Заключэнне юрыстаў і экспертаў ПЦ «Вясна» па крымінальнай справе Глеба Гатоўкі па арт. 342, 363, 364 і 435 КК

31 снежня 2020 прысудам суда Кастрычніцкага раёна Менска Глеб Гатоўка асуджаны за ўчыненне злачынстваў, прадугледжаных ч. 1 арт. 342 КК, ч. 2 арт. 363, арт. 364 і ч. 1 арт. 435 КК і падвергнуты пакаранню ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін 4 гады з адбываннем пакарання ў папраўчай калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму. Аналітыкі і эксперты ПЦ "Вясна" ў рамках кампаніі па маніторынгу палітычна матываваных крымінальных спраў, узбуджаных у перыяд выбарчай кампаніі па выбарах Прэзідэнта, прыйшлі да наступнага заключэння па яго справе.

«У дзень, калі будзе дастаткова пераканання паліцэйскага, памрэ правасуддзе» — цытата з фільма «Прысуд», 2018.

20-гадовага мінчука асудзілі за падзеі 14 ліпеня па чатырох артыкулах Крымінальнага кодэкса

Глеба абвінавацілі ў тым, што ён удзельнічаў у стыхійнай акцыі пасля рэгістрацыі кандыдатаў у прэзідэнты, дзе штурхнуў нагой у бок супрацоўніка мінскага АМАПа Аляксея Місючэнку і аказаў непадпарадкаванне старэйшаму лейтэнанту АМАПа Дзмітрыю Чарніку, а таксама ў тым, што з-за боязі захварэць COVID-19 у казарме ўхіліўся ад мерапрыемстваў па прызыву на вайсковую службу.

Агульны кантэкст крымінальнай справы характарызуецца шэрагам фактараў:

• крымінальная справа ўзбуджаная пасля адмовы ўладаў зарэгістраваць кандыдатам у Прэзідэнты Віктара Бабарыку, які набраў рэкордную колькасць подпісаў за сваё вылучэнне. Кампанія "Праваабаронцы за свабодныя выбары" адзначыла, што гэтая адмова з'яўляецца несумяшчальнай з закрытай працэдурай праверкі подпісаў, парушэннем прэзумпцыі невінаватасці з боку Лідзіі Ярмошынай у дачыненні да Бабарыкі падчас рэгістрацыі кандыдатаў у Прэзідэнты і палітычна матываваным крымінальным пераследам самога ўдзельніка выбарчай кампаніі;
• стыхійны мірны сход, выкліканы дэманстратыўна неправамернай адмовай ЦВК у рэгістрацыі Віктара Бабарыкі, быў разагнаны супрацоўнікамі АМАП ГУУС Мінгарвыканкама з ужываннем неабгрунтаванага і непрапарцыйнага гвалту. Маніторынг ўсіх крымінальных спраў, узбуджаных па падзеях 14 ліпеня 2020 г., паказаў, што супрацоўнікі АМАПу, выступаючы ў судах у якасці пацярпелых і сведак, давалі паказанні пра тое, што пры сабе ў іх не мелася гукаўзмацняльнай апаратуры (рупара) для інфармавання грамадзян аб іх ўдзеле ў несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве;
• праваабаронцы адзначаюць асіметрычны падыход уладаў, які выяўляецца ў тым, што дзяржава падвергла пераследу толькі ўдзельнікаў стыхійнага мірнага сходу. Пры гэтым ні адзін супрацоўнік праваахоўных органаў, які ўжыў празмерны гвалт да затрыманых, не пераследаваўся ва ўстаноўленым парадку;
• важна адзначыць, што ўлады праявілі крайнюю нястрыманасць у дачыненні да мірных маніфестантаў, перарываючы лакальныя выключна мірныя сходы гвалтоўнымі дзеяннямі. ПЦ "Вясна" адзначае, што падзеі 14 ліпеня паслужылі пачаткам узмацнення новага вітка рэпрэсій у дачыненні да ўдзельнікаў акцый пратэсту: затрыманыя падвяргаліся штрафам і арыштам, у той час як удзельнікі стыхійнага сходу 19 чэрвеня, выкліканага затрыманнем Віктара Бабарыкі, прыцягваліся судамі да адказнасці ў выглядзе папярэджання;
• перыяд разгляду крымінальнай справы Глеба Гатоўкі ў судзе і вынясення прысуду суправаджаўся знарочыстай адмовай уладаў расследаваць злачынствы супраць бяспекі чалавецтва, адказнасць за якія варта цалкам ўскладаць на дзяржаўныя інстытуты.

