, працягваецца ціск. Так, Сяргей Раманаў, які знаходзіўся ў ПКТ шэсць месяцаў да мая 2024 года, у чэрвені зноў быў змешчаны ў ПКТ – на пяць месяцаў. Вядома, што працягвае знаходзіцца ў ПКТ Анджэй Пачобут. Актывісту Еўрапейскай Беларусі Яўгену Афнагелю ўзмацнілі рэжым адбыцця пазбаўлення волі і перавялі з калоніі ў турму.

У якасці меры ціску ў дачыненні да палітвязняў актыўна выкарыстоўваецца падаўжэнне тэрміну знаходжання ў няволі з дапамогай абвінавачванняў у "злосным непадпарадкаванні" (арт.411 КК). Так, у жніўні абвінавачванні былі выстаўленыя Юрыю Зянковічу і пачаўся суд над Вячаславам Малейчуком. Асуджаныя да дадатковага аднаго года пазбаўлення волі Сяргей Дэцук, Сяргей Яфімаў і Цімур Рызапур. Таксама вынесены быў прысуд Ягору Ібрагімаву (вынік суда не вядомы).

У рэжыме інкамунікада працягваюць утрымлівацца Паліна Шарэнда-Панасюк, Марыя Калеснікава, Віктар Бабарыка, Уладзімір Кніга, Мікалай Статкевіч, Сяргей Ціханоўскі, Максім Знак, Ігар Лосік і Яўген Афнагель.

Палітычна матываванаму пераследу падвяргаюцца таксама сем'і палітвязняў. Так, за атрыманне гуманітарнай дапамогі праз сацыяльную ініцыятыву INeedHelpBY не менш за 126 чалавек падвергліся адміністрацыйнаму пераследу, больш за 20 чалавек на дадзены момант знаходзяцца пад вартай па крымінальных абвінавачваннях за дапамогу палітвязням. Асуджаныя да пазбаўлення волі Ірына Такарчук, Алеся Сяргеенка, Алена Дземянчук і Надзея Лескавец.

Наталля Малец асуджаная да пазбаўлення волі за ажыццяўленне грашовых пераводаў палітвязням.

Працягваюцца затрыманні беларусаў, якія вяртаюцца з-за мяжы ў Беларусь. Напрыклад, Кацярына Быстрякова была затрыманая па вяртанні ў краіну за ўдзел у вулічных пратэстах 2020 года.

Пераслед праваабаронцаў

Больш за тры гады ў няволі за сваю праваабарончую дзейнасць знаходзяцца актывісты "Вясны" Марфа Рабкова, Андрэй Чапюк, Алесь Бяляцкі, Валянцін Стэфановіч і Уладзімір Лабковіч.

Адзін год і 10 месяцаў знаходзіцца ў няволі за сваю праваабарончую дзейнасць Наста Лойка, праваабаронца Human Constanta.

Не менш за сем адвакатаў пазбаўленыя волі па палітычных матывах.

Катаванні і жорсткае абыходжанне

Стала вядома, што палітзняволеная Марыя Калеснікава, сувязі з якой у родных няма на працягу доўгага часу, моцна схуднела ў няволі: па сведчанні былых зняволеных да 45 кг пры росце 175 см. Яе абмяжоўваюць у атрыманні медыцынскай дапамогі.

Спецслужбы працягваюць прымушаць затрыманых па палітычна матываваных справах запісваць відэа з прызнаннем віны і прынясеннем выбачэнняў ("пакаяльныя відэа") для наступнай публікацыі ў праўладных медыя.

Палітычныя зняволеныя ў месцах няволі працягваюць сутыкацца з ціскам і адвольным змяшчэннем у штрафныя ізалятары на працяглыя тэрміны, што азначае знаходжанне ў адзіночным зняволенні ў пагоршаных умовах і без магчымасці перапіскі або сустрэч з адвакатам. Праваабаронцам стала вядома пра змяшчэнне ў ШІЗА анархіста Мікалая Дзядка – з чэрвеня, праваабаронцы Андрэя Чапюка – на 10 сутак у дзень візіту сям'і, і Ягора Лебядка – на 10 сутак. Анархіст Ігар Аліневіч, якога адміністрацыя турмы рэгулярна змяшчала ў ШІЗА, у чэрвені трымаў галадоўку і быў змешчаны ў бальніцу для асуджаных з-за выяўлення язвы страўніка, а затым пераведзены ў турму.

