Разгром актывістаў незалежных прафсаюзаў і "Рабочага руху": спланаваная акцыя ўладаў
Сцяг Беларускага незалежнага прафсаюза на мітынгу. Фота з сацыяльных сетак.
У перыяд з 19 па 21 красавіка 2022 года ў Беларусі былі затрыманыя больш за 20 прадстаўнікоў і актывістаў незалежнага прафсаюзнага руху. Пад пераслед у адначассе патрапілі кіраўніцтва і супрацоўнікі Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў (БКДП), лідары і актывісты прафсаюзаў СПМ (Свабодны прафсаюз металістаў), СПБ (Свабодны прафсаюз Беларускі), РЭП (Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці) і некаторыя іншыя рабочыя актывісты. Большасць з іх была асуджаная, а некаторыя паспелі адбыць пакаранне. Гэты перыяд можна лічыць пачаткам спланаванага ўладамі разгрому ўсіх незалежных прафсаюзаў у Беларусі.
Па звестках праваабаронцаў "Вясны", агулам ад красавіка 2022 да жніўня 2023 года было затрымана больш за 35 актывістаў незалежных прафсаюзаў, дагэтуль за кратамі застаецца 18 абаронцаў правоў працоўных, большасць з якіх беларускай праваабарончай супольнасцю былі прызнаныя палітвязнямі. Частка з іх адбывае "хатнюю хімію".
Крымінальны пераслед прафсаюзных лідараў і актывістаў застаецца для грамадства таямніцай
Нагадаем пра найбольш рэзанансныя крымінальныя справы супраць незалежных прафсаюзаў і актывістаў, якія адстойвалі правы працоўных.
Справа Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў
У Мінскім гарадскім судзе 26 снежня 2022 г. быў вынесены прысуд па крымінальнай справе, заведзенай на актывістаў Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў – Аляксандра Ярашука, яго намесніка Сяргея Антусевіча і бухгалтаркі Ірыны Бут-Гусаім. Іх абвінавацілі у дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак (ч.1 арт 342), а Ярашука таксама ў закліках да мер абмежавальнага характару, іншых дзеяннях, накіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь (ч.3 арт. 361).
Аляксандр Ярашук атрымаў чатыры гады пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму, Сяргей Антусевіч – два гады пазбаўлення волі (31 кастрычніка 2023 г. Сяргей выйшаў на волю, цалкам адбыўшы тэрмін), а Ірына Бут-Гусаім — год і шэсць месяцаў пазбаўлення волі (на пачатку траўня 2023 года Ірына выйшла на волю, адбыўшы пакаранне).
Рашэннем Вярхоўнага суда дзейнасць БКДП была спыненая нібыта ў сувязі з фактамі парушэнняў патрабаванняў Канстытуцыі Беларусі.
Вынесены прысуд кіраўнікам Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў
Справа прафсаюза работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці
Літаральна праз 10 дзён пасля суда над кіраўніцтвам БКДП у Мінскім гарадскім судзе 5 студзеня 2023 быў вынесены прысуд актывістам беларускіх незалежных прафсаюзаў – палітвязням Генадзю Фядынічу, Васілю Берасневу і Вацлаву Арэшку. Усіх абвінавацілі ў закліках да мер абмежавальнага характару, скіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь (ч. 3 арт. 361 Крымінальнага кодэкса), распальванні іншай сацыяльнай варожасці (ч. 3 арт 130), стварэнні экстрэмісцкага фарміравання альбо ўдзеле ў ім (ч.1 і ч. 3 арт. 361-1 Крымінальнага кодэкса). Суд праходзіў у закрытым рэжыме.
Генадзя Фядыніча, былога кіраўніка РЭП, асудзілі да 9 гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах узмоцненага рэжыму, Васіля Бераснева – да 9 гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах узмоцненага рэжыму, а Вячаслаў Арэшка асуджаны да 8 гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах узмоцненага рэжыму.
