Расійскія псіхіятры зноў паставілі пад сумнеў высновы беларускіх лекараў

Жыхарка Маладэчна Алеся Садоўская ў 2012 годзе ў выніку непаразумення апынулася ў аддзяленні міліцыі , дзе пасля пярэчанняў праваахоўнікі зрабілі ёй так званую «ластаўку» - звязалі ззаду рукі і ногі і паклалі на падлогу жыватом уніз . Пасля таго, як яна пагразіла міліцыянтам судом, яе саму абвінавацілі ў правапарушэнні, і пазней адправілі на псіхіятрычны агляд ў "Навінкі". Там камісія ў складзе экспертаў-псіхіятраў К. С. Жаранкова,  А. В. Блінова, А. Я. Падабед-Цыгалка і псіхолага В. Н. Сямёнава зрабіла выснову аб неабходнасці прымусовага лячэння.

Але гэтае рашэнне Алеся Садоўская аспрэчыла ў судзе, які прызначыў ёй паўторную псіхіятрычную камісію. Не давяраючы беларускім урачам, напярэдадні паўторнага абследавання яна прайшла экспертызу ў Маскве, у Незалежнай псіхіятрычнай асацыяцыі Расіі (НПАР). Абследаванне стала магчымым дзякуючы падтрымцы Магілёўскай праваабарончай групы і Праваабарончага цэнтра "Вясна". Прэзідэнт НПАР, каардынатар працоўнай групы Экспертнага савета пры Упаўнаважаным па правах чалавека ў Расійскай Федэрацыі Юрый Сяргеевіч Савенка пракаментаваў справу Садоўскай і даў эксклюзіўнае інтэрв'ю сайту ПЦ "Вясна".

- Юрый Сяргеевіч , беларускіх праваабаронцаў цікавіць пытанне, ці мае патрэбу Алеся Садоўская ў лячэнні?

- Адназначна, не. Абследаваўшы Садоўскую, можна сказаць, што гэта патрабаванне выглядае зусім недарэчным, не адпавядаючым становішчу рэчаў, якія ляжаць літаральна на паверхні. Чалавек заўсёды быў паспяховы ў сацыяльным плане, актыўны. Але, відавочна, яна не пабаялася даць адпор міліцыянтам, і яны, баючыся скаргаў ад вышэйшага начальства, спрабуюць пагасіць гэты выпадак сваімі метадамі.

 Выпадак Садоўскай я назаву тыповым. У большасці такіх выпадкаў, якіх, на жаль, шмат і ў Расіі, людзі, якія трапляюць у няміласць да паліцыі або да ўлады, заўсёды аказваюцца «крайнімі», вінаватымі. Праваахоўныя органы такія выпадкі імкнуцца замяць, і псіхіятрыя, на жаль, часта ідзе тут насустрач.

- Беларускія праваабаронцы, бязмежна давяраючы псіхіятраў, не адразу сталі на бок пацярпелых людзей - у нашым выпадку Ігара Постнова і Алесі Садоўскай. Як працаваць з гэтай тэмай?

- Важна зразумець, што праваабарончая дзейнасць сама па сабе гэта нейкая духоўная ідэалогія. А псіхіятрыя, псіхапаталагічны аналіз не надае змесце дзейнасці медыцынскага значэння - і гэта няправільна. Дух не хварэе, таму праваабарончай дзейнасцю паспяхова, годна і шчыра можа займацца, у тым ліку, і чалавек з любым дыягназам.

Рэальна мы бачым, што ў праваабарончую дзейнасць людзі ідуць або пацярпелыя і пакрыўджаныя на ўладу, або з такім характарам, што не ў стане ўжо трываць несправядлівасць - яны як бы выбухаюць. І вось ёсць старое слова «псіхапатыя», якое замянілі на «расстройства асобы» - іх 10 тыпаў. Альбо пры завостранай псіхапатыі гэта можна прыраўняць да сур'ёзнага псіхічнага разладу. Патлумачу на прыкладзе.

У гады Грамадзянскай вайны гэты дыягназ ратаваў ад расстрэлаў, і псіхіятры больш шырока ставячы гэты дыягназ ратавалі ад смерці людзей. У 20-я гады Ганнушкін ў сваіх падручніках заклікаў прызнаваць шалёным людзей з псіхапатыяй і афектыўнымі рэакцыямі, і гэта было высокагуманна. А з 1936 года Другі з'езд псіхіятраў Расіі ў рэзалюцыі ўжо запісаў «лічыць пашыральны дыягназ практычна і тэарэтычна шкодным». Але мінула вайна, і калі зарадзіўся праваабарончы рух, зялёную вуліцу далі той навуковай школе, якая зноў больш шырока ставіла дыягназы. Але яны валодалі ўжо іншым сэнсам - гэта быў спосаб дыскрэдытаваць або запалохаць праваабарончы рух . Гэта значыць, з цягам часу ўсё пераварочваецца з ног на галаву некалькі разоў.