Умовы назірання за разглядам крымінальнай справы можна ахарактарызаваць у цэлым як нездавальняючыя ў сувязі з тым, што:

• парадак у зале судовага пасяджэння вызначалі супрацоўнікі канвою, у тым ліку загадваючы абвінавачанаму не прытуляцца да металічных кратаў клеткі, у якой яго ўтрымлівалі ў ходзе разгляду крымінальнай справы;
• дзяржаўны абвінаваўца Віктар Завадзіч невыразна і ціха аб'яўляў пісьмовыя матэрыялы справы, што стварала цяжкасці для ўспрымання сутнасці абвінавачвання;
• суддзя Аляксандр Рудэнка 31 снежня 2020 г., у дзень вынясення прысуду, на шэсць хвілін раней устаноўленага ім часу абвясціў рэзалютыўныя часткі, што з'яўляецца парушэннем парадку судовага паседжання.

Маецца шэраг прыкмет, якія сведчаць аб парушэнні ў дачыненні да асуджанага стандарту прэзумпцыі невінаватасці. На сайце Следчага камітэта размешчана публікацыя аб завяршэнні расследавання крымінальнай справы з указаннем узросту, вынесеных абвінавачванняў, фатаграфіяй Гатоўкі, характар ​​зместу якой мае заўчасную ацэнку яго дзеянняў як вінаватага да пачатку разгляду справы судом. Больш за тое, у загалоўку публікацыі маецца адсылка да здзяйснення абвінавачаным дзеянняў, якія не ставіліся ў віну яму ў падазрэнне: тэрмін «беспарадкі», названы ў загалоўку, адносіцца да больш цяжкага злачынства (арт. 293 КК).

Падобныя дзеянні органа крымінальнага пераследу несумяшчальныя з палажэннямі пункта 30 Заўвагі агульнага парадку КПЧ ААН. Міжнародны стандарт прэзумпцыі невінаватасці ўсталёўвае правіла: «Усе дзяржаўныя органы ўлады абавязаны ўстрымлівацца ад прадвызначэння выніку судовага разбору, напрыклад, устрымліваючыся ад публічных заяў, у якіх сцвярджаецца аб вінаватасці абвінавачанага».

У сукупнасці з утрыманнем абвінавачанага ў клетцы, перамяшчэнні яго супрацоўнікамі канвою ў кайданках за спіной, утрыманнем пад вартай на працягу пяці месяцаў, ПЦ "Вясна" прыходзіць да высновы аб тым, што стандарт прэзумпцыі невінаватасці абуральным чынам парушаны. Стандарт прэзумпцыі невінаватасці таксама прадугледжвае: «У ходзе судовага разбору падсудныя па агульнаму правілу не павінны быць закаванымі ў кайданкі або ўтрымлівацца ў клетках або якім-небудзь іншым чынам паўставаць на судзе ў абліччы, якое ўказвае на тое, што яны могуць быць небяспечнымі злачынцамі».

Захаванне працэдуры судовага разбору: суддзя Аляксандр Анатольевіч Рудэнка; дзяржаўны абвінаваўца: Віктар Юр'евіч Завадзіч; адвакаты: Шымуль Таццяна Мікалаеўна і Панкоў Ігар Аляксеевіч; пацярпелыя: Аляксей Місючэнка і Дзмітрый Чэрнік; абвінавачваны: Глеб Дзмітрыевіч Гатоўка.

Дакладны маніторынг крымінальнага працэсу дазваляе паставіць пад сумнеў правамоцнасьць прызнання ў якасці пацярпелага Дзмітрыя Чэрніка. Гэтая асоба ў судовым пасяджэнні наогул не указвала на якія-небудзь дзеянні абвінавачанага, якія сведчаць аб здзяйсненні ім крымінальна каральнай дзеі. Паказанні Дзмітрыя Чэрніка ў тым, што здзейсніў абвінавачваны, не выходзяць за рамкі складу адміністрацыйнага правапарушэння аб непадпарадкаванні, пры гэтым патрабуюць ацэнкі правамернасці дзеянняў самога Чарніца ў сувязі з гвалтоўным спыненнем ім мірнага сходу.

Прызнанне пацярпелым па справе Аляксея Місючэнкі носіць адвольны характар, паколькі паказанні ў дачыненні да абвінавачанага насілі характар ​​меркавання, даваліся пасля паказанага яму відэазапіса следчым. Абодва «пацярпелых» нават не звярталіся самі з заявай у Следчы камітэт аб здзяйсненні ў дачыненні да іх супрацьпраўных дзеянняў. На адвольны характар ​​прызнання пацярпелымі паказваюць паказанні іх саміх, бо яны не ўтрымлівалі прычынна-следчай сувязі паміж дзеяннямі абвінавачанага і «пакутамі» Місючэнка і Чарніца. Больш за тое, Аляксей Місючэнка не абгрунтаваў сваіх маральных пакут, што засталося без рэакцыі суда. Дзмітрый Чэрнік свае маральныя пакуты апісаў наступным чынам: «шмат бруду, дыскамфорт у сям'і з-за таго, што мне даводзіцца тлумачыць сям'і, сябрам і сваякам чаму я так працую. Абвінавачаны праявіў відавочную непавагу да супрацоўнікаў АМАПа».

