Зьмены заканадаўства Рэспублікі Беларусь, якія датычаць правоў чалавека
На працягу 2007 году ў Рэспубліцы Беларусь быў прыняты шэраг заканадаўчых актаў, якія закранаюць правы чалавека. Найперш гэта Указы прэзідэнта № 413 “Аб удасканаленьні сістэмы ўліку грамадзянаў па месцы жыхарства і мецы знаходжаньня” і № 643 “Аб спрашэчэньні парадку выезда з Рэспублікі Беларусь”, якія непасрэдна закранаюць права на свабоду перамяшчэньня грамадзянаў краіны, права абіраць месца працы і жыхарства.
Указ прэзідэнта № 413 ад 7 верасьня, які ўступіў у сілу з 1 студзеня 2008 году, адмяніў у Рэспубліцы Беларусь інстытут прапіскі. Трэба адзначыць, што пытаньне наяўнасьці дадзенага інстытуту зьяўлялася пастаянным аб’ектам крытыкі з боку міжнародных і беларускіх праваабарончых арганізацыяў. Заклікі да беларускага ўраду адмяніць абавязковую прапіску ўтрымліваліся і ў рэкамендацыях Камітэту ААН у 1998 годзе па выніках разгляду перыядычнага дакладу Рэспублікі Беларусь, прысьвечанага выкананьню нашай дзяржавай палажэньняў Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах. 1 чэрвеня 1999 году Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь у сваім заключэньні прызнаў інстытут прапіскі неканстытуцыйным і парушаючым правы грамадзянаў, гарантаваныя ім артыкулам 30 Канстытуцыі, у якім сказана: “Грамадзяне Рэспублікі Беларусь маюць права свабодна перамяшчацца і выбіраць месца жыхарства у межах Рэспублікі Беларусь, пакідаць яе і бесперашкодна вяртацца назад”.
Паводле Указу, замест прапіскі ўведзеная абавязковая рэгістрацыя па месцы пражываньня (знаходжаньня) грамадзянаў. Пры гэтым Указ утрымлівае некаторыя абмежавальныя палажэньні, зьвязаныя з рэгістрацыяй у Менску, якія заканадаўца абгрунтоўвае асаблівым статусам сталіцы. Для рэгістарцыі па месцы знаходжаньня ў Менску неабходна мець 20 метраў на чалавека ў памяшканьні, дзе будзе ажыцяўляцца рэгістрацыі, у той час як для іншых гарадоў і рэгіёнаў краіны -- 15 метраў. У адрозненьні ад іншых населеных пунктаў, без наяўнасьці неабходных 20 метраў унукі ня змогуць рэгістравацца ў сваіх бабуляў і дзядуляў у Менску, а таксама зарэгістраваць іх на сваёй плошчы. Родныя браты і сёстры змогуць зарэгістравацца ў сваіх братоў і сёстраў у Менску (без наяўнасьці неабходных 20 метраў) толькі ў выпадку, калі яны зьяўляюцца непаўнагадовымі і не маюць бацькоў альбо зьяўляюцца паўнагадовымі, але непрацаздольнымі і не маюць сваіх сем’яў. Адначасова для іншых населеных пуктах падобныя абмежаваньні адсутнічаюць.
Рэгістрацыя грамадзянаў, якія прыбываюць у Менск для працы, мае абавязковы характар, а працэдура рэгулюецца главой Указа, зьвязанай з рэгістрацыяй грамадзянаў па месцы жыхарства, а не па месцы пражываньня (знаходжаньня). Такім чынам, Указ замацаваў практыку рэгуляваньня міграцыйных працэсаў у краіне адміністратыўнымі нормамі, а не рынкам працоўных месцаў.
