Удакладніць, дапоўніць і адмяніць зусім. Як "Вясна" прапануе ўдасканаліць КаАП?

Юрыст ПЦ "Вясна" Павел Сапелка звярнуўся з прапановай па ўдасканаленні Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях (КаАП). Прычынай гэтага паслужылі грамадскія абмеркаванні, у рамках якіх НЦЗПД і Палата прадстаўнікоў збіралі прапановы зацікаўленых грамадзян.

Павел Сапелка. Фота: ПЦ "Вясна".

Дык што ж прапануе Павел Сапелка і ПЦ "Вясна"?

1. Удакладніць месца міжнародных дагавораў у прававой сістэме Беларусі

Якім чынам? Прапануецца дапоўніць частку 3 артыкула 1.1. КаАП. Зараз яна выглядае наступным чынам: «Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях грунтуецца на Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь і агульнапрызнаных прынцыпах міжнароднага права».

Павел Сапелка прапануе ўнесці ў яе наступныя змяненні: «У выпадку супярэчнасці паміж Кодэксам і Канстытуцыяй РБ, павінны дзейнічаць палажэнні Канстытуцыі. Міжнародныя дамовы РБ павінны ўжывацца нароўні з Кодэксам».

Для чаго гэта трэба і што ж тут не так?

Згодна з Канстытуцыяй РБ, міжнародныя дагаворы маюць статус вышэйшы за нацыянальнае заканадаўства. Але практыка паказвае, што пры разглядзе адміністрацыйных правапарушэнняў пра нормы міжнародных дагавораў забывалі. Яскравым прыкладам тут могуць служыць апошнія суды над удзельнікамі акцый за незалежнасць. Іх судзілі па артыкуле 23.34 за тое, што яны бралі ўдзел у «несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве». Праваабаронцы тут нагадваюць аб Міжнародным пакце аб грамадзянскіх і палітычных правах», артыкул 21 якога ўказвае на права чалавека ўдзельнічаць у мірных сходах. Беларусь ратыфікавала гэты міжнародны дакумент, аднак гэта, на жаль, ніяк не ўплывае на практыку вынясення судовых пастаноў – грамадзян працягваюць караць за ўдзел у мірных сходах. Таму Павел Сапелка лічыць важным, каб і ў адміністрацыйны Кодэкс ўнеслі ўдакладненне, якое бы падкрэслівала, што міжнародныя дагаворы павінны ўжывацца нароўні з Кодэксам.

2. Кампенсаваць адміністрацыйнае затрыманне памяншэннем штрафу

На дадзены момант у артыкуле 7.7 КаАП (Залік часу адміністрацыйнага затрымання фізічнай асобы) ўказваецца: «У тэрмін адміністрацыйнага арышту залічваецца тэрмін адміністрацыйнага затрымання фізічнай асобы».

Гэта азначае, што калі чалавека затрымалі па падазрэнні ў здзяйснення адміністрацыйнага правапарушэння і змясцілі ў ІЧУ да суда, а затым суд вынес рашэнне ў выглядзе арышту, то праведзены ў ІЧУ час ўлічваецца – і ў адпаведнасці з гэтым колькасць дзён арышту памяншаецца.

Што тут не так?

Норма артыкула на першы погляд выглядае справядлівай, пакуль мы не падумаем пра яшчэ адзін від адміністрацыйнага спагнання – штрафе. Што калі чалавека затрымалі і да суду ён правёў некалькі ёй у ІЧУ, а затым суд вынес рашэнне «пакараць» яго штрафам? Адбытыя суткі ў ІЧУ ніяк не ўлічваюцца.

Менавіта таму Павел Сапелка прапануе дапоўніць артыкул 7.7 КаАП наступным чынам: «Пры прызначэнні адміністрацыйнага спагнання ў выглядзе штрафу орган, які вядзе адміністрацыйны працэс, ўлічвае тэрмін затрымання фізічнай асобы, які перавышае тры гадзіны, і накладае штраф у меншым памеры альбо вызваляе ад яго».

Але акрамя прапаноў па дапаўненні КаАП ў Паўла Сапелкі ёсць прапановы і па выключэнні некаторых яго палажэнняў:

3. Выключыць словы пра тое, што пастановы аб арышце на абавязаных асоб могуць накладаць органы ўнутраных спраў.