У пацверджанне довадаў аб адвольным характары прызнання пацярпелым Аляксея Місючэнка паказваюць яго паказанні ў частцы наступстваў ад нібыта ўдару, які па ім нанасіўся: ён паведаміў суду, што «пасля ўдару ўстаяў на нагах» (пасля ўдару нагой з разгону ў грудзі - заўв.). Гэты ж супрацоўнік патлумачыў, што ўдар бачыў са спіны, але не бачыў у якой вопратцы знаходзіўся той, хто наносіць удар, пры звароце ў грамадзянскую ўстанова аховы здароўя праз некалькі дзён супрацоўнік АМАПа паскардзіўся на траўму, атрыманую ў побыце.

У ходзе слуханняў па справе ад абвінавачанага не паступала заяў пра катаванні. Аднак, сведка Леанід Каржанеўскі суду растлумачыў, што затрымліваўся разам з абвінавачаным. У службовым спецтранспарце сведка ўбачыў на твары Глеба Гатоўка рану, паколькі супрацоўнікі АМАПу ўжывалі фізічную сілу і спецсродкі да затрыманых. Дадзеныя сведкавыя паказанні засталіся без рэакцыі суда, што несумяшчальна з ч.1 арт. 18 КПК аб усебаковым, поўным і аб'ектыўным даследаванні абставінаў крымінальнай справы.

Забеспячэнне эфектыўнай абаронай: абвінавачваны прадстаўлены двума адвакатамі: Мінскай абласной калегіі адвакатаў Панкавым Ігарам Аляксеевічам і Мінскай гарадской калегіі адвакатаў Шымуль Таццянай Мікалаеўнай. Паводле ацэнкі назіральніка, абвінавачаны не забяспечаны эфектыўнай абаронай. Аргументы аб тым, што абвінавачаны не забяспечаны эфектыўнай абаронай, публікуюцца ў сучаснасці Заключэнні у скарочаным варыянце.

Ні адзін з адвакатаў у ходзе ажыццяўлення абароны не акцэнтаваў увагу суда на прававой прыродзе дзеянняў абвінавачанага ў кантэксце неабходнасці выканання Рэспублікай Беларусь сваіх міжнародна-прававых абавязацельстваў у галіне правоў чалавека па забеспячэнню ўмоў для рэалізацыі грамадзянамі права на свабоднае выказванне меркавання і на мірныя сходы.

Роўнасць бакоў у працэсе: на этапе судовага следства ў ходзе апытання адвакатам "пацярпелага" Місючэнка пра абставіны прычынення яму цялесных пашкоджанняў абарона прасіла ўдакладніць ці збіраўся ён зьвяртацца з заявай у СК па факце прычынення цялесных пашкоджанняў, ці сам ён планаваў гэта зрабіць, але суддзя сам задаў пытанне аб тым, ці звярнуўся  «пацярпелы» з заявай у СК. Місючэнка сказаў, што яго выклікаў у СК следчы па тэлефоне.

Абарона задавала пытанне «пацярпеламу» Чэрніку, чым адрозніваецца непадпарадкаванне ад супраціву, паколькі ён складаў рапарт аб непадпарадкаванні. Суддзя зняў пытанне з матывіроўкай аб тым, што ацэнка дзеянняў абвінавачанага будзе дадзена судом потым. На пытанне аб тым, ці звяртаўся пацярпелы з заявай у СК, Чэрнік растлумачыў, што яго выклікалі да аператыўнікаў ў РУУС на наступны дзень пасля інцыдэнту.

Абарона заяўляла хадайніцтва аб выкліку ў якасці сведак супрацоўнікаў АМАПу, якія выступалі сведкамі па адміністрацыйнай справе аб непадпарадкаванні. Суддзя, пачуўшы хадайніцтва абароны, закаціў вочы, зачыніў іх на некалькі секунд, потым спытаў у пракурора яго меркаванне, які не пярэчыў супраць выкліку. Суддзя на месцы вызначыў адмовіць у задавальненні хадайніцтва без матывіроўкі.

У ходзе апытання сведкі супрацоўніка АМАП Аляксандра Куцко ён паказаў, што да супрацоўнікаў АМАПа фізічнай сілы ніхто не ўжываў, толькі пры затрыманні грамадзяне перашкаджалі затрымліваць, штурхалі, тузалі за рукі. З-за таго, што ўсе яго калегі знаходзіліся ў масках, не змог назваць прозвішча калегі хто мог пацярпець. У ходзе дачы паказанняў дадзеным супрацоўнікам суддзя задаў навадное пытанне: «Штуршкі бачылі?». Неабходна адзначыць, што пасля абвяшчэння паказанняў сведкі на папярэднім расследаванні, дзе ён падрабязна і ў дэталях апісаў дзеянні абвінавачанага, дадзены сведка фактычна адмовіўся даваць паказанні супраць Глеба Гатоўка ў судзе.