Трэба адзначыць, што абмежаваньні для працаўладкаваньня ў Менску грамадзянаў Беларусі, якія пражываюць у іншых населеных пунктах, раней былі замацаваныя ў рашэньні Менгарвыканкаму ад 05.03.1992 г. № 100 “Аб парадку запрашэньня на працу ў г. Менск іншагародніх спецыялістаў і працоўных”. Дадзенае рашэньне абавязвала ўсе прадпрыемствы, незалежна ад формаў уласнасьці, запрашаць такіх працоўных толькі па ўзгадненьні з Менгарвыканкамам. Акрамя таго, прадпрыемствы павінны былі выплочваць грашовыя ўнёскі за кожнага такога запрошанага. 15 лістапада 2007 году пастановай Менгарвыканкаму № 2631 было адмененае дадзенае дыскрымінацыйнае рашэньне, што, безумоўна, стала станоўчым фактам, накіраваным на забесьпячэньне роўных правоў грамадзянаў Беларусі незалежна ад іх месца жыхарства.
Нягледзячы на станоўчыя моманты, зьвязаныя з прыняцьцем Указу № 413, у цэлым ён не адлюстраваў тых чаканьняў грамадзтва, якія ўскладаліся на яго ў сувязі з адменай інстытута прапіскі. Каментуючы ўвядзеньне інстытуту рэгістрацыі, міністр унутраных справаў Уладзімір Навумаў прызнаў: “Сказаць, што гэта будзе моцна адрознівацца ад інстытута прапіскі пакуль нельга. Законапаслухмяны грамадзянін будзе выконваць і патрабаваньні інстытута прапіскі, і патрабаваньні інстытута рэгістрацыі.”
Указ прэзідэнта “Аб спрашэчэньні парадку выезда з Рэспублікі Беларусь” (прыняты 17 сьнежня 2007 г. за № 643, уступае ў дзеяньне з 1 студзеня 2008 году) замацаваў высновы Канстытуцыйнага суда, які 27 верасьня 2002 года прыняў заключэньне адносна неадпаведнасьці Канстытуцыі патрабаваньняў пастаноўкі ў пашпарты грамадзянаў дазваляльных штампаў на выезд за межы Рэспублікі Беларусь і аплаты дзяржаўнай пошліны за іх афармленьне.
У цэлым варта адзначыць станоўчае значэньне дадзенага Указу, паколькі існаваўшая раней практыка атрыманьня дазваляльнага штампу на выезд і ўзыманьне платы за гэта істотна абмяжоўвала канстытуцыйныя правы грамадзянаў і вельмі часта была зьвязаная з бюракратычнай валакітай.
Указам вызначаныя шэсьць катэгорыяў грамадзянаў, якім можа быць часова абмежаваны выезд за межы Беларусі: 1. асобам, якія валодаюць дзржаўнай таямніцай – да заканчэньня тэрміну, устаноўленага ў дамове аб допуску да дзяржаўнай таямніцы; 2. падазраваным і абвінавачаным – да заканчэньня крымінальнага перасьледу; 3. асуджаным за здзяйсненьне злачынства, акрамы асуджаных да пазбаўленьня права займацца пэўнай дзейнасьцю ці займаць пэўныя пасады – да выкананьня пакараньня ці вызваленьня ад яго; 4. асобам, якія ўхіляюцца ад выкананьня абавязацельстваў, накладзеных на іх судом -- на тэрмін, устаноўлены судом, але не болей чым да выкананьня абавязацельстваў; 5. асобам, якім прад’яўлены грамадзянскі зыск у судзе – на тэрмін, вызначаны судом, але не болей чым да заканчэньня вытворчасьці па справе; 6. асобам, якія ўхіляюцца ад мерапрыемстваў па прызыву на вайсковую службу, службу ў рэзерве – да яўкі на мерапрыемства па прызыву на вайсковую службу, службу ў рэзерве. Трэба адзначыць, што абмежаваньні для дадзеных катэгорыяў грамадзянаў былі і раней вызначаныя ў Законе “Аб парадку выезду з Рэспублікі Беларусь і ўезду ў Рэспубліку Беларусь грамадзянаў Рэспублікі Беларусь” ад 2 чэрвеня 1993 г. № 2335.
