Андрэй Клімаў: я "іншароднае цела" ў нашай дзяржаве
Госьці праграмы “Начная свабода” – былы палітвязень Андрэй Клімаў і ягоная жонка Тацяна Леановіч.
Ганна Соўсь: Андрэй, Вы папрасілі паставіць песьню «Я свободен» у выкананьні гурту «Ленинград». А што для Вас свабода?
Андрэй Клімаў: Насамрэч, з кожным выхадам з турмы свабода для мяне набывае новы сэнс. Калі я сёньня скажу, што для мяне значыць свабода, напэўна, я саграшу супраць ісьціны... Скажу так, што я наблізіўся да разуменьня таго, што свабода – гэта шчасьце. А вось сказаць больш канкрэтна, відаць, не змагу, таму што пасьля апошняга вызваленьня ўсё ў галаве перамяшалася – і шчасьце ад таго, што я вольны, што побач зь сям'ёй, зь сябрамі, паветра, неба над галавой, і расчараваньне ад таго, што выйшаў – а нічога не зьмянілася ў нашай краіне... І тым ня менш, нейкі душэўны ўздым мяне кожны дзень суправаджае, але нейкае яснае вызначэньне гэтаму даць, на жаль, я сёньня няздольны.
Соўсь: За апошнія дзесяць гадоў Вы былі тройчы зьняволены, агулам правялі за кратамі больш за шэсьць гадоў. Андрэй, прайшло ўжо пяць месяцаў, як Вы выйшлі з турмы. Чым Вы займаецеся цяпер?
Клімаў: Нічым пэўным не займаюся, хаця ў той сытуацыі, у якой я цяпер апынуўся, калі здароўе падарванае гэтымі зьняволеньнямі, нэрвы не ў парадку пасьля апошняга арышту, паколькі ўсё ў галаве перавярнулася, і я ня мог зразумець, за што мяне арыштавалі і асудзілі на два гады строгага рэжыму...
Калі адысьці ад абстракцый, то я займаюся здароўем і даганяю страчанае ў адносінах да сваёй сям'і – дзеці ўжо вырасьлі, паводзяць сябе незалежна... Я спрабую аднавіць зь імі кантакт. Старэйшы сын у гэтым годзе ўжо сканчае ліцэй, малодшаму амаль ужо 14 гадоў, перад мной як перад бацькам устаюць новыя задачы – вось гэтаму я імкнуся надзяляць як мага больш увагі.
Соўсь: Тацяна, Вам давялося тройчы чакаць мужа са зьняволеньня. Што забрала ў Вас турма?
Тацяна Леановіч: Безумоўна, трэці тэрмін быў самы жудасны, самы цяжкі. Вось такі прыклад: першы інфаркт чалавек перажыве, другі – у рэанімацыю прывозяць, а ў трэці раз ён можа і сканаць... Так і са мной у трэці раз – ледзь не сканала...
Ці запатрабуецца ў палітыцы досьвед Андрэя Клімава?
Соўсь: Андрэй, ці згодныя Вы з тымі ацэнкамі, якія прагучалі?
Клімаў: Шчыра кажучы, неяк нечакана... Я звыклы да такіх суровых прысудаў у судзе, што ўжо сябе іначай як "іншародным целам" у нашай дзяржаве не ўспрымаю...
Прыемна чуць голас Валодзі Кудзінава, мы зь ім сябравалі заўсёды, калі былі дэпутатамі Вярхоўнага савета 13-га скліканьня... Дзякуй майму калегу Аляксандру Дабравольскаму – мяркую, гэта ён авансам, бо я яшчэ не заслужыў чагосьці такога – увайсьці ў гісторыю, – таму што рэальных перамен ад маёй дзейнасьці няма, усё неяк крыва-коса, пакутуюць у асноўным мае блізкія, і я сам...
Сяргей Скрабец – у яго словах таксама ёсьць пэўная рацыя, хаця мне здаецца, што тыя людзі, якія сьвядома ідуць па шляху палітычнага супрацьстаяньня, якое ў нашай краіне выказваецца вельмі цывілізавана, па-эўрапейску – мы проста баронім свой пункт погляду на тое, каб у нашай краіне былі эўрапейскія дэмакратычныя каштоўнасьці. Я ня бачу ў гэтым нічога супрацьзаконнага, ну а ўлада бароніцца як можа... Хутчэй за ўсё гэта рудымэнты сацыялістычнага ўспрыманьня, савецкага мінулага, і з кожным годам яны ўсё больш сыходзяць у мінулае...
Я думаю, што паводле апошніх падзей, зьвязаных з выступамі маладых людзей, «Маладога фронту» – жыцьцё не стаіць на месцы, людзі, беларусы, зьмяняюцца ў лепшы бок, таму гэтыя рудымэнты саўковага ўспрыманьня вольна мысьлячых людзей таксама будуць сыходзіць у мінулае... Калі-небудзь, можа, у найбліжэйшыя часы, сам панятак палітвязьня ў нашай краіне таксама сыдзе ў мінулае. Вельмі хочацца гэта бачыць.
