Як міліцыя парушае законы пры затрыманні мірных дэманстрантаў?

Паразуменне паміж уладамі і грамадзянамі цяпер як ніколі мінімальнае. Кожны ўсплёск вулічнай актыўнасці жорстка душыцца: першапачаткова мірныя акцыі сіламі прадстаўнікоў органаў правапарадку ператвараюцца ў пабоішча. Што не так?

Юрысты грамадскай прыёмнай "Вясны" апрацавалі 33 анкеты розных людзей, якія ў выбарчы перыяд падвергліся затрыманням. На пытанні можна было даваць некалькі не супярэчлівых адказаў.

Праваабаронца Павел Сапелка прааналізаваў адказы затрыманых і пракаментаваў законнасцяў дзеянняў супрацоўнікаў праваахоўных органаў у той ці іншай сітуацыі.

Ёсць розныя адказы на традыцыйнае пытанне: "Ці павінен супрацоўнік міліцыі быць у форме?"

Калі гаворка ідзе аб ахове парадку падчас мірных сходаў (масавых мерапрыемстваў), то – так: форма адрознівае супрацоўніка міліцыі ад удзельнікаў акцыі і дае дакладнае ўяўленне аб тым, ці зыходзяць распараджэнні ад прадстаўніка ўлады і ці праводзіцца затрыманне прадстаўніком органа аховы правапарадку.

З іншага боку, адсутнасць прыкметнага ідэнтыфікуючага нумара робіць ананімнымі тых супрацоўнікаў міліцыі, якія перавышаюць ўладу – на выпадак магчымага расследавання. Па выніках анкетавання, толькі ў 30% выпадкаў затрыманыя маглі быць упэўненыя, што іх затрыманне праводзіцца ўпаўнаважанай асобай, і толькі 10% з усіх ініцыятараў затрыманняў можна пры ўдалым збегу абставінаў упэўнена апазнаць па жэтону – маленькаму значку з нумарам.

"Хоць, спрачацца не будзем, можна і без формы. Тады, напэўна, яны ўсе прадставіліся? Не, толькі 15% з іх: 9% прад'явілі дакументы, а 6% прапанавалі паверыць на слова. А вось 85% супрацоўнікаў міліцыі не турбаваліся ні тым, ні іншым", – адзначае юрыст "Вясны".

"Давайце адыдзем ад прававой ацэнкі гэтай сітуацыі"

"Давайце адыдзем ад прававой ацэнкі гэтай сітуацыі", – прапанаваў Зміцер Казакевіч, першы намеснік міністра ўнутраных спраў, каментуючы адміністрацыйную справу Шоты Лабжанідзэ.

"Не, мабыць – давайце вернемся да прававых ацэнак: міліцыя і так далёкая ад права. Гэта ўжо гучыць як здзек, але па законе "Аб органах унутраных спраў", дзейнасць органаў унутраных спраў ажыццяўляецца на прынцыпах: законнасці; павагі і захавання правоў, свабод і законных інтарэсаў грамадзян; гуманізму", – падкрэслівае Павел Сапелка.

Супрацоўнік органаў унутраных спраў ва ўсіх выпадках абмежавання правоў і свабодаў грамадзяніна абавязаны растлумачыць яму падставы для такога абмежавання, а таксама яго правы і абавязкі, якія ўзнікаюць у сувязі з гэтым.

Але толькі 12% апытаным патлумачылі падставы затрымання пры яго ажыццяўленні. Ні аднаму з затрыманых не патлумачылі правы пры затрыманні. У лепшым выпадку, правы былі растлумачаныя толькі пры афармленні пратаколаў у аддзеле міліцыі (на гэта ўказала 39% апытаных).

"Міліцыя з народам"?

Згодна з законам, міліцыі прадастаўлена права прымяняць фізічную сілу:

"Не станем хітраваць, мы прачыталі сярод адказаў некалькі варыянтаў прымянення фізічнай сілы, падобных на правамерныя – "вялі за рукі" і падобныя", – кажа праваабаронца.

