"Пакласці канец атмасферы рэпрэсій і страху". Спецдакладчыца ААН падрыхтавала новы даклад па правах чалавека ў Беларусі Дакумент
На сайце ААН апублікаваны даклад Спецыяльнага дакладчыка па пытанні аб становішчы у галіне правоў чалавека ў Беларусі Анаіс Марэн. У гэтым дакладзе Спецдакладчыца апісвае тэндэнцыі, заклапочанасці і прагрэс у дачыненні да сітуацыі з грамадзянскімі, палітычнымі, эканамічнымі, сацыяльнымі і культурнымі правамі ў Беларусі. Даклад будзе прадстаўлены 28 чэрвеня ў Жэневе.
У дакуменце прааналізаваны перыяд з 1 красавіка 2021 году па 31 сакавіка 2022 году. У дакладзе аналізуюцца падзеі і тэндэнцыі, што былі зафіксаваныя пасля прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года, вынікі якіх былі аспрэчаныя.
"Аналіз паказвае, што беларускія ўлады не звярнулі ўвагі на шматлікія заклікі і рэкамендацыі айчынных і міжнародных арганізацый знайсці рашэнні для ўрэгулявання крызісу на аснове праваабарончага падыходу. Замест гэтага рэпрэсіўная палітыка і жорсткія меры, што прымаюцца дзеля падаўлення рэальнай і ўяўнай апазіцыі ўраду, прывялі да далейшага пагаршэння сітуацыі з правамі чалавека ў краіне", – адзначае Анаіс Марэн у дакладзе.
Спецдакладчыца аналізуе працяглае падаўленне палітычнага іншадумства, далейшае абмежаванне свабоды меркаванняў і іх выказвання ў краіне, а таксама рост колькасці выпадкаў адвольнага затрымання і ўтрымання пад вартай паводле палітычных матываў. У дакладзе Марэн надае асаблівую ўвагу аналізу канстытуцыйнай рэформы ў Беларусі, адзначаючы непасрэдныя негатыўныя і патэнцыйна далёкасяжныя наступствы некаторых з нядаўна прынятых палажэнняў новай Канстытуцыі. Прадстаўніца ААН прыходзіць да высновы, што ўрад праводзіць палітыку сістэматычных ганенняў, запалохвання, пераследу і выкарыстання крымінальных і адміністрацыйных абвінавачванняў у спробе здушыць грамадзянскую актыўнасць, свабоду СМІ і ўдзел у вядзенні дзяржаўных спраў, і гэта прыводзіць да фактычнай ліквідацыі грамадзянскай прасторы, а канстытуцыйная рэформа не дазваляе вырашыць надзённыя праблемы. Анаіс Марэн выносіць рэкамендацыі па пераадоленні сумнай сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі.
"Спецыяльны дакладчык устрывожаная тым, што і без таго нестабільная сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі яшчэ больш пагоршылася, і пацвярджае сваё меркаванне аб тым, што гэтая сітуацыя патрабуе пастаяннай увагі і маніторынгу. Яна заклікае да дыялогу і скаардынаваных намаганняў па ўмацаванні павагі правоў чалавека", – напісана ў дакладзе.
Пераслед праваабаронцаў
Анаіс Марэн патрабавала вызваліць каардынатарку Валанцёрскай службы "Вясны" Марфу Рабкову:
"Улічваючы жахлівыя ўмовы ўтрымання пад вартай і адсутнасць адэкватнай медыцынскай дапамогі, Спецыяльны дакладчык заклікала неадкладна вызваліць праваабаронцу Марфу Рабкову і яшчэ каля 60 чалавек, якія адвольна знаходзяцца пад вартай, каб пазбегнуць сур'ёзнай рызыкі для іх здароўя".