У ходзе апытання сведкі Штоп суддзя задаў навадное пытанне: «Падобная прычоска на што?». Адказ не замарудзіў сябе чакаць: «Прычоска і валасы падобныя на абвінавачанага». Затым суддзя ўмяшаўся ў пытанне адваката пра ўдакладненне дэталяў прычоскі асобы, які абвінавачваецца ў гвалце над супрацоўнікамі АМАПа. Пасля апытання дадзенага сведкі адвакат Панкоў адзначыў, што існуюць супярэчнасці ў паказаннях у судзе і на этапе папярэдняга расследавання, паколькі сведка не апісаў твар таго, хто ўжываў гвалт. Суддзя спыніў заяву адваката: «Як не апісаў? Апісаў!». Адзначаныя вышэй моманты сведчаць пра тое, што суд заступаўся за бок абвінавачвання.

Такім чынам, суд звужаў магчымасць ажыццяўлення абароны істотным чынам, што не сумяшчальна з палажэннямі ч.2 арт.18 КПК: «суд, захоўваючы аб'ектыўнасць і бесстароннасць, забяспечвае бакі абвінавачвання і абароны неабходнымі ўмовамі для рэалізацыі іх правоў". Паводзіны суда ўступаюць ў супярэчнасць з міжнародным стандартам бесстароннасці суда, прадугледжаным у пункце 21 Заўваг агульнага парадку №32 КПЧ ААН: «Суд абавязаны паўставаць як бесстаронні ў вачах разумнага назіральніка».

Даследаванне доказаў: у ходзе пасяджэння суд вывучаў відэазапіс прымянення гвалту да супрацоўнікаў АМАП, які не прад'яўляецца слухачам у зале для агляду. Вывучэнне пісьмовых матэрыялаў праводзілася дзяржабвінаваўцам невыразна, суддзя рабіў заўвагу, каб пракурор казаў гучней. У ходзе вывучэння пісьмовых матэрыялаў крымінальнай справы зачытвалася даведка ГП «Мінсктранс», згодна з якой шкода ад несанкцыянаванага масавага мерапрыемства склала 72 рубля, затрымка тралейбусных маршрутаў №9, 13 і 44 складала да 25 хвілін, што пацягнула наступствы ў выглядзе страты рэйсаў.

Важна адзначыць, што бліжэйшыя пункты праходжання тралейбусных маршрутаў №9 і 13 знаходзяцца ў адным кіламетры ад дома №27 па вуліцы Зыбіцкай. За два кіламетры праходзіць маршрут тралейбуса №44 ад дома, які лічыцца месцам здарэння. Разам з тым, у судовым пасяджэнні не выраблялася ацэнка і не пазначалася прычынна-следчая сувязь паміж дзеяннямі абвінавачанага і дадзенымі абставінамі. Пры такіх абставінах падобная калькуляцыя шкоды носіць адвольны характар ​​і можа паказваць на магчымую фальсіфікацыю доказаў, якія змяшчаюцца ў матэрыялах справы. На недапушчальнасць падобных фактаў ПЦ "Вясна" паказваў у Заключэнні па справе Марыі Сафоновой і Дзмітрыя Галко.

Заключныя высновы: пільны маніторынг крымінальнай справы дазваляе выявіць наяўнасць прыкмет, якія паказваюць на палітычны матыў пераследу абвінавачанага.

У частцы абвінавачвання па ч.1 арт. 342 КК прысуд суда вынесены без ацэнкі дзеянняў абвінавачанага з аб'ектыўнага боку складу злачынства, прадугледжанага дадзеным артыкулам. Абвінавачаны не выканаў дзеянняў, якія ахопліваюцца аб'ектыўнам бокам складу злачынства, прадугледжанага ч.1 арт. 342 КК. Прысуд суда ў гэтай частцы несумяшчальны з ч.4 арт.16 КПК: «Прысуд не можа быць заснаваны на здагадках».

Пракурор пакінуў без ацэнкі наяўнасць у матэрыялах крымінальнай справы прыкмет адвольнай калькуляцыі і фактычнай фальсіфікацыі доказаў, што несумяшчальна з ч. 2 ст. 25 КПК: «Пракурор абавязаны на ўсіх стадыях крымінальнага працэсу своечасова прымаць прадугледжаныя законам меры па ліквідацыі парушэнняў закона, ад каго б гэтыя парушэнні ні зыходзілі».

