Мемарандум Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Рэспубліцы Беларусь

Зыходзячы з праведзенага намі аналізу падстаў ўзбуджэння, расследавання і судовага разгляду шэрагу крымінальных спраў * у адносінах да асобаў, якія маюць дачыненне да падзеяў 19 сьнежня 2010 г., і, перш за ўсё, з асноўных палажэнняў даклада Спецыяльнага дакладчыка Камітэта, матэрыялаў незалежнага судовага маніторынгу, якое ажыццяўляецца Міжнароднай назіральнай місіяй камітэта, і іншых яе аналітычных дакументаў, лічым неабходным канстатаваць, што:
1. Заканадаўства Рэспублікі Беларусь, якое адносіцца да парадку правядзення масавых мерапрыемстваў, а таксама міжнародна-прававыя стандарты ў гэтай сферы, дазваляюць вылучыць наступныя магчымыя парушэнні іх правапрымянення:
 
а) арганізацыя і ўдзел у масавых беспарадках, якія суправаджаліся насіллем над асобай, пагромамі, падпаламі, знішчэннем маёмасці, узброеным супрацівам прадстаўнікам улады (арт. 293 КК РБ, ч.1, 2);
 
б) арганізацыя і ўдзел у дзеяньнях, якія груба парушаюць грамадзкі парадак, у тым ліку ў дачыненні да масавых мерапрыемстваў;
 
в) іншыя правапарушэнні, звязаныя з невыкананнем парадку правядзення масавых мерапрыемстваў (арт. 23. 34 КаАП РБ) або якія не адносяцца да здейсненых пры іх ажыццяўленні дзеянняў, прадугледжаных арт. арт. 293 і 342 КК РБ (гл. 17 КаАП РБ).
 
2. Маюцца важкія падставы меркаваць, што пры даследаванні ** абставінаў падзей 2010/12/19 і здзейсненых па іх ходу правапарушэнняў не было забяспечана поўнае і дастатковае даказваньне наяўнасці падзеі злачынства з пункту гледжання уліку такіх фактараў, як:
а) намеры арганізатараў масавых мерапрыемстваў, у тым ліку няўзгодненых з мясцовымі ўладамі, на наўмыснае прычыненне шкоды ў ходзе іх правядзення;
б) адказнасць арганізатараў мерапрыемства за дзеянні далучыліся да іх старонніх асоб, удзел якіх не маг быць выключаны пры арганізацыі мерапрыемства;
в) распазнаванне юрыдычнай кваліфікацыі тых ці іншых супрацьпраўных дзей (згодна з п. 1 дадзенага мемарандума), г.зн. аднясенне абвінавачвання ў дачыненні да канкрэтных арганізатараў альбо ўдзельнікаў падзей 19.12.2010г. да дадзенага складу крымінальнага злачынства, да адміністрацыйнага правапарушэння або іх адсутнасці.
Пры гэтым неабходна ўлічваць, што даказваньне віны ў адпаведнасці з абвінавачваннямі:

па арт. 293 КК РБ патрабуе наяўнасці групы асоб, якая ажыццяўляе беспарадкі, аналізу на прадмет іх масавасці і агрэсіўнасці, а таксама цяжару наступстваў;
па арт. 342 КК РБ патрабуе наяўнасці групавых дзеянняў, якія парушаюць грамадзкі парадак, і іх грубага характару, спалучанага з відавочным непадпарадкаваннем або які пацягнуў названыя ў дадзеным артыкуле КК наступствы;
 
г) рэальнае і непасрэднае дачыненне падазронага або абвінавачанага да здзяйснення супрацьпраўных дзеянняў, абгрунтаванае несфальсіфікаванымі і несупярэчнымі сведчаннямі і якое не базуецца на прыярытэце яго ўласных прызнанняў на дасудовай стадыі расследавання крымінальнай справы.
 
3. Акрамя крымінальна-прававых аспектаў абвінавачванні ў адрас названых асоб, сур'ёзную занепакоенасць выклікалі працэсуальныя меры, звязаныя з утрыманнем пад вартай і характарам расследавання адпаведных крымінальных спраў. Маецца на ўвазе выбіральнасць прымененых мер стрымання для асобных падазраваных і абвінавачаных, жорсткія і часам негуманныя ўмовы іх утрымання пад вартай, непрапарцыйнае і неправамернае прымяненне да іх іншых мер працэсуальнага характару.
 
4. Мелі месца і іншыя абставіны, якія дапаўняюць вышэйсказанае, у прыватнасці, абмежаванні права на абарону і правы на доступ да інфармацыі ў сувязі з расследаваннем названых крымінальных спраў, факты ціску на адвакатаў, журналістаў і праваабаронцаў, якія ажыццяўлялі сваю законную дзейнасць у сувязі з наступствамі падзей 19.12.10 (гл. аналітычныя матэрыялы і заявы Міжнароднай назіральнай місіі).
 
У сувязі з вышэйсказаным, лічым, што ўжо адбыліся судовыя разгляды і папярэднія ім следчыя дзеянні насілі палітычна матываваны характар, што дазваляе прызнаць асуджаных па гэтых справах палітвязнямі.
 
Таму Камітэт міжнароднага кантролю за выкананнем правоў чалавека ў Рэспубліцы Беларусь выказвае крайнюю заклапочанасць тым, што распачатыя ў канцы красавіка 2011 года новыя судовыя працэсы ў адносінах да асобаў, якія маюць дачыненне да падзеяў 19.12.10, з вялікай верагоднасцю будуць насіць палітычна-матываваны характар.
 
Такім чынам, лічым, што адэкватным патрабаваннем да кампетэнтных органаў дзяржаўнай улады Рэспублікі Беларусь з'яўляецца:
дадатковае правядзенне расследавання падзей, якія мелі месца ў цэнтры Мінска 19 сьнежня 2010 г., у рамках не завершанай на дадзены момант крымінальнай справы № 10011110362, з перадачай іх у адпаведныя судовыя органы ў адносінах да асобаў, абвінавачваных у датычнасьці да гэтых падзей;
на аснове звароту ў Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь правядзенне дасьледаваньне ў дачыненні да асоб, ужо асуджаных судамі першай інстанцыі, і наступнае новы разгляд іх спраў у законным парадку.
 
* - Маюцца на ўвазе працэсы, якія прайшлі ў лютым-красавіку па справах Парфянкова; Атрошчанкава, Малчанава і Новіка; Брэуса і Гапонова; Мядзведзя; Ліхавіда; Бандарэнка.
 
** - У рамках незавершанага на дадзены момант крымінальнай справы № 10011110362 па факце названых падзей і разгледжаных у судовым парадку крымінальных спраў у дачыненні да асоб, указаных у заўвазе.

4 мая 2011 года