Камісар Савета Еўропы: Беларускія праваабаронцы маюць патрэбу ў падтрымцы

12 лютага Камісар Савета Еўропы па правах чалавека сп. Нілс Муйжніекс выступіў з заявай у падтрымку беларускіх праваабаронцаў, заклікаючы ўсе краіны Савета Еўропы быць больш актыўнымі і больш лагічнымі ў сваёй палітыцы ў дадзеным напрамку.

Тэкст заявы, апублікаваны на сайце Савета Еўропы:

Беларускія праваабаронцы маюць патрэбу ў падтрымцы

Беларусь не з'яўляецца дзяржавай - удзельніцай Савета Еўропы і не павінна нават разглядацца як кандыдат, пакуль яна не вызваліць усіх праваабаронцаў і актывістаў апазіцыі, зняволеных па палітычных матывах, не адменіць смяротнае пакаранне і не правядзе маштабных дэмакратычных рэформаў. Гэта азначае, што Беларусь у цяперашні час не з'яўляецца суб'ектам юрысдыкцыі Еўрапейскага суда па правах чалавека; большасць маніторынгавых механізмаў, а таксама мой Офіс не рыхтуюць даклады ў дачыненні да гэтай краіны. Аднак гэта не вызваляе Савет Еўропы і яго дзяржаваў - удзельніц ад неабходнасці праяўляць актыўную цікавасць да Беларусі, устрымлівацца ад якіх-небудзь дзеянняў, якія маглі б нанесці шкоду беларускім праваабаронцам, а таксама імкнуцца аказваць падтрымку правам чалавека ў гэтай краіне.

"Не нашкодзь"

Першы прынцып, які трэба памятаць - гэта "не нашкодзь". Іншымі словамі, дзяржавы - удзельніцы Савета Еўропы не павінны супрацоўнічаць з беларускімі ўладамі ў якіх-небудзь дзеяннях, якія могуць паставіць пад пагрозу фізічную цэласнасць і бяспеку беларускіх праваабаронцаў. На жаль, некаторыя структуры ў дзяржавах – удзельніцах  Савета Еўропы не заўсёды выконвалі гэты прынцып. Варта нагадаць, што арышт, судовы пераслед, прысуд і турэмнае зняволенне бачнага праваабаронцы Алеся Бяляцкага сталі магчымыя, дзякуючы інфармацыі, прадстаўленай Літвой і Польшчай аб банкаўскіх рахунках на імя Бяляцкага ў гэтых краінах. Паведамлялася таксама, што супрацоўніцтва з Беларуссю праз Інтэрпол можа прывесці да рызыкаў для дзеячаў грамадзянскай супольнасці.
Знешні свет можа нанесці шкоду справе правоў чалавека і ў тым выпадку, калі заявы будуць непаслядоўныя, або ў кантактах з беларускім рэжымам будуць гучаць розныя галасы. Прытым што некаторыя вонкавыя сілы заклікаюць да санкцый, іншыя працягваюць весці актыўныя справы з Беларуссю. Відавочна, што такія змешаныя сігналы і адмова ад падыходу, заснаванага на каштоўнасцях, на карысць падыходу, заснаванага на рэалпалітык, даюць уладам у Мінску значнае поле для манеўру і дазваляюць ім сутыкаць паміж сабой розных удзельнікаў, што не ідзе на карысць праваабаронцам Беларусі.