Асаблівую трывогу ПЦ "Вясна" выклікае як крыміналізацыя ўдзелу ў стыхійных мірных сходах, так і падвойнае асуджэнне (адміністрацыйнае і крымінальнае) Гатоўкі за адны і тыя ж дзеянні: спачатку ў рамках адміністрацыйнай справы па арт. 23.34 і 23.4 КоАП (удзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве і непадпарадкаванне службовай асобе) на 12 сутак адміністрацыйнага арышту, а затым асуджэнне па ч.1 арт. 342 КК (1 год пазбаўлення волі) і па ч.1 ст. 363 КК (3 гады пазбаўлення волі). Неабходна адзначыць, што ў тэксце прысуду ў частцы абвінавачання Гатоўка па ч.1 ст. 363 КК суд указаў дзеянні, якія цалкам ахопліваюцца аб'ектыўным бокам складу адміністрацыйнага правапарушэння, прадугледжанага арт. 23.4 КаАП аб непадпарадкаванні.

Дасканалы маніторынг разгляду судом крымінальнай справы дазваляе зрабіць адназначную выснову пра тое, што суд не рабіў ацэнкі дзеянняў абвінавачанага ў кантэксце рэалізацыі ім сваіх асноўных правоў. Такім чынам, суд не суадносіў дзеянні абвінавачанага і «пацярпелых» з цэлым блокам заканадаўства.

Пастанова Пленума Вярхоўнага суда ад 22 снежня 2016 г. №9 (п. 6) «Аб забеспячэнні правы на судовую абарону і культуры судовай дзейнасці» абавязвае суддзяў надаваць увагу ўдасканаленню сваіх ведаў і прафесійных навыкаў, неабходных для належнага ажыццяўлення правасуддзя, а таксама сачыць за зменамі ў нацыянальным заканадаўстве і міжнародным праве, уключаючы міжнародныя дагаворы і іншыя дакументы, якія ўсталёўваюць нормы, якія дзейнічаюць у дачыненні да правоў чалавека.

Крымінальная справа Глеба Гатоўкі сведчыць аб наяўнасці ў праваўжывальнай практыцы сістэмнай праблемы ўмяшання дзяржавы ў свабоду стыхійных сходаў, яе спынення ў кантэксце з грубымі парушэннямі стандартаў свабодных, дэмакратычных, адкрытых і канкурэнтных выбараў Прэзідэнта. ПЦ «Вясна» адзначае, што падчас разгляду справы суд не ацэньваў дзеянні абвінавачанага і «пацярпелых» з цэлым блокам палажэнняў заканадаўства:

• Рашэннем Канстытуцыйнага суда Рэспублікі Беларусь ад 07 траўня 2018 г. № Р-1123/2018 «Аб адпаведнасці Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь Закона Рэспублікі Беларусь «Аб унясенні змен і дапаўненняў у Закон Рэспублікі Беларусь «Аб міжнародных дамовах Рэспублікі Беларусь». Канстытуцыйны Суд дае наступнае тлумачэнне ўжывання міжнародна-прававых актаў і агульнапрызнаных прынцыпаў міжнароднага права ў нацыянальнай прававой сістэме:
• артыкулам 8 Канстытуцыі прызнаецца прыярытэт агульнапрызнаных прынцыпаў міжнароднага права;
• агульнапрызнаным прынцыпам міжнароднага права з'яўляецца прынцып «дамовы павінны выконвацца», замацаваны ў арт. 26 Венскай канвенцыі аб праве міжнародных дамоў, у адпаведнасці з якім кожная дзейная дамова абавязковая для яго ўдзельнікаў і павінна імі сумленна выконвацца, а таксама ў арт. 27 гэтай Канвенцыі, якая вызначае, што ўдзельнік дадзенай Канвенцыі не можа спасылацца на палажэнні свайго ўнутранага права ў якасці апраўдання для невыканання ім дамовы;
• нароўні з актамі ўнутрыдзяржаўнага заканадаўства – законамі, дэкрэтамі і ўказамі Прэзідэнта, падзаконнымі нарматыўнымі прававымі актамі, міжнародныя дамовы Рэспублікі Беларусь уваходзяць у сістэму прававога рэгулявання, якое дзейнічае на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, гэта значыць іх нормы з'яўляюцца складнікам дзейнага права;
• разуменне значэння міжнародных дамоў у прававой сістэме Беларусі як непасрэдна дзейнага права, абавязвае суды, іншыя дзяржаўныя органы і службовых асоб ужываць нормы міжнароднага права;
• Канстытуцыйны суд з'яўляецца часткай судовай сістэмы ў адпаведнасці з арт. 5 Кодэкса аб судовым ладзе і статусе суддзяў, таму яго пазіцыі павінны сумленна рэалізоўвацца агульнымі судамі ў праваўжывальнай практыцы. Канстытуцыйны Суд неаднаразова ў сваіх рашэннях адзначаў, што «своечасовае і поўнае выкананне рашэнняў Канстытуцыйнага Суда спрыяе зацвярджэнню канстытуцыйнай законнасці, падтрыманню высокага ўзроўню даверу грамадзян да правасуддзя і дзейнасці органаў дзяржаўнай улады, сведчыць аб рэалізацыі канстытуцыйных гарантый абароны правоў, свабод і законных інтарэсаў кожнага, што ўяўляе сабою рэальнае праяўленне канстытуцыяналізму як неад’емнай часткі правасвядомасці асобы і прававой культуры грамадства ў цэлым» (напр., Пасланне Канстытуцыйнага Суда Прэзідэнту Рэспублікі Беларусь і палатам Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь «Аб стане канстытуцыйнай законнасці ў Рэспубліцы Беларусь у 2017 годзе»);
• артыкуламі 33 і 35 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь аб гарантаванні дзяржавай свабоды выражэння меркаванняў і правядзення сходаў;
• артыкулам 137 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь аб месцы Канстытуцыі ў іерархіі нарматыўна-прававых актаў;
• артыкуламі 19 і 21 Міжнароднага Пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах аб абавязаннях дзяржавы па забеспячэнні свабоды выражэння меркаванняў і свабоды сходаў;
• пунктам 4 артыкула 40 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах, у адпаведнасці з якім «Камітэт вывучае даклады, якія прадстаўляюць дзяржавы, што ўдзельнічаюць у гэтым Пакце. Ён адпраўляе дзяржавам-удзельніцам свае даклады і такія заўвагі агульнага парадку, якія ён палічыць мэтазгоднымі»;
• пунктам 51 Заключных заўваг па пятым перыядычным дакладзе Беларусі, дзе Камітэт па правах чалавека ААН выказаў занепакоенасць рэгламентацыяй мірных сходаў такім чынам, што гэта перашкаджае рэалізацыі гэтага права і забаронай стыхійных сходаў.