КДБ прызнаў Незалежны прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці (РЭП) “экстрэмісцкім фармаваннем”.
У Мінску вынесеныя суровыя прысуды актывістам беларускіх незалежных прафсаюзаў
Асобна судзілі берасцейскую актывістку прафсаюза РЭП Зінаіду Міхнюк. Яна была затрыманая крыху раней за астатніх – 25 сакавіка 2022 г. А ўжо 18 траўня суд Ленінскага раёна Брэста прысудзіў ёй пазбаўленне волі на два гады ў калоніі агульнага рэжыму паводле абвінавачвання ў абразе Лукашэнкі (ч. 1 арт. 368 Крымінальнага кодэксу).
Згодна з інфармацыяй, якую даслаў адзін са зняволеных з-за кратаў, Міхнюк абвінавачвалі на падставе матэрыялаў з праслухоўвання, якое стаяла ў яе як у актывісткі прафсаюза РЭП.
Яшчэ адзін суд над былым намеснікам старшыні прафсаюза РЭП Міхаілам Громавым адбыўся у судзе Першамайскага раёна Мінска 25 лістапада. Громава таксама затрымалі 19 красавіка 2022 года. Яго абвінавацілі паводле ч. 1 арт. 342 Крымінальнага кодэксу (групавыя дзеянні, якія груба парушаюць грамадскі парадак) і асудзілі да абмежавання волі без накіравання ва ўстанову адкрытага тыпу ("хатняй хіміі") тэрмінам на два з паловай гады.
Напрацягу двух апошніх гадоў праз крымінальны пераслед прайшлі асобныя актывісты прафсаюзных суполак на вялікіх прадпрыемствах Беларусі: аб’яднаннях "Гродна Азот", “Нафтан”, “Беларуськалій” і іншых.
Напрыклад, справа Андрэя Ханевіча.
Ён працаваў апаратчыкам у цэху "Карбамід-3" на прадпрыемстве "Гродна Азот". Андрэя затрымалі 16 лістапада 2022 года, а 16 лістапада суддзя Гродзенскага абласнога суда Віталь Кулеш прызнаў Андрэя Ханевіча вінаватым паводле арт. 369-1 (дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь) і арт. 361-4 (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці) Крымінальнага кодэкса і асудзіў яго на пяць гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах ўзмоцненага рэжыму.
- Андрэй Ханевіч. Фота "Беларускі Незалежны прафсаюз"
У гэты час быў асуджаны старшыня незалежнага прафсаюза на "Беларуськаліі" Аляксандр Мішук. Ён быў затрыманы 25 траўня 2022 года пасля ператрусу на пацоўным месцы. У выніку Аляксандра абвінавацілі паводле ч. 1 арт. 361 Крымінальнага кодэкса (заклікі да мераў абмежавальнага характару (санкцый), іншых дзеянняў, накіраваных на нанясенне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь), а 15 лістапада суддзя Мінскага абласнога суда Вікторыя Паляшчук прызнала Аляксандра вінаватым і асудзіла яго на два гады і шэсць месяцаў пазбаўлення волі ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму.
На тры з паловай гады калоніі быў асуджаны прафсаюзны актывіст Аляксандр Кандрацюк. Яго затрымалі 5 верасня 2022 года паводле арт. 130 КК (распальванне сацыяльнай варожасці ці варажнечы). Пасля гэтага яго абвінавацілі таксама паводле арт. 368 (абраза Лукашэнкі) і арт. 369 (абраза прадстаўніка ўлады) Крымінальнага кодэксу.
Мінскі гарадскі суд 17 траўня 2023 года прызнаў яго вінаватым і пастанавіў пакараць пазбаўленнем волі тэрмінам на тры з паловай гады ў калоніі ва ўмовах агульнага рэжыму.
Такіх крымінальных спраў на працягу 2022 было шмат.
