Актывісты аб прэзідэнцкіх выбарах у Беларусі: не, не, не
Прэс-канферэнцыя ў Вільні па выніках выбараў прэзідэнта Беларусі. Фота: ru.delfi.lt
Выбары ў Беларусі былі недэмакратычнымі, непразрыстымі і несвабоднымі. Да такой высновы прыйшлі актывісты, якія назіралі за выбарамі, 13 кастрычніка ў Вільні на прэс-канферэнцыі ў Беларускім доме правоў чалавека.
Як адразу адзначыў прадстаўнік кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары" Уладзімір Лабковіч, аб выніках прэзідэнцкіх выбараў ён кажа з «доляй суму», піша delfi.lt
«Выбары пачаліся ў досыць неспрыяльных умовах, у сітуацыі з працягам рэпрэсій, наяўнасці палітычных зняволеных і пры наяўнасці масавых фактаў пераследу журналістаў», - сцвярджаў ён.
Толькі да жніўня месяца, да пачатку агітацыйнай кампаніі, улады, адмовіліся ад прамых рэпрэсій, вызвалілі палітвязняў і спынілі перасьлед журналістаў, грамадзянскіх і палітычных актывістаў. «Гэта істотнае адрозненне фону выбарчай кампаніі ў параўнанні з мінулымі прэзідэнцкімі выбарамі 2010 года, калі ім папярэднічаў перыяд так званай лібералізацыі», - працягваў У.Лабковіч.
Як адзначыў праваабаронца, пасля вызвалення палітвязняў вызначыліся станоўчыя тэндэнцыі - вялікія магчымасці для рэалізацыі грамадзянскіх і палітычных правоў, адсутнасць перашкод з боку ўлады пры зборы подпісаў з боку ўладаў і правядзенні агітацыйнай кампаніі.
«Мы вітаем тактыку неперашкаджання з боку ўладаў правядзенню апазіцыйных мірных акцый пратэсту, якія праводзілі лідэры апазіцыі, якія не ўдзельнічалі ў выбарчай кампаніі. Мітынгі ў Мінску не суправаджаліся традыцыйным разгонам удзельнікаў мерапрыемстваў. Але мы асуджаем факты таго, што арганізатары дадзеных мерапрыемстваў былі аштрафаваныя на буйныя сумы. Ўлады такім чынам не змаглі цалкам адмовіцца ад рэпрэсіўнай практыкі», - сказаў У.Лабковіч. Паводле яго слоў, у цэлым выбарчы працэс не адпавядае шэрагу ключавых міжнародных стандартаў правядзення дэмакратычных свабодных выбараў. «Гэта было абумоўлена адсутнасцю роўнага доступу да СМІ ўсіх кандыдатаў, адсутнасцю бесстаронніх выбарчых камісій, выкарыстаннем адміністрацыйнага рэсурсу на карысць дзейнага прэзідэнта, фактамі прымусу выбаршчыкаў да ўдзелу ў датэрміновым галасаванні і закрытасцю шэрагу выбарчых працэдур для назіральнікаў, - пералічваў У.Лабковіч. - Найбольш важнай падставай для крытыкі выбараў застаецца адсутнасць празрыстасці падліку галасоў, што не дазваляе лічыць аб'яўленыя вынікі выбараў адлюстраваннем волевыяўлення беларускага народа».
Улічваючы ўсе гэтыя факты, назіральнікі лічаць, што выбары ў Беларусі не з'яўляюцца свабоднымі і дэмакратычнымі, а абранне кіраўніка дзяржавы не адлюстроўвае волевыяўлення беларускіх выбаршчыкаў.
Кіраўнік Беларускага Хельсінкскага камітэта Алег Гулак пагадзіўся з У.Лабковічам і дадаў, што вынікам давяраць нельга.