Ва Указе вызначаныя чатыры дзяржаўныя органы, якія валодаюць правам унясеньня зьвестак у базу дадзеных аб грамадзянах, якім часова абмежаваны выезд за мяжу: Камітэт дзяржаўнай бясьпекі, Міністэрства унутраных справаў, Міністэрства юстыцыі і Міністэрства абароны. Разам з тым, калі раней Законам была прадугледжаная працэдура абскарджаньня адмовы ў атрыманьні дазваляльнага штампу на выезд (у вышэйстаячы орган ці суд), то Указ ніяк не растлумачвае працэдуры абскарджаньня. Гэтая акалічнасьць зьяўляецца даволі істотным недахопам Указу, асабліва ўлічваючы выпадкі незаконнага адмаўленьня ў пастаноўцы штампаў на выезд за мяжу.
Згодна з Законам Рэспублікі Беларусь ад 31 сьнежня 2006 г. № 208-3, з 1 сакавіка 2007 году ўведзеныя ў дзеяньне новыя Кодэкс аб адміністратыўных правапарушэньнях (КаАП) і Працэсуальна-выканаўчы кодэкс аб адміністратыўных правапарушэньнях (ПВКаАП). Новыя кодэксы прыйшлі на зьмену КаАП у рэдакці 1984 году, які дзейнічаў са зьменамі і дапаўненьнямі да гэтага часу і шмат у чым страціў сваю актуальнасьць, меў шэраг недахопаў і неўрэгуляваных момантаў.
У новае адміністратыўнае заканадаўства ўвядзеная адміністратыўная адказнасьць юрыдычных асобаў, інстытут саўдзелу, адказнасьць за замах на адміністратыўнае правапарушэньне і іншыя палажэньні.
ПВКаАП прадугледжве ўдзел адваката на этапе адміністратыўнага затрыманьня і пачатку вытворчасьці па справе, што, безумоўна, зьяўляецца станоўчым момантам, які дазваляе рэалізаваць грамадзянам права на абарону, гарантаванае арт. 62 Канстытуцыі. Ранейшая рэдакцыя КаАП прадугледжвала ўдзел адваката толькі на этапе разгляду справы судом ці іншым упаўнаважаным органам. Аднак, ПВКаАП не прадугледжвае ўдзелу прадстаўнікоў па справах аб адміністратыўных правапарушэньнях, а толькі законных прадстаўнікоў непаўнагадовых і абмежавана дзеяздольных, а таксама прадстаўнікоў індывідуальных прадпрымальнікаў і юрыдычнаых асобаў. Разам з тым, адпаведныя нормы Грамадзянска-працэсуальнага кодэксу прадугледжваюць удзел у якасьці прадстаўнікоў блізкіх сваякоў удзельнікаў грамадзянскага працэсу.
Паводле арт. 8.4 ПВКаАП, зьмененыя тэрміны затрыманьня асобаў, у дачыненьні да якіх вядзецца адміністратыўны працэс. Калі раней да разгляду справы судом затрымліваліся толькі асобы, якія падазраваліся ў здзяйсненьні дробнага хуліганства, за ўдзел у несанкцыянаваных масавых мерапрыемствах і гандаль у недазволеных месцах, то зараз на тэрмін звыш 3 гадзінаў, але ня болей чым на 72 гадзіны, могуць затрымлівацца асобы, што зьдзейсьнілі адміністратыўныя правапарушэньні, за якія прадугледжваецца спагнаньне ў выглядзе адміністратыўнага арышту ці дэпартацыя. Станоўчым момантам у гэтым палажэньні можна назваць увядзеньне дакладнага абмежаваньня па тэрмінах затрыманьня – ня болей 72 гадзінаў -- замест ранейшага “да разгляду справы судом”, што часта трактвалася вельмі неадназначна.
