Высылка замежнікаў з Беларусі па палітычных матывах: як гэта на практыцы і па законе

Што такое "дэпартацыя" і "высылка"?

Дэпартацыя — гэта від адміністрацыйнага спагнання, прадугледжаны КаАП, і яна прызначаецца ў выглядзе асноўнага або дадатковага пакарання і прымяняецца ў выпадках, прама названых у кодэксе — у асноўным пры здзяйсненні правапарушэнняў, звязаных з парушэннем рэжыму дзяржаўнай мяжы.

Часцей гаворка ідзе пра пазбаўленне дазволу на часовае або пастаяннае знаходжанне ў Беларусі і наступныя меры па высылцы ў добраахвотным парадку або прымусовым, якая працэдурна выглядае як дэпартацыя. Гэтыя праваадносіны рэгулююцца Законам ад 4 студзеня 2010 г. № 105-З "Аб прававым становішчы замежных грамадзян і асоб без грамадзянства ў Рэспубліцы Беларусь".

Як заканадаўства рэгулюе пазбаўленне дазволу на часовае або пастаяннае пражыванне?

Дазвол на часовае пражыванне і дазвол на пастаяннае пражыванне могуць быць ануляваныя па шэрагу падстаў, пералічаных у згаданым законе. У кантэксце праблемы ўдзелу ў пратэснай актыўнасці ў прыватнасці: калі замежнік падчас свайго знаходжання ў Беларусі неаднаразова (пяць і больш разоў) на працягу аднаго каляндарнага года падпадаў пад адміністрацыйныя спагнанні і не мінуў тэрмін, пасля заканчэння якога лічыцца, што ён не падпадаў пад адміністрацыйнае спагнанне; знаходжанне замежніка ў Беларусі супярэчыць інтарэсам нацыянальнай бяспекі краіны, грамадскага парадку, абароны маральнасці, здароўя насельніцтва, правоў і свабод грамадзян Рэспублікі Беларусь і іншых асоб; замежнік асуджаны ў Беларусі або іншай дзяржаве за здзяйсненне злачынства, якое прызнаецца такім у адпаведнасці з Крымінальным кодэксам, і судзімасць не знятая або не пагашана.

Дазвол на часовае і пастаяннае пражыванне замежніка абавязкова анулюецца, калі:

• Рэспубліка Беларусь абвясціла замежніка непрымальным або непажаданым (persona non grata);
• маюцца звесткі, што замежнік з'яўляецца асобай, якая ажыццяўляе экстрэмісцкую, у тым ліку тэрарыстычную, дзейнасць, мае дачыненне да кантрабанды ці іншай дзейнасці, накіраванай на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь, да незаконнага абароту зброі, боепрыпасаў да яе, выбуховых рэчываў, выбуховых прылад, прадметаў, якое паражальнае дзеянне якіх заснавана на выкарыстанні запальных рэчываў, радыеактыўных матэрыялаў, наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх прэкурсораў і аналагаў, да арганізацыі незаконнай міграцыі, гандлю людзьмі, легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам;
• замежнік уключаны ў спіс асоб, уезд якіх у Рэспубліку Беларусь забаронены або непажаданы.

За які тэрмін чалавек павінен пакінуць Беларусь пасля анулявання віда на жыхарства?

Расплывістая фармулёўка закона пра дачыненне да экстрэмісцкай дзейнасці як падставе да анулявання віду на жыхарства (расплывістыя і некаторыя іншыя фармулёўкі) дае падставу для злоўжыванняў і маніпуляцый нормай закона, а значыць — для адвольнага пазбаўлення права на пражыванне ў Беларусі.

У выпадку, калі дазвол на пражыванне, які выдадзены замежніку, ануляваны і не маецца іншых законных падстаў для яго знаходжання ў Рэспубліцы Беларусь, замежнік абавязаны выехаць з краіны на працягу 15 сутак з дня паведамлення пра прынятае рашэнне аб ануляванні дазволу на часовае пражыванне або аднаго месяца з дня яго паведамлення пра прынятае рашэнне аб ануляванні дазволу на пастаяннае пражыванне.

У абодвух выпадках — калі іншы тэрмін выезду не ўстаноўлены заканадаўчымі актамі, якія рэгулююць асаблівасці прававога становішча замежнікаў, якія хадайнічаюць аб прадастаўленні статусу бежанца, дадатковай абароны або прытулку ў Беларусі, а таксама замежнікаў, якім прадастаўлены статус бежанца, дадатковая абарона, прытулак або часовая абарона ў Беларусі.

Хто прымае рашэнне аб высылцы чалавека і ці можна яго абскардзіць?

Рашэнні аб ануляванні дазволу на часовае пражыванне прымаюцца тэрытарыяльнымі органамі ўнутраных справаў самастойна або па хадайніцтве адпаведных дзяржаўных органаў і іншых арганізацый Беларусі.

Рашэнне аб ануляванні дазволу на пражыванне можа быць абскарджана ў вышэйстаячы орган на працягу дзесяці працоўных дзён з дня паведамлення замежнікаў пра прынятыя рашэнні, а ў далейшым — у суд.

Ці могуць выслаць украінцаў на радзіму падчас паўнамаштабнай вайны?

Існуюць абставіны, пры якіх замежнікі не могуць быць вытураныя за межы Рэспублікі Беларусь: замежнікі не могуць быць вытураныя ў замежную дзяржаву, дзе іх жыццю або свабодзе пагражае небяспека з прычыны іх расы, веравызнання, грамадзянства, нацыянальнай прыналежнасці, прыналежнасці да пэўнай сацыяльнай групы ці палітычных перакананняў, альбо замежная дзяржава, дзе ім пагражае смяротнае пакаранне або існуе пагроза іх жыццю па прычыне гвалту ва ўмовах узброенага канфлікту міжнароднага або неміжнароднага характару.

Аднак гэтыя палажэнні не распаўсюджваюцца на замежнікаў, якія ствараюць пагрозу нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь або асуджаныя за здзяйсненне злачынства, аднесенага Крымінальным кодэксам Беларусі да катэгорыі асабліва цяжкіх.

Замежнікі ні пры якіх умовах не могуць быць вытуленыя ў замежную дзяржаву, дзе ім пагражаюць катаванні.

Такім чынам, улады, як правіла, маюць заснаваны на недэмакратычным нацыянальным законе інструмент для таго, каб прымусіць замежніка выехаць з Беларусі па палітычных матывах. Для таго, каб не трапіць у небяспеку ў выпадку вяртання ў сваю краіну або ў выпадку немагчымасці вярнуцца ў яе непасрэдна, замежнікі маюць права шукаць магчымасць выезду ў бяспечныя дзяржавы з мэтай транзіту або атрымання ў іх абароны.