У пункце 1 артыкула 6.2 КаАП пералічваюцца віды адміністрацыйных спагнанняў. Акрамя ўжо вышэй названых арышту і штрафу ёсць яшчэ і «адміністрацыйныя працы» (і інш.)

А пункт 4 артыкула 6.2 КаАП абвяшчае: «Адміністрацыйныя спагнанні ў выглядзе адміністрацыйнага арышту за здзяйсненне адміністрацыйнага правапарушэння, прадугледжанага артыкулам 9.27 гэтага Кодэкса, а таксама ў выглядзе пазбаўлення права займацца дзейнасцю, звязанай з кіраваннем транспартнымі сродкамі, накладаюцца органамі ўнутраных спраў».

У гэтым сказе спецыяльна падкрэсліваем тыя словы, якія Павел Сапелка прапануе з Кодэкса зусім выдаліць. Растлумачым: артыкул 9.27 Кодэкса – гэта «ухіленне бацькоў ад працаўладкавання па судовай пастанове альбо працы».

Што тут не так?

У беларускім заканадаўстве створана спецыяльная катэгорыя людзей – «абавязаныя асобы». Пад імі маюцца на ўвазе тыя людзі, якія былі пазбаўленыя бацькоўскіх правоў, а іх дзеці былі змешчаныя на дзяржаўнае забеспячэнне. Таму такія людзі павінны выплачваць аліменты, але ў выпадку, да прыкладу, парушэння імі працоўнай дысцыпліны, на іх можа быць накладзена адміністрацыйная адказнасць у выглядзе арышту. І – гэта адзіны выпадак, калі адміністрацыйная адказнасць накладаецца не па пастанове суда, а па пастанове органаў унутраных спраў.

«Гэта азначае, што ўсіх грамадзян Беларусі пазбаўляюць свабоды толькі па пастанове суда, а абавязаныя асобы трапляюць пад арышт па пастанове начальніка міліцыі або яго намеснiка», – тлумачыць Павел Сапелка.

Юрыст прызнаецца: калісьці ён думаў, што гэта нячасты выпадак. Але можна пазнаёміцца ​​са статыстыкай:

«Усяго ў год суды выносяць каля 50-60 тысяч пастаноў аб арышце. Тады як органамі ўнутраных спраў накладаюцца спагнання на абавязаных асоб парадку 18-19 тысяч. Хоць з статыстыкі не відаць, якую частку з гэтых спагнанняў складаюць менавіта арышты, аднак я ўпэўнены, што іх даволі шмат. І гэта азначае, што кожны трэці правапарушальнік ў Беларусі сядзіць не па пастанове суда! І гэта дыскрымінацыя».

Таму выхадам тут было б – зусім прыбраць вышэйназваную фармулёўку з Кодэкса

Далей – яшчэ больш. Юрыст прапануе выключыць з Кодэкса цэлы артыкул:

4. Выключыць артыкул 23.88 «Незаконныя арганізацыя дзейнасьці грамадзкага аб'яднаньня, рэлігійнай арганізацыі ці фонда альбо ўдзел у іх дзейнасьці»

Нагадаем, што гэты артыкул «перавандраваў» з Крымінальнага кодэкса: раней там змяшчаўся аналагічны па сэнсе артыкул 193.1 (і гэта значыць, што дзейнасць незарэгістраваных арганізацый раней каралася крымінальна), аднак у ліпені 2019 года яго адмянілі. Гэта не магло не радаваць праваабаронцаў, тым больш што Заключэнне №633 / 2011 Еўрапейскай камісіі за дэмакратыю праз права прызнала неадпаведнасць артыкула 193.1 міжнародным стандартам правоў чалавека. Аднак з адменай крымінальнай адказнасці цяпер незарэгістраваныя арганізацыі рызыкуюць трапіць пад адказнасць адміністрацыйную.

Нагадаем, што ПЦ "Вясна" была пазбаўленая рэгістрацыі ў 2003 годзе. Аднак пытанне аб скасаванні артыкула 23.88 ляжыць у значна больш шырокай плоскасці – ён парушае правы грамадзян на свабоду асацыяцыі. Пра гэта больш падрабязна напісаў Цэнтр прававой трансфармацыі, які таксама ўнёс прапановы ў КаАП.

Збор прапаноў грамадзян па ўнясенню змяненняў у Кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэннях завяршыўся 24 студзеня 2020 года. Праваабаронцы спадзяюцца, што іх прапановы будуць прынятыя да ўвагі.