Новы КаАП паменьшыў максімальны памер адміністратыўных штрафаў, які можа накладацца на фізічную асобу: раней такі штраф складаў 300, а зараз не перавышае 50 базавых велічыняў.
Для замежных грамадзянаў дадаўся такі від адміністратыўнага спагнаньня, як дэпартацыя.
Значныя зьмены ўведзеныя ў парадак накладаньня адміністратыўных спагнаньняў пры зьдзяйсьненьні некалькіх адміністратыўных правапарушэньняў: паводле ч.1 арт. 7.4 КаАП, асноўнае і дадатковае адміністратыўныя спагнаньні накладаюцца за кожнае зьдзейсненае правапарушэньне паасобку пры адначасовым разглядзе справаў адным і тым жа судом ці органам, які вядзе адміністратыўны працэс. Пры гэтым канчатковае спагнаньне па сукупнасьці адміністратыўных правапарушэньняў, якое вызначаецца шляхам поўнага складаньня, не павінна перавышаць: 1. штраф, які накладаецца на фізічную асобу – ста базавых адзінак; 2. пазбаўленьне сьпецыяльнага права – пяці гадоў; 3. пазбаўленьне права займацца пэўнай дзейнасьцю – двух гадоў; 4. адміністратыўны арышт – дваццаці пяці сутак. Трэба адзначыць, што ранейшы КаАП у дадзеным выпадку прадугледжваў парадак, згодна з якім большая санкцыя паглынала меньшую, і пры вынясеньні спагнаньняў пры аданчасовым судовым разглядзе некалькіх зьдзейсненых правапарушэньняў адміністратыўны арышт не мог перавышаць 15 сутак.
Але самым спрэчным момантам у новым Працэсуальна-выканаўчым кодэксе аб адміністратыўных правапарушэньня зьяўляецца працэдура абскарджаньня вынесеных судом пастановаў. Заканадаўца прадугледзеў касацыйнае абскарджаньне пастановаў, які не ўступілі ў законную сілу. Нагадаем, раней КаАП прадугледжваў абскарджаньне судовых пастановаў толькі ў парадку нагляду, пры гэтым такое абскарджаньне не спыняла выкананьне пастановы. Зараз жа, паводле арт. 12.2 ПВКаАП, пастановы суда па справах аб адміністратыўных правапарушэньнях, якія не ўступілі ў законную сілу, могуць быць абскарджаныя у вышэйстаячы суд. Згодна з арт. 12.4 дадзенага Кодэксу, скарга на пастанову па справе можа быць пададзеная на працягу дзесяці дзён з моманту яе абвяшчэньня, а на пастанову аб накладаньні адміністратыўнага арышту ці дэпартацыі -- на працягу пяці дзён. Разам з тым, паводле арт. 11.2 ПВКаАП, пастанова аб накладаньні адміністратыўнага спагнаньня ўступае ў законную сілу па сканчэньні тэрміну абскарджаньня, а пастанова аб накладаньні адміністратыўнага арышту ці дэпартацыі выконваецца тэрмінова.
Такім чынам, пастановы аб вынясеньні адміністратыўных артыштаў з аднаго боку не ўступаюць ў сілу на працягу пяці дзён з моманту вынясеньня, а з іншага боку -- выконваюцца тэрмінова пасьля вынясеньня. Атрымліваецца сітуацыя, што чалавек ужо адбывае адміністратыўны арышт, а пастанова не ўступіла ў законную сілу. Акрамя таго, паўстае пытаньне: якім чынам чалавек, які знаходзіцца ў Цэнтры ізаляцыі правапурашальнікаў, можа скарыстацца сваім правам на абскарджаньне вынесенай пастановы? Асабліва, калі ў яго не было адваката, і чалавек ажыцьцяўляў сваю абарону ў судзе самастойна. Як паказала практыка, асуджаныя да адміністратыўанага арышту асобы з-за гэтых абставінаў вельмі часта прапускаюць устаноўлены Кодэксам тэрмін для абскарджаньня пастановы, паколькі паводле ч. 2 арт. 12.4 ПВКаАП скарга, пададзеная з пропускам тэрміну, не разглядаецца. Такім чынам, пропуск тэрміну цягне за сабой і немагчымаьць далейшага абскарджаньня пастановы ў парадку нагляду. Таксама абавязковай умовай для падачы скаргі ў вышэйстаячы суд зьяўляецца аплата дзяржаўнай пошліны ў памеры 1 базавай велічыні. Зноўку незразумела, як чалавек, які заноходзіцца ў ЦІП, можа аплаціць такую пошліну?