Рэспубліка Беларусь з 30 студзеня 1992 г. з'яўляецца паўнапраўным чальцом Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе. З 1992 г. у Вене дзейнічае Сталая дэлегацыя Рэспублікі Беларусь у АБСЕ. Рада экспертаў Бюро АБСЕ па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека і Еўрапейская камісія за дэмакратыю праз права (Венецыянская камісія) Рады Еўропы падрыхтавалі Кіруючыя прынцыпы па свабодзе мірных сходаў, у рамках якіх аказалі падтрымку краін-удзельніц АБСЕ ў сферы заканатворчай дзейнасці, дапамагаючы забяспечыць адпаведнасць іх заканадаўства аб свабодзе мірных сходаў міжнародным стандартам і абавязанням АБСЕ.

У гэтай сувязі ПЦ «Вясна» адзначае, што суд не ацаніў дзеянні абвінавачанага з мелым месца кантэкстам, калі дзяржава гвалтоўным чынам спыняла стыхійны сход, што несумяшчальна з прэзумпцыяй на карысць правядзенню сходаў; пазітыўным абавязаннем дзяржавы па спрыянні мірным сходам і іх абароне; абавязкі дзяржавы заўсёды забяспечваць абарону кожнага стыхійнага сходу і спрыяць яго правядзенню пры ўмове захавання яго мірнага характару і прынцыпам прапарцыйнасці мер, якія прадугледжваюць найменшы ўзровень умяшання.

Стыхійны сход разглядаецца як рэакцыя на якую-небудзь падзею. Яго арганізатар (калі такі ёсць) не мае магчымасці выканаць патрабаванне па тэрміне падачы папярэдняга апавяшчэння. Такія сходы часта блізкія па часе тым падзеям, што выклікалі яго, і магчымасць правядзення такіх сходаў іграе важную ролю, паколькі затрымка паслабіла б эфект ад паслання, якое перадаецца такім сходам. Закон «Аб масавых мерапрыемствах» зусім не прадугледжвае магчымасці грамадзянам правесці стыхійны сход.

У частцы абвінавачанняў па здзяйсненні Гатоўкам гвалту над супрацоўнікам АМАП Аляксеем Місючэнкам прынцыпова вызначыць наяўнасць у дзеяннях Гатоўкі складу злачынства, прадугледжанага арт. 364 КК. Асноўным непасрэдным аб'ектам злачынства ў выглядзе гвалту ў дачыненні да супрацоўніка АУС з'яўляюцца грамадскія адносіны, якія забяспечваюць правамерную службовую дзейнасць супрацоўніка АУС як прадстаўніка ўлады – рэалізацыю ўладных паўнамоцтваў у дачыненні да няпэўнага кола асоб, не падначаленых яму па службе, падчас выканання службовых абавязкаў, звязаных з вырашэннем пастаўленых задач.