- Дык у чым праблема зараз ?

- Трэба разумець, што сярод псіхіятраў ёсць маса канформных людзей, і чым вышэй іх становішча, тым «ланцугоў» у іх больш. І мы індэксуем гэта і не асуджаем калегаў, якія вымушаныя рабіць такія рэчы. Мы асуджаем грамадскую атмасферу, якая прымушае прафесіяналаў быць канформнымі з часам злачыннымі рашэннямі улады.

 - У псіхіятраў ёсць такі жарт: няма здаровых людзей, ёсць недаабследаваныя. Пасля выпадку з Ігарам Постновым, які прайшоў першым у вас абследаванне, казалі пра тое, што кожнаму чалавеку можна паставіць дыягназ. Ці так гэта?

- Ёсць МКБ10 - Міжнародная класіфікацыя хвароб 10- га перагляду, яна тычыцца ўсёй медыцыны. Псіхіятрыі ў ёй адведзены толькі раздзел № 5. І толькі ў псіхіятрыі гаворыцца не «хвароба», а «расстройства». А паняцце расстройства яно шырэй: у яго ўваходзяць як хваробы псіхічныя, так і паталогіі, гэта значыць дэвіяцыі - адхіленні ад нормы, але гэта не хваробы. Паталогіі - гэта альбо цэлышэраг паталагічных характараў ("завостраных» характараў ) аж да нормы, бо ёсць бесперапынная шкала пераходаў; альбо гэта інтэлектуальнае зніжэнне, таксама рознай ступені і формы, іх 500 разнавіднасцяў.

У дачыненні да выпадку Пастнова Ігара трэба сказаць, што ўсё, што ён робіць, яно высокапрадуктыўна, сацыяльна карысна, і ня нормай з'яўляецца хутчэй тая памяркоўнасць, з якой ён паставіўся да рэпрэсіўных мер у дачыненні да самога сябе. Вось гэта сапраўды паталагічна.

- Ці можа не псіхіятр вызначыць, ці хворы яго суразмоўца?

- Справа ў тым, што ж усё на хаду мяняецца. Гаворачы аб беларускіх выпадках, мы разумеем, што людзі трапілі ў сітуацыі стрэсавыя, псіхатраўмуючыя. І калі ў чалавека той ці іншы тып завастрэння характару, то ён ідзе ў свой ​​бок - завастраецца, напальваецца і дэкампенсуецца. І атрымліваецца , што сама сітуацыя і ўсе дзеючыя асобы яе правакуюць і раскручваюць замест таго, каб рабіць роўна адваротнае.

Падкрэслю, кожны чалавек асобна класіфікуецца ў дачыненні да псіхічнай хваробы - хворы ці здаровы, і асобна - з паталогіяй або без (гэта значыць, ён нармальны або з дэвіяцыяй).

Калі чалавек хворы, то тут ёсць субклінічны ўзровень, калі не трэба наогул да лекара звяртацца, а можна абыйсціся хатнімі сродкамі. Ёсць клінічны непсіхатычны ўзровень, і ёсць фундаментальнае - пераход у псіхатычны ўзровень. Вось калі кажуць «псіхатычны», тады патрабуецца лячэнне ў стацыянары. Гэта вельмі адказнае рашэнне і прымаецца па градацыі.

(Псіхатычныя растройствы - зборная назва групы разнастайных псіхічных расстройстваў, якія суправаджаюцца прадуктыўнай псіхапаталагічнай сімптаматыкай - трызненнем, галюцынацыяміі інш - рэд.)

- А як хваробы трапляюць у МКБ? Ці праўда, што за хваробы псіхіятры галасуюць?

- Гэта складаная працэдура, якой папярэднічае шматгадовая карпатлівая сумесная праца. Збіраюцца ўсе вядучыя псіхіятры з розных краін, абмяркоўваюць, што лічыць хваробай, і сапраўды галасуюць. Але я думаю, што гэта дрэнны варыянт. Я думаю, што класіфікацыю павінна рабіць маленькая група самых прасунутых псіхіятраў свету. А дэмакратыя ў дадзеным выпадку, гэта значыць, рашэнне галасаваннем - гэта не навука.

 - Дзякуй за інтэрв'ю.