Недасканаласьць заканадаўства пазбаўляе грамадзянаў магчымасьці рэальна рэалізаваць сваё права на абскарджаньне пастановаў суда, якое гарантаванае ім не толькі нормамі ПВКаАП, але і арт. 115 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь. Арамя таго, у дадзеным выпадку парушаецца адзін з галоўных канстытуцыйных прынцыпаў (арт. 26 Канстытуцыі) – прэзумпцыя невінаватасьці. Паводле арт. 2.7 ПВКаАП, асоба ня можа быць прыцягнутая да адміністратыўнай адказнасьці, пакуль у парадку, устаноўленым дадзеным Кодэксам, не будзе ўстаноўленая яе вінаватасьць ва ўчыненьні правапарушэньня.
У сувязі з гэтымі заканадаўчымі недапрацоўкамі праваабаронцы Алесь Бяляцкі, Уладзімір Лабковіч, Валянцін Стэфановіч, Таццяна Рэвяка і Ірына Тоўсьцік зьвярнуліся ў Канстытуцыйны Суд з просьбай даць ацэнку адпаведнасьці артыкулаў ПВКаАП, якія рэгулюць парадак абскарджаньняў пастановаў суда аб накладаньні адміністратыўных спагнаньняў (у выглядзе арыштаў) Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь. Канстытуцыйны суд у сваім адказае ад 20.04.2007 г. за подпісам першага намесьніка начальніка сакратарыята Г.М. Змачынскай адзначыў: “…Па нашым меркаваньні, часткі 1 і 2 арт. 12.4 (тэрміны абскарджаньня і апратэставаньня пастановаў аб адміністратыўным правапарушэньні) маюць патрэбу ва ўзгадненьні. Што датычыцца заключэньня аб канстытуцыйнасьці ўказаных у Вашым звароце артыкулаў ПВКаАП, то гэтае пытаньне можа быць разгледжанае толькі ў выпадку звароту да Канстытуцыйнага Суда вышэйпералічаных ініцыятараў” (Прэзідэнт, Палата прадстаўнікоў, Савет Рэспублікі, Вярхоўны Суд, Вышэйшы Гаспадарчы Суд, Савет Міністраў – аўт.).
З увядзеньнем у дзеяньне новага ПВКаАП рэзка пагоршыліся ўмовы ўтрыманьня адміністратыўна арыштаваных. Паводле ч.5 арт. 18.7 ПВКаП, адміністратыўна арыштаваным не дазваляецца атрыманьне пасылак, перадачаў, бандэроляў, за выключэньнем тых, якія ўтрымліваюць прадметы першай неабходнасьці, вопратку і абутак па сезону, харчовыя перадачы не прадугледжаныя. Пры гэтым, нагадаем, чалавек можа правесьці ў зьняволеньні да 25 сутак.
Практыка выкарыстаньня новых Кодэксаў на працягу 2007 году паказала, што, нягледзячы на шматлікія станоўчыя новаўвядзеньні ў адміністратыўнае заканадаўства, сітуацыя з рэалізацыяй законных правоў грамадзянаў пры правядзеньні адміністратыўных працэсаў заставалася на даволі нізкім узроўні. Улады па-ранейшаму выкарыстоўвалі адміністратыўныя затрыманьні і арышты як інструмент ціску на грамадзка-палітычных актывістаў.