Соўсь: Спадарыня Тацяна, вось Аляксандар Дабравольскі кажа пра адметнасьць Андрэя – гэта праўда, што ён не такі, як усе?
Леановіч: Так, Андрэй – вельмі адданы любой справе, і палітыцы таксама. Магу толькі падзякаваць спадару Дабравольскаму за такія добрыя словы ў адрас Андрэя і сказаць, што якімі б ні былі спрэчкі паміж палітыкамі, усе дэмакраты рухаюць палітычны працэс у адным напрамку і павінны падтрымліваць адзін аднаго.
Соўсь: Андрэй, я памятаю,як неяк была на прэзэнтацыі адной з Вашых кнігаў, і тады яшчэ жывы Яўген Будзінас пажартаваў, што Вы пішаце кнігі як стаханавец, вельмі хутка і шмат... На што Вы адказалі, што калісьці з такой жа хуткасьцю зараблялі грошы, а цяпер, паколькі пазбаўленыя такой магчымасьці, пішаце кнігі з тым жа імпэтам. Скажыце, калі ласка, на што цяпер сваю энэргію накіроўваеце?
Клімаў: На жаль, з гадамі энэргія крыху згасла, сіл стала меней... Напэўна, я проста залішне рана пастарэў – а можа гэта час турмы... Лаўлю сябе на думцы, што гадзінамі магу як пэнсіянэр сядзець каля вакна і проста глядзець на жыцьцё, якое праходзіць міма, моўчкі назіраць за сваімі дзецьмі... І што мне вельмі было нават не ўласьціва – дапамагаць жонцы па хатняй гаспадарцы... А цяпер гэта ўсё прыносіць мне асалоду. Штосьці, можа быць, мяняецца, а можа мне проста трэба адпачыць.
Але ў любым выпадку, актыўнае супрацьстаяньне з рэжымам выяўляе свае наступствы, паколькі сілы вельмі няроўныя – я ж выступаю з адкрытым забралам, як дэпутат Вярхоўнага савета 13 скліканьня, які адпачатна выступаў за вяршэнства Канстытуцыі ў нашай краіне... І ніколі не перасьледаваў мэты дамагчыся аднаўленьня дэмакратычных каштоўнасьцяў гвалтам... Але, на жаль, у нашай дзяржаве пакуль што адкрытая пазыцыя ўспрымаецца як пагроза сёньняшняй уладзе, і рэакцыя неадэкватная, якая, як правіла, супярэчыць дзейнаму заканадаўству...
З другога боку, часам мяне пасьля гэтага зьняволеньня, у прыватнасьці, радуе той факт, што ў сёньняшняй улады такая непрыемная "адрыжка" на тыя заявы, якія прывялі мяне ў калёнію строгага рэжыму, таму што гэта сьведчыць, што яны разумеюць, што адбылося ў 1996 годзе, і што той рэфэрэндум быў незаконны, і ўсе далейшыя дзеяньні ня маюць пад сабой ніякай легітымнай асновы.
Соўсь: Тацяна, скажыце, калі ласка, я ведаю, што Вы нядаўна атрымалі другую вышэйшую адукацыю – юрыдычную. Як Вы выкарыстоўваеце свае веды?
Леановіч: Хацелася б сказаць, што юрыдычныя веды спатрэбіліся мне ў судовым паседжаньні пры касацыйным абскарджваньні, але ж у мяне не было ілюзій на гэты конт, прысуд быў бы такі ж, нават калі б Андрэя абараняў знакаміты адвакат Плевака... А зараз мае веды не патрэбныя, таму што мы адпачываем, наладжваем адносіны зь сябрамі, наведваем іх.
Соўсь: Андрэй, як бы Вы адказалі на пытаньне «Чаго трэба баяцца ў турме»?
Клімаў: Не такі страшны чорт, як яго малююць – усё-ткі ў Эўропе жывем... І сядзяць у нас у турмах не іншаземцы, а нашы ж беларусы, якія таксама чытаюць газэты. Узгадваю, як у 2005 годзе, калі мяне прывезьлі на Валадарскага з завулку Сапёраў, управы ГУУС Менгарвыканкаму, дзе мне абвясьцілі пра тое, што я арыштаваны і зьмяшчаюся ў СІЗО, да мяне пэрсанал зь ліку вязьняў падыходзілі ў камэры і прасілі аўтограф на "Народнай волі"... Заўсёды так было.
Я не скажу, што я камфортна сябе пачуваў, але я не адчуваў сябе ў турме чалавекам, які прыйшоў зь ніадкуль у нікуды... Заўжды было з кім паразмаўляць, і там ёсьць нармальныя людзі, і, як ні дзіўна, я думаю, што большасьць зь іх заклапочаная больш за ўсё тым, што адбываецца на волі, тым, як іх потым сустрэнуць пасьля вызваленьня сваякі, сябры, ці здолеюць яны знайсьці сваё месца ў жыцьці. Паколькі жыцьцё вязьня вельмі прымітыўнае, патрэбаў практычна ніякіх, мы ня можам паўнавартасна жыць, як свабодныя людзі, таму большасьць часу праводзім у марах, думках, снах…
Я думаю, што ўсе страхі наконт турмы – яны крыху перабольшаныя. Трэба разумець, што тыя людзі, якія пішуць кнігі, здымаюць кіно, хочуць чымсьці сваіх чытачоў зьдзівіць – гэта таксама элемэнт жанру...