Былы палітвязень Сяргей Моніч распавёў пра ўмовы ўтрымання ў ШІЗА ў следчай турме № 4 у Магілёве. Нізкая якасць прадастаўляемай ежы і абмежаванне ў праве набываць прадукты харчавання прыводзіць да хуткай страты вагі і агульнаму пагаршэнню стану здароўя. Таксама адзначаецца, што ў ШІЗА пастаянна холадна і няма ацяплення.

Былы палітвязень Віктар Панцялееў апісвае ўмовы ўтрымання ў карцэры ў СІЗА № 7: памяшканне памерам паўтара на паўтара метра, туалет у выглядзе нічым не агароджанай дзіркі ў падлозе, адкідная нара, маленькі столік і маленькі зэдлік.

Таксама Панцялееў апісвае ўмовы этапавання ў суд – наўмысна негуманны зварот прымяняецца менавіта да палітвязняў. Усе перамяшчэнні ажыццяўляюцца ў катавальнай позе "ластаўкі": рукі, скаваныя за спіной у кайданках, выкручваюць уверх, пры гэтым апускаючы тулава і галаву чалавека ўніз у напаўсагнуты стан.

Жанчына, затрыманая на мяжы, падзялілася ўмовамі ўтрымання жанчын у ІЧУ ў Берасці: у камеры антысанітарыя і блашчыцы, прыбіральня ў выглядзе дзіркі ў падлозе без якой-небудзь агароджы. Сродкі асабістай гігіены не выдаваліся. Пры гэтым, жанчынам, якіх затрымалі за нявыплату аліментаў, матрацы на ноч выдавалі.

Адсутнасць справядлівага судовага разбору па палітычна матываваных справах

Сваім чарговым указам №298 Аляксандр Лукашэнка прызначыў на новыя пасады альбо на новы пяцігадовы тэрмін шэраг суддзяў: сярод іх вялікая колькасць датычных да палітычна матываванага пераследу.

У новы санкцыйны пакет Еўразвязу патрапілі суддзі Вячаслаў Тулейка, Алена Ананіч, Анатоль Сотнікаў, Ігар Шведаў, Таццяна Шоцік, Васіль Скок, Станіслаў Іванюценка, Аляксей Хлышчанкоў, Ігар Зямцоў, Вольга Дубовіч, Антон Дудаль, Мікалай Сергіевіч, Андрэй Млечка, і пракурорка Ірына Падкавырава.

Працягваюцца завочныя суды над грамадскімі актывістамі і апанентамі ўлады. Напрыклад, 2 жніўня быў завочна асуджаны да сямі гадоў пазбаўлення волі журналіст Алесь Кіркевіч за інтэрв'ю незалежнаму медыя, якое было абвешчана ўладамі экстрэмісцкім фармаваннем.

Судовыя пасяджэнні па палітычна матываваных крымінальных справах працягваюць неабгрунтавана праводзіцца ў закрытым рэжыме, ва ўмовах поўнай сакрэтнасці.

Парушэнне свабоды асацыяцыі

Працягваецца масавая прымусовая ліквідацыя НДА: у судзе будуць разгледжаныя пазовы ўладаў аб ліквідацыі Міжнароднага грамадскага аб'яднання «культурны абмен», грамадскага аб'яднання «Спартыўны клуб БХМ» і Міжнароднага грамадскага аб'яднання «Альтэрнатыва».

Некамерцыйная арганізацыя ProWomenBY абвясціла пра закрыццё праз ціск уладаў.

Сацсеткі Анархічнага Чорнага Крыжа прызнаныя экстрэмісцкімі матэрыяламі.

Некамерцыйная арганізацыя OEEC абвешчаная экстрэмісцкім фармаваннем. Супрацоўнікам арганізацыі пагражае крымінальная адказнасць.