Артыкулам 364 ахоўваецца толькі законная службовая дзейнасць супрацоўніка АУС. У выпадках, калі супрацоўнік АУС здзяйсняе дзеянні відавочна незаконныя, напрыклад, перавышэнне ўлады, грамадзяне маюць права звярнуцца да абароны аж да сілавога супрацьдзеяння незаконным праяўленням (ст. 844 Навукова-практычнага каментара да Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь / М.Ф. Ахраменка [і інш.]; пад рэдакцыяй А.У. Баркова, У.М. Хоміча. – 2-е выд., са змян. і дад. – Мінск: ДІКСТ БДУ, 2010. – 1064 с. – аўтарам каментара да дадзенага артыкула з'яўляецца начальнік Кіравання прававой інфарматызацыі Нацыянальнага цэнтра прававой інфарматызацыі А.М. Браусаў).

З улікам прыведзенай вышэй прававой аргументацыі аб неабходнасці ўжывання міжнароднага стандарта свабоды стыхійных сходаў і абавязку дзяржавы спрыяць у іх правядзенні, побач з адсутнасцю ў нацыянальным законе прававога рэгулявання стыхійных сходаў, нельга пагадзіцца з правамерным і законным характарам дзеянняў Аляксея Місючэнкі па гвалтоўным спыненні мірнага сходу. У гэтай сувязі адназначна вынікае, што ў дзеяннях абвінавачанага такой адзнакі складу злачынства, як аб'ект, няма. Такім чынам, у дзеяннях абвінавачанага адсутнічае склад злачынства, прадугледжаны арт. 364 КК.

Часткай 3 арт.1 КК прадугледжана, што «Крымінальны кодэкс засноўваецца на Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь і агульнапрызнаных прынцыпах і нормах міжнароднага права». Прыведзеная вышэй аргументацыя са спасылкамі на прынцыпы і нормы міжнароднага права, у тым ліку на прынцып прэзумпцыі на карысць правядзенню мірных сходаў Кіруючых прынцыпаў па свабодзе мірных сходаў і абавязку дзяржавы забяспечваць абарону кожнага стыхійнага сходу, дазваляе зрабіць выснову аб тым, што абвінавачаны не выканаў дзеянняў, што складаюць аб'ектыўны бок складаў злачынстваў, прадугледжаных ч. 1 арт. 342КК, ч. 2 арт. 363 КК і арт. 364 КК, што па правілах п.2 ч. 1 арт. 357 КПК з'яўляецца падставай для пастановы апраўдальнага прысуду.

Што тычыцца абвінавачання па арт. 435 КК, важна адзначыць два моманты, пазначаных у прысудзе. У прысудзе пры прызначэнні пакарання суд не матываваў адмовы ўжываць мякчэйшыя віды пакарання (штраф, арышт, абмежаванне волі, ужыванне арт. 70, 77, 78 КК), што несумяшчальна з патрабаваннем арт. 62 КК. Заканадавец у ч.1 арт. 62 КК проста паказвае на абавязковасць матывавання ў прысудзе абранай меры пакарання. Матываванне (абгрунтаванне) абранай меры пакарання з'яўляецца практычным выражэннем асноўных пачаткаў прызначэння пакарання, і перадусім, прынцыпу яго індывідуалізацыі. Частка 2 арт. 360 КПК абавязвае суд у апісальна-матывіровачнай частцы абвінаваўчага прысуду пазначаць матывы рашэння ўсіх пытанняў, якія адносяцца да прызначэння пакарання.

Указанне ў прысудзе на тое, што «суд не знаходзіць падстаў для ўжывання палажэнняў, адзначаных у заўвазе да арт.435 КК аб вызваленні абвінавачанага ад крымінальнай адказнасці, калі ўчыненае з'явілася вынікам збегу цяжкіх акалічнасцяў, паколькі судом не вызначана вартых паблажлівасці матываў паводзін абвінавачання» зроблена без ацэнкі рэальнай небяспекі COVID-19 ва ўмовах знаходжання прызыўніка ў скучанай казарме. Суд пакінуў без ацэнкі складаную эпідэміялагічную сітуацыю, перанесенае абвінавачаным захворванне монануклеёзам, ігнараванне з боку ўлад мер, рэкамендаваных Сусветнай арганізацыяй аховы здароўя па барацьбе з пандэміяй. Пры гэтым сам суддзя ўвесь працэс знаходзіўся ў медыцынскай масцы, змяняючы яе штораз пасля абедзеннага перапынку, што дазваляе зрабіць выснову аб усведамленні ім небяспекі захворвання.

Перад маніторынгам справы стаяла задача вызначыць, ці падпалы абвінавачаны максімальнаму пакаранню па арт. 435 КК (2 гады пазбаўлення волі па прысудзе – заўв.) выбарча ў параўнанні з іншымі асобамі, якія асуджаюцца па дадзеным артыкуле.