Дэманстраваць салідарнасць і аказваць падтрымку

Дзяржавы - удзельніцы Савета Еўропы павінны дэманстраваць салідарнасць з праваабаронцамі, якія сутыкаюцца з цяжкасцямі, не толькі падымаючы звязаныя з падобнымі выпадкамі пытанні ў шматбаковых і двухбаковых кантактах, але і выдаючы тэрміновыя візы, а калі неабходна - і палітычны прытулак, праваабаронцам і іх сем'ям, якія маюць патрэбу ў абароне ад пагроз, запалохвання і пераследу з боку беларускіх уладаў. Варта разгледзець магчымасць стварэння цэнтральнага кантактнага пункта, у які змогуць звяртацца беларусы, якія знаходзяцца пад пагрозай. Было б лагічна размясціць такі кантактны пункт у суседніх краінах.
Многія беларускія НДА адкрылі свае офісы ў літоўскай сталіцы Вільні, размешчанай бліжэй да Мінска, чым многія беларускія правінцыйныя гарады. Вільнюс прымае таксама ў сябе Беларускі гуманітарны ўніверсітэт - цэнтр вальнадумства, чыя дзейнасць у Беларусі ва ўмовах рэпрэсій стала немагчымай. Студэнтаў, якіх выключылі з універсітэтаў за палітычную дзейнасьць у Мінску, цяпер прымаюць у Вільні. Яшчэ адна годная ініцыятыва - гэта тэлевізійная станцыя Белсат, размешчаная ў Польшчы, якая перадае на Беларусь навіны і інфармацыю без цэнзуры.
І іншыя еўрапейскія краіны павінны працягваць падтрымліваць беларускія праваабарончыя арганізацыі і саміх праваабаронцаў шляхам фінансавання іх дзейнасці і забеспячэння ўдзелу ў розных знешніх мерапрыемствах і навучальных курсах. Праваабаронцы і арганізацыі ў іншых еўрапейскіх краінах павінны наладжваць партнёрскія сувязі са сваімі калегамі ў Беларусі ў рамках сумесных праектаў. Напрыклад, Беларускі дом правоў чалавека ў выгнанні ў Вільні - сетка беларускіх праваабарончых арганізацый - з'яўляецца эфектыўнай платформай для сумесных дзеянняў у падтрымку дзейнасці праваабаронцаў.

Роля Савета Еўропы

Савет Еўропы і яго дзяржавы-удзельніцы павінны нарошчваць намаганні для таго, каб павышаць узровень інфармаванасці аб стандартах, інструментах і механізмах Савета Еўропы, у тым ліку шляхам арганізацыі мерапрыемстваў у краіне, калі гэта ўяўляецца магчымым. Сама Беларусь хацела б пашырыць сваё супрацоўніцтва з Саветам Еўропы, і некаторыя канвенцыі адкрытыя для падпісання і дзяржавамі, якія не з'яўляюцца сябрамі арганізацыі. Беларусь ужо далучылася да антыкарупцыйнага механізму Савета Еўропы і знаходзіцца ў працэсе далучэння да механізму па барацьбе з гандлем людзьмі. Добрым працягам было б далучэнне Беларусі да Еўрапейскай канвенцыі аб папярэджанні катаванняў і бесчалавечнага або зневажаючага годнасць абыходжання або пакарання, што дазволіць экспертам Камітэта па папярэджанні катаванняў мець рэгулярны доступ да месцаў зняволення ў Беларусі, у тым ліку і да зняволеных у турмах праваабаронцаў.
Важна таксама, каб і экспертны орган Савета Еўропы па канстытуцыйным праве - Венецыянская камісія - і далей ўдзельнічала ва ўсіх формах супрацоўніцтва. Венецыянская камісія ўжо прыняла заключэнне па заканадаўстве ў Беларусі, якое абмяжоўвае свабоду асацыяцый і сходаў. Калі Беларусь жадае працягваць гэтае супрацоўніцтва, то Венецыянская камісія магла б прадаставіць дадатковыя заключэнні па заканадаўстве Беларусі ў галіне правоў чалавека. Добрым паказчыкам сур'ёзнасці намераў Беларусі праводзіць рэформы было б тое, у якой ступені гэтая краіна будзе прытрымлівацца гэтых заключэнняў.
Канферэнцыя міжнародных няўрадавых арганізацый і Парламенцкая Асамблея Савета Еўропы таксама адыгралі сваю канструктыўную ролю ў тым, каб прыцягнуць увагу еўрапейскай грамадзянскай супольнасці і парламентаў да становішча беларускіх праваабаронцаў, у тым ліку праз слуханні, даклады і іншыя мерапрыемствы. І гэтыя ініцыятывы заслугоўваюць дадатковай увагі і падтрымкі з боку ўрадаў дзяржаў - удзельніц.

Погляд у будучыню

Я спадзяюся, што настане дзень, калі Алесь Бяляцкі і іншыя несправядліва зняволеныя ў турму праваабаронцы і актывісты апазіцыі будуць вызваленыя, прычым не толькі з турмы, але і ад пагрозаў паўторнага арышту толькі за тое, што яны выказваюць сваё меркаванне і мірна выступаюць у абарону дэмакратыі . Я з нецярпеннем чакаю таго дня, калі становішча з правамі чалавека ў Беларусі палепшыцца настолькі, што дасць магчымасць кіраўніцтву гэтай краіны ўвесці яе ў Савет Еўропы. А пакуль гэты дзень не надышоў, на ўсіх нас ляжыць адказнасць за тое, каб не нашкодзіць, але садзейнічаць захаванню правоў чалавека ў Беларусі любым даступным нам спосабам.