Працягваецца крымінальны пераслед пра-дэмакратычных палітычных структур, грамадскіх ініцыятыў і асацыяцый. 28 жніўня пачаўся суд па справе супраць удзельнікаў ініцыятывы "Кадравы рэзерв для Новай Беларусі".

Працягваецца пераслед лакальных ("дваровых") супольнасцяў, якія адыгралі ў пратэстах 2020 года важную мабілізацыйную ролю. Стала вядома пра затрыманне чарговага адміністратара "дваровага чата" – Аляксея Яўмененкава.

Людзей, якія падтрымліваюць данатамі непажаданыя ўладам грамадскія арганізацыі і ініцыятывы, працягваюць пераследаваць за садзейнічанне экстрэмізму.

Парушэнне свабоды мірных сходаў. Падаўленне свабоды выказвання меркаванняў

Крымінальны пераслед за ажыццяўленне правоў на свабоду мірных сходаў і свабоду выказвання меркаванняў не спыняецца. Людзей масава прыцягваюць да крымінальнай адказнасці і нярэдка прызначаюць суровае пакаранне — пазбаўленне волі.

5 жніўня, суд Ленінскага раёна горада Брэста абвясціў прысуд васьмі ўдзельнікам акцый пратэсту 10 жніўня 2020 года – Івану Амрэйчыку, Васілю Ніпарку, Аляксею Самайлюку, Анатолю Закурку, Ігару Сарокіну, Сяргею Дземідзюку, Мікіту Яхімовічу і Валянціне Жукоўскай. Усіх абвінавацілі паводле ч. 1 арт. 342 КК паводле абвінавачвання ва "ўдзеле ў групавых дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак і прызначылі пакаранне ў выглядзе пазбаўленне волі".

Пералік асобаў, у дачыненні да якіх пачата спецыяльная вытворчасць папаўняецца. Працягваюць завочна ўзбуджаць крымінальныя справы і караць за выказванне меркаванняў і ўдзел у мірных сходах. У жніўні пералік папоўніўся імёнамі пяці абвінавачаных, усяго ў ім 117 пазіцый.

2 жніўня актывістку Кацярыну Туманаву суд Кастрычніцкага раёна горада Гродна прызнаў вінаватай па ч.1 арт. 342 і арт. 364 КК і завочна асудзіў да двух з паловай гадоў пазбаўлення волі.

Прыцягнулі да крымінальнай адказнасці і палітвязня, якога раней вызвалілі на падставе акта амністыі (Закон "аб амністыі ў сувязі з Днём народнага адзінства" ад 7 снежня 2022 г. № 220-З). Так, 14 жніўня 2024 года, суд Баранавіцкага раёна і горада Баранавічы прызначыў пазбаўленне волі тэрмінам на два гады і шэсць месяцаў да Пятру Зіневічу паводле арт. 342 КК: за ўдзел у акцыі пратэсту ў ноч з 9 на 10 жніўня 2020 года. 11 студзеня 2023 года Зіневіч быў вызвалены ад пакарання за ўчыненне злачынства, прадугледжанае арт. 188 КК (паклёп), са здыманнем судзімасці.

Як стала вядома праваабаронцам "Вясны" з Магілёва (праект MAYDAY), суд Глускага раёна змясціў 15-гадовую школьніцу ў спецыяльную ўстанову адукацыі на два гады за тое, што дзяўчына нібыта "шляхам вырабу відэароліка абразлівага характару, размешчанага ў глабальнай сетцы Інтэрнэт, здзейсніла наўмысную абразу прадстаўніка ўлады ў асобе супрацоўніка органаў унутраных спраў, гэта значыць злачынства, прадугледжанае артыкулам 369 Крымінальнага кодэкса".

Праваабаронцы "Вясны" раней неаднаразова адзначалі, што спецыяльныя закрытыя ўстановы адукацыі — гэта месцы пазбаўлення волі. Аднак працэс пазбаўлення волі ў гэтых установах адбываецца без забеспячэння належных працэсуальных гарантый, у тым ліку як правіла ў адсутнасць абаронцы – адваката. У дадзеным выпадку таксама мае месца адвольнае палітычна матываванае пераслед дзіцяці.