Таксама Спецдакладчыца занепакоеная палітыкай уладаў, звязанай з рэпрэсіямі і судовым пераследам у дачыненні да арганізацый грамадзянскай супольнасці і асобных праваабаронцаў. У штогадовым дакладзе Генеральнага сакратара аб супрацоўніцтве з Арганізацыяй Аб'яднаных Нацый, яе прадстаўнікамі і механізмамі ў галіне правоў чалавека за 2021 год падрабязна апісаны два выпадкі рэпрэсіяў — супраць Офіса па правах людзей з інваліднасцю і Праваабарончага цэнтра "Вясна".
"На працягу справаздачнага перыяду супрацоўнікі праваахоўных органаў праводзілі рэйды і ператрусы ў офісах арганізацый грамадзянскай супольнасці, якія лічыліся нязгоднымі з палітыкай ўрада. Асаблівую ўвагу ўлады надавалі праваабарончым арганізацыям, такім як Праваабарончы цэнтр "Вясна" , у офісах якіх у розных гарадах Беларусі неаднаразова праводзіліся ператрусы і затрымліваліся супрацоўнікі. Уладзімір Лабковіч, юрыст "Вясны", і Валянцін Стэфановіч, сябра Рады "Вясны", былі ўзятыя пад варту пасля ператрусаў у іх дома. Акрамя таго, Алесь Бяляцкі, кіраўнік і заснавальнік Цэнтра "Вясна", быў затрыманы 14 ліпеня 2021 года. Сем сябраў "Вясны" працягваюць адвольна ўтрымлівацца пад вартай, у тым ліку пяць з іх у чаканні суда".
Ператрусы былі праведзены ў Беларускім Хельсінкскім камітэце, офісах арганізацый "Імёны", Lawtrend, Human Constanta і шэрагу іншых грамадскіх арганізацый, якія займаюцца правамі чалавека ў Беларусі. Паводле апошніх наяўных дадзеных, 32 праваабаронцы былі затрыманыя або абвінавачаныя ў злачынствах і ў цяперашні час знаходзяцца пад вартай, а сямёра ўжо былі прысуджаныя да пазбаўлення свабоды.
"Спецыяльны дакладчык прыходзіць да высновы, што ў разгляданы перыяд агульная сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі працягвала пагаршацца з-за далейшага ўзмацнення жорсткасці заканадаўства, якое адрозніваецца і без таго празмерным рэгуляваннем правоў чалавека, разбурэння грамадзянскай прасторы краіны і павелічэння колькасці людзей, асуджаных паводле палітычна матываваных абвінавачанняў. Гэтая атмасфера беспакаранасці і страху прывяла да масавага зыходу з краіны палітычнай апазіцыі, грамадзянскіх актывістаў, інтэлігенцыі і многіх простых людзей", — гаворыцца ў дакладзе.
Рэкамендацыі Спецдакладчыцы беларускаму ўраду
У сувязі з гэтым, акрамя ўсяго іншага, прадстаўніца ААН заклікае ўрад Беларусі пакласці канец палітыцы сістэматычных рэпрэсій супраць арганізацый грамадзянскай супольнасці і праваабаронцаў; вызваліць усіх зняволеных, асуджаных па палітычных матывах; адмяніць рашэнні аб прымусовай ліквідацыі незалежных СМІ і арганізацый грамадзянскай супольнасці; неадкладна пакласці канец актам ціску, запалохвання і пераследу і іншых формаў рэпрэсій у дачыненні да адвакатаў; забяспечыць аператыўнае, празрыстае і дзейснае расследаванне незалежным і бесстароннім органам усіх выпадкаў смерці ў зняволенні і ўсіх паведамленняў аб катаваннях і іншых відах жорсткага абыходжання; прыняць ўсёабдымныя меры для звароту назад тэндэнцыі масавага зыходу беларусаў са сваёй Радзімы і пакласці канец атмасферы рэпрэсій і страху; працаваць над адменай смяротнага пакарання на заканадаўчым узроўні і ўвесці неадкладны мараторый на яго прымяненне.