Закон “Аб органах унутраных справаў Рэспублікі Беларусь” ад 17 ліпеня 2007 г. № 263-3 замяніў Закон “Аб міліцыі”, які дзейнічаў да гэтага часу, і вызначае прававыя і арганізацыйныя асновы органаў унутраных справаў, усталёўвае абавязкі і правы органаў унутраных справаў, іх супрацоўнікаў, сацыяльныя і іншыя ганарнтыі іх дзейнасьці. Дадзены Закон у цэлым не моцна адрозьніваецца ад закону ў папярэдняй рэдакцыі, аднак шэраг артыкулаў выклікае сур’ёзную занепакоенасьць.
Так, артыкул 28 рэгулюе парадак і падставы выкарыстаньня супрацоўнікамі органаў унутраных справаў сьпецыяльных сродкаў, атрыкул 29 -- агнястрэльнай зброі, артыкул 30 -- баявой і сьпецыяльнай тэхнікі. У старой рэдакцыі Закону было сфармулявана шэсьць падставаў для выкарыстаньня супрацоўнікамі міліцыі спецыяльных сродкаў і пяць падставаў прымяненьня агнястрэльнай зброі (у дачыненьні да фізычнай асобы). У новым Законе артыкулы 29 і 30 дапоўненыя фармулёўкай “у іншых выпадках, якія вызначаюцца прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь”.
Па меркаваньні праваабаронцаў, такая фармулёўка зьяўляецца недапушчальнай. Закон павінен утрымліваць дакладна сфармуляваныя і вызначаныя выпадкі і падставы для выкарыстаньня сьпецыяльных сродкаў, зброі і баявой тэхнікі, паколькі гэта наўпрост закранае правы грамадзянаў, у тым ліку права на жыцьцё. Пералік гэтых падставаў мусіць быць закрытым і не падлягаць пашыранаму растлумачэньню. Разам з тым, дадзеная рэдакцыя Закону надзяляе прэзідэнта правам вызначаць іншыя, не ўказаныя ў дадзеным законе, падставы выкарыстаньня супраць грамадзянаў спецыяльных сродкаў, зброі і баявой тэхнікі, што не можа не выклікаць сур’ёзную занепакоенасьць. Нагадаем, што ў 2006 годзе такія ж зьмены былі ўнесеныя у Закон “Аб унутраных войсках Міністэрства унутраных справаў Рэспублікі Беларусь”.
4 студзеня 2007 г. уступіў у дзеяньне Закон № 203-3 “Аб супрацьдзеяньні эстрэмізму”, прыняты ў сьнежні 2006 году Палатай прадстаўнікоў і ўхвалены Саветам Рэспублікі. Згодна з Законам, да экстрэмізму аднесеныя ня толькі дзеяньні, але і публічныя заклікі да экстрэмісцкай дзейнасьці, яе фінансаваньне ці іншае садзеяньне яе ажыцьцяўленьню, у тым ліку шляхам прадастаўленьня нерухомасьці, навучальнай, паліграфічнай і іншай матэрыяльна-тэхнічнай базы, сродкаў электрасувязі, іншых матэрыяльна-тэхнічных сродкаў і інфармацыйных паслугаў. Забаронена выданьне і распаўсюд праз медыі экстрэмісцкіх матэрыялаў. Любая арганізацыя, якая двойчы на працягу году ажыцьцявіла выданьне экстрэмісцкіх матэрыялаў, падлягае закрыцьцю, а грамадзяне за падобную дзейнасьць прыцягваюцца да адказнасьці згодна з заканадаўствам.