Адміністрацыйны пераслед

У жніўні "Вясна" атрымала інфармацыю пра не менш чым 152 выпадкі палітычна матываваных рэпрэсій, якія вынікаюць з крымінальнага і адміністрацыйнага пераследу, з іх не менш за 81 адміністрацыйную справу, разгледжаную судамі. 90% спраў разгледжаныя паводле арт. 19.11 КаАП (за распаўсюд інфармацыйных матэрыялаў, прызнаных уладамі экстрэмісцкімі), таксама некалькі спраў разгледжаныя паводле арт. 24.23 КаАП за "несанкцыянаванае пікетаванне" і арт. 24.15 КаАП за выкарыстанне "замежнай бязвыплатнай дапамогі" – матэрыяльнай падтрымкі ахвяр палітычных рэпрэсій.

Звяртаем увагу, што вынікі адміністрацыйнага пераследу і колькасць затрыманняў, звязаных з крымінальным і адміністрацыйным пераследам, часта не становяцца вядомымі праваабаронцам альбо паступаюць з затрымкай з-за атмасферы страху і пагрозы дадатковых рэпрэсій. Гэтыя дадзеныя нельга ацэньваць як паказчык змены ўзроўню рэпрэсій, асабліва на кароткіх адрэзках часу і без уліку змянення умоваў для збору інфармацыі.

Пераслед журналістаў і супрацоўнікаў СМІ

Па стане на 31 жніўня, пазбаўленыя волі 35 журналістаў і супрацоўнікаў СМІ.

19 жніўня Гродзенскі абласны суд завочна прызнаў вінаватым журналіста і праваабаронцу Уладзіміра Хільмановіча ў "іншым садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці" (ч.1 арт. 361-4 КК), у "іншым садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці, здзейсненым паўторна" (ч. 2 арт. 361-4 КК) і ва" ўваходжанні асобы ў склад экстрэмісцкага фармавання ў мэтах здзяйснення злачынства экстрэмісцкай накіраванасці" (удзеле ў экстрэмісцкім фармаванні) (ч. 3 арт. 361-1 КК).

Па сукупнасці злачынстваў шляхам частковага складання прызначаных асноўных і дадатковых пакаранняў канчаткова прызначана Хільмановічу пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі тэрмінам на пяць гадоў у папраўчай калоніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму са штрафам у памеры 1000 базавых велічынь, што складае 40000 рублёў. Адвольны пераслед з'явіўся следствам праваабарончай і журналісцкай дзейнасці Хільмановіча.

16 жніўня прынята рашэнне аб памілаванні зняволеных. 20 жніўня выйшла на волю па ўказе аб памілаванні журналістка Ксенія Луцкіна, якую 28 верасня 2022 года асудзілі да васьмі гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму па адвольным абвінавачванні ў "змове з мэтай захопу ўлады неканстытуцыйным шляхам".

Экстрэмісцкім фармаваннем прызнаны рэгіянальны незалежны сайт "Orsha.eu". У дачыненні да яго заснавальніка праваабаронцы Ігара Казмерчака вядзецца крымінальны пераслед.

Парушэнне правоў і свабод на падставе барацьбы з экстрэмізмам і тэрарызмам

Заканадаўства аб барацьбе з экстрэмізмам і тэрарызмам па-ранейшаму выкарыстоўваецца рэжымам А. Лукашэнкі выключна для палітычна матываванага пераследу палітычных апанентаў і іншадумцаў за рэалізацыю сваіх грамадзянскіх і палітычных правоў.

У жніўні спіс экстрэмісцкіх фармаванняў папоўніўся сям'ю пазіцыямі. Напрыклад, рашэннем КДБ прызнаная экстрэмісцкім фарміраваннем "Асацыяцыя палітычных сувязяў Беларусі".

МУС сваім рашэннем ад 15 жніўня ўнесла ў гэты спіс Польскі няўрадавы фонд "Свабода і дэмакратыя" ("Wolność I demokracja"), які займаецца падтрымкай барацьбы за правы чалавека, грамадзянскія свабоды і свабоду слова ў Беларусі і іншых постсавецкіх краінах. Важны напрамак дзейнасці Фонду – падтрымка польскіх арганізацый на постсавецкай прасторы, у асноўным у Беларусі, Украіне і Літве, а таксама ў іншых краінах па ўсім свеце. Відавочна, што пераслед замежнай арганізацыі – гэта чарговы эпізод антыпольскай палітыкі рэжыму А. Лукашэнкі. Да гэтага ўлады пераследвалі і знішчалі арганізацыі польскай нацыянальнай меншасці, пазбаўлялі волі іх дзеячаў, руйнавалі магілы салдат Арміі Краёвай. 