Справа “Рабочага Руху”
У ходзе спецаперацыі ў перыяд з 18 па 26 верасня 2021 года ў розных гарадах Беларусі былі затрыманыя актывісты, якія адстойвалі на сваіх прадпрыемствах правы працоўных, спрабавалі арганізавацца для актывізацыі забастовачнага руху, выступалі за санкцыі. Згодна з матэрыяламі справы ўдзельнікі "Рабочага руху", "ажыццяўлялі супрацьпраўную дзейнасць па зборы і наступнай перадачы замежнай дзяржаве і арганізацыі, іх прадстаўнікам (у тым ліку спецслужбам ЗША і Літвы) службовай інфармацыі абмежаванага характару ў дачыненні да беларускіх суб'ектаў гаспадарання пра спосабы абыходу мер абмежавальнага характару (санкцый), а таксама механізмах процідзеяння такім спосабам". Паведамляецца, што некаторыя абвінавачаныя планавалі варыянты блакавання вытворчасці на "Гродна Азот" і "БМЗ".
- Аляксандр Капшуль у судзе.
У Гомельскім абласным судзе 17 лютага 2023 вынеслі прысуд па "справе Рабочага Руху". Дзесяць палітзняволеных – Сяргей Шэлест, Уладзімір Жураўка, Андрэй Пагерыла, Ганна Аблаб, Аляксандр Гашнікаў, Сяргей Дзюба, Ігар Мінц, Валянцін Цераневіч, Сяргей Шамецька, Аляксандр Капшуль — асуджаныя на тэрміны ад 11 да 15 гадоў калоніі. Іх усіх абвінавацілі ў "здрадзе дзяржаве" і "стварэнні экстремісцкага фармавання і ўдзеле ў ім", а таксама па іншых артыкулах Крымінальнага кодэкса. Усе палітвязні па справе не прызналі віны. Пад вартай палітвязні ўтрымліваюцца каля года і пяць месяцаў.
18 кастрычніка 2021 года "Рабочы Рух" быў першым на Беларусі прызнаны "экстрэмісцкім" фармаваннем.
Ад 11 да 15 гадоў калоніі: дзесяць палітвязняў асудзілі па "справе Рабочага Руху"
Усе палітвязні па справе не прызналі віны. Працэс больш за тры месяцы вёў суддзя Аляксандр Піскуноў.
Пераслед актывістаў незалежных прафсаюзаў працягваецца і дагэтуль
У жніўні ў Наваполацку былі затрыманыя палітзняволеныя Вольга Брыцікава і Аляксандр Кухаронак.
Вольга Брыцікава — лідарка незалежнага прафсаюза "Нафтана". Была затрыманая 11 жніўня 2023 года. Вольгу Брыцікаву абвінавачваюць паводле ч. 1 арт 361 Крымінальнага кодэкса (публічныя заклікі да захопу дзяржаўнай улады, або гвалтоўнага змянення канстытуцыйнага ладу Рэспублікі Беларусь, або здрадзе дзяржаве, або здзяйснення акта тэрарызму або дыверсіі, або ажыццяўлення дзеянняў, накіраваных на парушэнне тэрытарыяльнай цэласнасці Рэспублікі Беларусь, або здзяйснення іншых дзеянняў, накіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь, у тым ліку на прымяненне мер абмежавальнага характару (санкцый) у дачыненні да Рэспублікі Беларусь).
Аляксандр Кухаронак — адзін з працаўнікоў Беларускага незалежнага прафсаюза на ААТ "Нафтан". Сыйшоў у стачку ў 2020 годзе.
Дата суда над палітзняволенымі актывістамі яшчэ не прызначаная.
20 лістапада ў Еўрапейскім гуманітарным універсітэце пройдзе канферэнцыя “Права на забастоўку, абарона ад харассмента і свабода асацыяцыі: грамадскія і навуковыя праблемы ў глабальнай і лакальнай перспектыве”. Таксама падчас канферэнцыі адкрыецца выстава, прысвечаная рэпрэсаваным лідэрам і актывістам беларускага працоўнага руху.