Соўсь: Андрэй, што Вы пішаце цяпер?
Клімаў: Цяпер я пішу кнігу, матывам якой зьяўляецца маё апошняе зьняволеньне, дзе я апавядаю пра сапраўдныя прычыны, якія большасьць ня ведае – напэўна, таму, што судовае паседжаньне было закрытым, і таму што мой арышт быў пярэдаднем вялікай палітычнай гульні, якая пачала разьвівацца толькі пад канец мінулага году і якая яшчэ ня скончылася, але была часова прыпыненая ў пачатку гэтага года. Самым істотным фактарам таго, што ідуць пэўныя працэсы ва ўзаемадачыненьнях нашай краіны з Эўразьвязам, якраз і зьяўляецца маё датэрміновае вызваленьне...
Там будуць развагі пра тое, наколькі ўразнастаіў і напоўніў маё жыцьцё зьместам мой удзел у палітыцы, пра дачыненьні зь вядомымі і невядомымі людзьмі... Я хачу па-новаму зірнуць на жыцьцё беларусаў у гэты пэрыяд найноўшай гісторыі, з 1990-х гг. па сёньняшні час, паколькі мне здаецца, што ў нас недастаткова сур'ёзнай, інтэлектуальнай літаратуры ў тым ключы, у якім напісаная вядомая кніга Кундэры "Невыносная лёгкасьць быцьця"... Я не прэтэндую на ягоныя лаўры, але чаму б і не, хочацца паспрабаваць...
Андрэй Клімаў нарадзіўся 17 верасьня 1965 года ў Менску. Закончыў Львоўскую пажарна-тэхнічную вучэльню. Служыў у органах МУС да 1991 году, потым заснаваў прадпрыемства «Андрэй Клімаў і К°».
Да сярэдзіны 1990-х Клімаў уваходзіў у лік самых вядомых беларускіх прадпрымальнікаў: кіраваў будаўнічай фірмай, якая выконвала буйныя дзяржаўныя замовы, узначальваў банк і аднайменную газэту («Банк Андрэя Клімава» і «Газэта Андрэя Клімава»). Быў абраны дэпутатам Вярхоўнага савету 13-га скліканьня, сябра Камісіі ў эканамічнай палітыцы і рэформах.
Перасьлед з боку ўладаў пачаўся пасьля таго, як увосень 1996 года дэпутат Клімаў паставіў подпіс пад зваротам парлямэнтароў у Канстытуцыйны суд з патрабаваньнем імпічмэнту прэзыдэнта Аляксандра Лукашэнкі. У лютым 1998-га арыштаваны і абвінавачаны ў крадзяжы і ажыцяўленьні прадпрымальніцкай дзейнасьці без ліцэнзіі. Клімаў не прызнаў вылучаных супраць яго абвінавачаньняў.
У сакавіку 2000 года суд прызнаў яго вінаватым ў крадзяжы ў асабліва буйных памерах і прысудзіў да 6 гадоў зьняволеньня. 25 сакавіка 2002-га быў вызвалены ўмоўна-датэрмінова.
Пасьля перамогі Памаранчавай рэвалюцыі ва Ўкраіне Клімаў абвясьціў, што беларуская рэвалюцыя адбудзецца 25 сакавіка 2005 года. Аднак у гэты дзень улады разагналі акцыю пратэсту на Кастрычніцкай полошчы ў Менску. У чэрвені 2005 году суд Цэнтральнага раёну Менск прызнаў А.Клімава вінаватым паводле артыкулу Крымінальнага кодэксу «Арганізацыя групавых дзеяньняў, якія парушаюць грамадзкі парадак» і пакараў абмежаваньнем волі на паўтары года. У сьнежні 2006-га А.Клімаў выйшаў на волю.
У жніўні 2007-га за публікацыю артыкула на сайце Аб'яднанай грамадзянскай партыі (АГП) быў асуджаны да двух гадоў пазбаўленьня волі ў калёніі строгага рэжыму. Суд убачыў у публікацыі заклік да гвалтоўнай зьмены ўлады. Працэс адбываўся за зачыненымі дзьвярыма, а пра прысуд грамадзкасьці стала вядома толькі праз тыдзень.
15 лютага Андрэя Клімава вызвалілі паводле ўказу Аляксандра Лукашэнкі пра памілаваньне.
Сябра АГП з 1997 году. Выдаў некалькі кнігаў: «Той самы Клімаў», «Пакаяньне рэвалюцыянэра», «Баршчоўскі летуценьнік» і г.д.