«На ўсіх этапах выбарчай кампаніі ўсе значныя працэсы і працэдуры не былі ў дастатковай ступені празрыстымі, пачынаючы з фарміравання камісій. Не была даступная назіральнікам зразумеласць і празрыстасць працэдуры рэгістрацыі кандыдатаў, такія важныя працэдуры як галасаванне дома, датэрміновае галасаванне, спісы выбаршчыкаў. Усё гэта для назіральнікаў было недаступна. І, вядома, сама працэдура падліку галасоў, як і раней, па адпрацаванай практыцы адбывалася такім чынам, што не толькі назіральнікі, але і большасць членаў камісій не маглі быць упэўнены, што падпісаныя імі вынікі адпавядаюць бюлетэням. Г.зн. яны падпісвалі тое, чаго не бачылі і не маглі бачыць, такім чынам яны не могуць за гэта адказваць», - сцвярджаў А. Гулак.
Назіральнікі, як сказаў ён далей, сапраўды таксама не маглі гэтую працэдуру адсачыць. Пры гэтым, паводле яго слоў, было шмат фактаў прымусу да датэрміновага галасавання. Больш за 36% прагаласаваўшых датэрмінова (больш за 41% ад тых, хто прагаласаваў наогул), на думку А. Гулака, сведчыць аб тым, што датэрміновае галасаванне стала ў Беларусі звычайнай формай галасавання, а гэта парушае беларускі выбарчы кодэкс. «У нас адбываецца шмат падмена паняццяў. Гэта ўжо людзям не рэжа вока, калі іх такім чынам падштурхоўваюць да ўдзелу ў выбарах, фактычна пазбаўляючы магчымасці рабіць свабодны выбар», - распавёў ён. Па сцвярджэнні А. Гулака было шмат ананімных скаргаў на тое, што людзей прымушалі хадзіць на датэрміновае галасаванне. «На жаль, Цэнтрвыбаркам не зрабіў таго, што мог і павінен быў зрабіць». «У выніку такія падыходы прывялі і да негатыўных ацэнак з боку назіральнікаў АБСЕ. Мабыць, галоўныя ўражанні па выніках - гэта нерэалізаваныя чаканні і магчымасці», - рэзюмаваў А. Гулак.
Акрамя таго, сказаў ён, было шмат пасылаў, што ўсё будзе зроблена празрыста, «але атрымалася тое, што атрымалася»: «У чарговы раз сістэма прадэманстравала, што ў яе няма магчымасці паляпшацца». «Сістэма проста не ўмее рабіць па іншаму, калі яна будзе рабіць па іншаму, то яна не зможа выканаць сваю функцыю. Таму ўсе абяцанні з высокіх трыбун застаюцца абяцаннямі, а далей усё ідзе па накатанай каляіне», - мяркуе член Беларускага Хельсінкскага камітэта.
Прадстаўнік кампаніі «Права выбару», якая вяла назіранне за працэсам галасавання на ўсіх яго этапах, Дзяніс Садоўскі ў сваю чаргу падкрэсліў, што «выбары прэзідэнта Рэспублікі Беларусь былі несвабоднымі і несправядлівымі, падлік галасоў адбываўся непразрыста і агучаныя ЦВК лічбы не вартыя даверу". Ён таксама пагадзіўся з высновамі сваіх калегаў з нагоды праведзеных выбараў. З улікам нядопуску назіральнікаў да пратаколаў, непразрыстага галасавання дома і іншых нюансаў. Кампанія «Права выбару», казаў Д.Садоўскі не магла прызнаць вынікі гэтых выбараў. Рэзюмуючы выступ назіральнікаў за выбарамі, мадэратар прэс-канферэнцыі выкладчык ЕГУ Таццяна Чуліцкая адзначыла, што пасля выбараў журналісты вельмі любяць задаваць пытанне, якую ж падтрымку атрымаў Лукашэнка ў насельніцтва. «Сацыялагічныя, вядома, атрымаў. Але праблема Беларусі ў тым, што ніхто не ведае, якую падтрымку ён атрымаў у сілу тэхнічных парушэнняў, якія мы назіраем у ходзе кожнай кампаніі», - звярнула ўвагу яна. Г.зн. закрытасць працэсу не дазваляе дакладна весці размову аб падтрымцы таго ці іншага кандыдата. «Атрыманыя вынікі не адпавядаюць сацыяльнай структуры беларускага грамадства», - падкрэсліла палітолаг. Яна таксама выказала згоду з калегамі ў тым, што працэдуры былі непразрыстымі, не адпавядалі міжнародным стандартам.