Безумоўна, экстрэмізм у любых яго формах і праявах прадстаўляе сабой сур’ёзную пагрозу для дэмакратыі, устойлівага разьвіцця грамадзянскай супольнасьці, стабільнага існаваньня дзяржавы, фукцыянаваньня дзяржаўных органаў, часта прыводзіць да зьдзяйсьненьня злачынстваў на глебе расавай, рэлігійнай, нацыянальнай варожасьці, і задачай органаў дзяржаўнай улады зьяўляецца сваечасовая прафілактыка такіх праяваў. Што датычыцца Беларусі, то праявы эстрымізму ў краіне ня носяць яўнага характару, хаця, бясспрэчна, маюць месца: напрыклад, у дзейнасьці некаторых неанацыскіх моладзевых групаў (НБП, РНЕ, скінхэдаў).
Занепакоенасьць выклікае тое, што некаторыя палажэньні дадзенага Закону могуць быць выкарыстаныя ня ў мэтах прадухіленьня эсктрэмізму, а ў мэтах барацьбы з палітычнымі апанентамі рэжыму, якія выступаюць за палітычныя зьмены і дэмакратыю ў Беларусі. Неаднаразова ў сваіх выступах прадстаўнікі КДБ называлі дзейнасьць палітычных партыяў і незарэгістраваных групаў палітычным экстрэмізмам. У гэтых абставінах, напрыклад, правядзеньне мірных акцыяў пратэсту можа быць расцэнена як “арганізацыя хуліганскіх дзеяньняў па палітычных і ідэалагічных матывах”.
Акрамя таго, крымінальнае заканадаўства краіны і так ўтрымлівае неабходную прававую базу для прадухіленьня праяваў экстрымізму: арт. 130 Крымінальнага кодэксу прадугледжвае адказнасьць за распальваньне нацыянальнай, расавай, рэлігійнай і іншай варожасьці, арт 193 – за дзейнасьць арганізацыяў, якія пасягаюць на законныя правы асобы і грамадзянаў краіны, арт. 287 – за стварэньне незаконнага ўзброенага фармаваньня, арт. 361 – за заклікі да зьвяржэньня існуючага канстытуцыйнага ладу і інш. Забарону на ажыцьцяўленьне дзейнасьці, якая накіраваная на прапаганду расавай, нацыянальнай сацыяльнай варожасьці, захоп улады неканстытуцыйным шляхам і іншыя падобныя дзеяньні ўтрымліваць Законы “Аб грамадзкіх аб’яднаньнях”, “Аб палітычных партыях”, “Аб масавых мерапрыемствах” і інш. Гэтыя законы прадугледжваюць ліквідацыю ці прыпыненьне дзейнасьці партыяў і грамадзкіх аб’яднаньняў за падобную дзейнасьць у судовым парадку. Пры гэтым за апошнія гады большасьць дэмакратычных няўрадавых арганізацыяў Беларусі ліквідаваныя і без абвінавачаньняў у экстрэмісцкай дзейнасьці.
Закон № 287-3 “Аб амністыі некаторых катэгорыяў асобаў, якія былі асуджаныя за здзяйсненьне злачынстваў”, прыняты 22 лістапада 2007 году, у параўнаньні з папярэднімі аналагічнымі законамі значна звузіў кола асобаў, на якіх ён распаўсюджваецца. Па падліках МУС, пад дзеяньне Закону падпалі 3512 чалавек з 30 тысячаў асуджаных і адбываючых пакараньне ў месцах пазбаўленьня волі, пры ўмове пагашэньня імі матэрыяльнай шкоды, нанесенай зьдзейсьненым злачынствам. Пад амністыю падпалі толькі тыя асобы, прысуды ў адносінах да якіх ужо ўступілі ў законную сілу, у адрозьненьне ад Закону “Аб амністыі” 2005 году, які распаўсюджваў сваё дзеяньне і на асобаў, прысуды ў дачыненьні якіх былі вынесеныя пасьля ўступленьня ў сілу закона.
Пад дзеяньне Закона не патрапіў ніводзін з палітычных вязьняў, адбываючых пакараньне ў папраўчых установах краіны, большасьць з якіх маюць дысцыплінарныя спагнаньні за нібыта дапушчаныя парушэньні рэжыму.