У 2013 жыхар Барысава асуджаны да 1.5 гадоў абмежавання волі з накіраваннем у ПУАТ за неаднаразовае нез'яўленне на мерапрыемствы па прызыве. У 2015 жыхар Вілейскага раёна атрымаў 2 месяцы арышту па прысудзе за ўхіленне ад мерапрыемстваў па прызыве.

У 2017 жыхар Мінска асуджаны да 1 году пазбаўлення волі ўмоўна, штрафу ў памеры 80 базавых велічынь і 80 гадзін грамадска карысных прац за ўхіленне ад мерапрыемстваў па прызыве на тэрміновую службу. Жыхар Горадні асуджаны да 1 году і 2 месяцаў абмежавання волі з накіраваннем у ВУАТ. Жыхар Гомеля асуджаны да 2 месяцаў арышту. Двум жыхарам Століна прысуджаны штраф у памеры па 150 базавых велічынь. Жыхар Калінкавіцкага раёна асуджаны да 2 месяцаў арышту і прымусовага лячэння ад алкагалізму, жыхар Рэчыцкага раёна – да 120 гадзін грамадска карысных прац. Жыхарам Бярэзінскага і Пухавіцкага раёна вынесены прысуды з пакараннем у выглядзе 2 месяцаў арышту і штрафу ў 100 базавых велічынь адпаведна.

У 2018 жыхар Мазыра пасля экстрадыцыі з РФ асуджаны да 6 месяцаў пазбаўлення волі і 150 базавых велічынь штрафу. Два жыхары Брэста асуджаны да штрафаў па 70 і 60 базавых велічынь і 200 і 100 гадзін грамадскіх прац адпаведна. Жыхар Магілёва асуджаны да 2 месяцаў арышту і прымусовага лячэння ад алкагалізму. У 2019 жыхар Ліёзна асуджаны да 1 году і 3 месяцаў пазбаўлення волі ўмоўна, 100 гадзін грамадскіх прац і 30 базавых велічынь штрафу. Жыхар Мінска асуджаны да штрафу ў памеры 100 базавых велічынь.

У 2020 жыхар Баранавіч асуджаны да штрафу ў памеры 30 базавых велічынь за нез'яўленне на мерапрыемствы па прызыве, другі жыхар Баранавіч за паўторнае ўхіленне ад мерапрыемстваў па прызыве асуджаны да 1 года абмежавання волі без накіравання ў ВУАТ. Жыхар Светлагорска асуджаны да году пазбаўлення волі ўмоўна. Жыхар Ашмянаў асуджаны да 1 месяца абмежавання волі. Жыхар Ліды за ўхіленне ад мерапрыемстваў па прызыве і падробку дакументаў асуджаны да 1.5 гадоў пазбаўлення волі з выпрабавальным тэрмінам на 2 гады на падставе ч.1 арт. 78 КК, крымінальна-прававой кампенсацыі ў памеры 90 базавых велічынь і 120 гадзін грамадска карысных прац.

Такім чынам, вывучэнне судовай практыкі за апошнія сем гадоў дазваляе зрабіць выснову: Глеб Гатоўка выбіральна ў адносінах да іншых асуджаны да паказальна максімальнага тэрміну і самага суровага віду пакарання, якое не сустракаецца ў праваўжывальнай практыцы.

Перыяд нез'яўлення ў ваенкамат на мерапрыемствы па прызыве (1 раз – 22 красавіка) прыпадаюць на першую хвалю пандэміі COVID-19: у гэты момант улады Беларусі, праяўляючы цынізм і неразважлівасць да пагрозы распаўсюджвання захворвання сярод насельніцтва, знарок абыякава ставіліся да пагрозы пандэміі, праводзячы рэспубліканскія суботнікі і парад па выпадку дня перамогі 9 траўня. Ужо тады праваабарончая супольнасць заклікала грамадзян помніць пра тое, што здароўе – у руках саміх людзей, асабліва ва ўмовах ігнаравання дзяржавай небяспекі захворвання. З улікам таго, што Глеб Гатоўка з'явіўся ў ваенкамат 15 чэрвеня, калі пік захворвання зменшыўся, ва ўмовах адсутнасці пэўнай і празрыстай сістэмы інфармавання дзяржавай грамадзян аб небяспецы захворвання COVID-19, адмовы выконваць рэкамендацыі САЗ, ПЦ «Вясна» асуджае дзеянні ўлад па крымінальным пераследзе Гатоўкі па арт. 435 КК.

З улікам выкладзенага ПЦ «Вясна» расцэньвае асуджэнне Глеба Гатоўкі як дэманстрацыйны акт рэпрэсій дзеля запалохвання ўсяго грамадства па спыненні спробаў грамадзян рэалізаваць правы, якія Рэспубліка Беларусь абавязана выконваць у сілу сваіх міжнародна-прававых абавязанняў у галіне правоў чалавека.