Таксама ў жніўні прызнана экстрэмісцкім фармаваннем "Руская праваслаўная царква –Царская Імперыя" – рэлігійная абшчына расійскага паходжання, якая, на думку МУС, "груба скажаюць веравучэння і рэлігійныя практыкі Праваслаўнай Царквы, супрацьпастаўляюць сябе іншым рэлігійным арганізацыям і грамадству ў цэлым, якая наладжвае сваіх паслядоўнікаў супраць традыцыйных для Рэспублікі Беларусь канфесій". Варта адзначыць, што гэтыя абвінавачванні самі па сабе не могуць служыць падставай для абмежавання свабоды сумлення: свабода вызнаваць рэлігію або перакананні падлягае толькі абмежаванням, устаноўленым законам і неабходным для аховы грамадскай бяспекі, парадку, здароўя і маралі, роўна як і асноўных правоў і свабод іншых асоб.крымінальны перасьлед за рэлігійную дзейнасць не можа быць прызнана прапарцыйнай мерай абмежавання свабоды сумлення.

У пералік грамадзян Рэспублікі Беларусь, замежных грамадзян або асоб без грамадзянства, якія маюць дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці, за жнівень унесена 92 чалавекі, самаму старэйшаму з якіх больш за 75 гадоў, а самыя малодшыя выходзілі на вулічныя пратэсты, за якія былі асуджаныя і ўнесены ў пералік, яшчэ непаўналетнімі.

У Рэспубліканскі спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў унесены прызнаныя экстрэмісцкімі на падставе 112 судовых рашэнняў тэлеграм-каналы, Youtube і Tik-Tok каналы, старонкі ў сацыяльных сетках і іншыя крыніцы і носьбіты інфармацыі.

Экстрэмісцкімі матэрыяламі, у прыватнасці, некалькі кніг гісторыка, палітвязня Ігара Мельнікава, якому прад'яўленыя абвінавачванні ў садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці па арт.361-4 КК.

За дзейнасць, адвольна аднесеную да экстрэмісцкай, грамадзяне падвяргаюцца крымінальнаму пераследу і адвольнаму пазбаўлення волі.

Так, беларуска стала ахвярай вымагальніцтва вялізнага выкупу пад пагрозай прыцягнення да крымінальнай адказнасці за некалькі грашовых ахвяраванняў пратэстным ініцыятывам. Да выплаты «кампенсацыі» – у некалькі разоў павялічанага памеру ахвяраванняў (стакратнага, які склаў некалькі тысяч еўра), дзяўчына ўтрымлівалася ў ізалятары ў катавальных умовах.

Брэсцкі абласны суд 25 ліпеня асудзіў 63-гадовага трэнера па настольным тэнісе Юрыя Лагадзюка да двух гадоў калоніі, паведаміла "Берасцейская Вясна". Яго прызналі вінаватым паводле ч. 1 арт. 361-4 КК за "садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці". Сутнасць абвінавачвання праваабаронцам засталася невядомая. Прысуд вынес суддзя Андрэй Сіз.

У Гарадзенскім абласным судзе 19 жніўня пачалі разглядаць крымінальную справу супраць 68-гадовай жыхаркі Берасця Наталлі Жыгар. Яе абвінавачваюць паводле ч. 1 і ч.2 арт. 361-4 КК (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці). Справу разглядае суддзя Валерый Раманоўскі. Паводле інфармацыі "Берасцейскай Вясны", справа, як мяркуецца, звязаная з падтрымкай людзей, якія па палітычных матывах утрымліваліся ў СІЗА.

За апошнія некалькі месяцаў па гэтым жа артыкуле ўжо асудзілі да пазбаўлення волі Ірыну Погодеву і Наталлю Малец.