Але былі і многія іншыя:

• "Груба заламалі назад мае рукі і валаклі ў мікрааўтобус, асобы ў цывільным адзенні".
• "Пры затрыманні неапазнаныя людзі круцілі рукі, абшуквалі, канфіскавалі тэлефон. У ЦІП неапазнаны персанал ставіў на "расцяжку", білі па нагах".
• "Трое супрацоўнікаў АМАПУ збівалі адначасова пажылога мужчыну прыблізна 55 гадоў. Таксама білі некаторых іншых затрыманых".
• "У салоне аўтобуса, у якім я знаходзіўся, было вельмі горача, я папрасіў адкрыць акно, але маю просьбу праігнаравалі. Тады я крыху адсунуў штору, каб зразумець, ці адкрываецца наогул акно. Супрацоўнік міліцыі ў цывільным убачыў гэта і кіўком галавы паклікаў  супрацоўнікаў у цывільным, якія знаходзіліся звонку. Людзі ў цывільным забеглі ў аўтобус і з крыкамі, і абразамі, і пагрозамі прымушалі мяне апускаць галаву і не глядзець на іх, білі па галаве. Праз некаторы час мяне перасадзілі з аўтобуса ў мікрааўтобус, і мы накіраваліся ў Кастрычніцкі РАУС, людзі ў цывільным прымусілі мяне сядзець на падлозе, калупаліся ў маіх рэчах, тэлефоне, дапытвалі пра змесціва тэлефона, адначасна шматкроць ляскаючы па галаве і штурхаючы нагамі па целе".
• "Пры затрыманні ўдарылі ў твар, пашкодзілі зубы".
• "Пры перавозцы ў аўтазаку супрацоўнік АМАП ударыў нагой мужчыну".
• "Супрацоўнік, які затрымаў мяне, [нанёс - заўв. рэд.] некалькі ўдараў па твары ў мікрааўтобусе".
• "Білі амапаўцы". 
• "Пры затрыманні, перавозцы ў РУУС да мяне і да іншых затрыманых ужывалася грубая сіла супрацоўнікамі АМАП, у ізалятары пры даглядзе білі па нагах".
• "Калі заносілі ў мікрааўтобус, я схапіўся за поручань. І мяне сталі біць па спіне і галаве. Калі я адпусціў руку, то ўнутры машыны працягвалі [збіваць - заўв. рэд.]. Пакуль ехалі ў РУУС, супрацоўнік АМАПу паставіў калена мне на шыю".

"А вось, падобна, тыя, ласкавыя супрацоўнікі, пра якіх казаў міністр унутраных спраў Юрый Караеў", – іранізуе Павел Сапелка і прыводзіць наступны адказ з анкеты затрыманага.

• "Супрацоўнікі АМАП сілай запіхвалі ў аўтазакі, да асабліва гаваркіх ўжываліся лёгкія ўдары па тыпу аплявух".

Ці можна такое абыходжанне з затрыманымі назваць катаваннямі? 

Юрыст "Вясны" адзначае, што Канвенцыяй супраць катаванняў і іншых жорсткіх, бесчалавечных ці прыніжаючых годнасць відаў абыходжання і пакарання замацавана наступнае вызначэнне:

Беларусь яшчэ 13 сакавіка 1987 года ратыфікавала Канвенцыю супраць катаванняў, тым самым прыняўшы на сябе абавязацельствы прадпрымаць эфектыўныя заканадаўчыя, адміністрацыйныя, судовыя і іншыя меры для папярэджання актаў катаванняў на любой тэрыторыі пад яе юрысдыкцыяй.

Але выконваць яе палажэнні ўлады не спяшаюцца, а практыка ўзаемадзеяння паміж мірна пратэстуючымі грамадзянамі і прадстаўнікамі сілавых структураў пакуль што далёкая ад узятых дзяржавай на сябе абавязацельстваў.

Amnesty International запусціла петыцыю супраць гвалту ў дачыненні да мірных дэманстрантаў у Беларусі

Міжнародная праваабарончая арганізацыя Amnesty International пачала збор подпісаў пад пэтыцыяй да міністра ўнутраных спраў Беларусі, якая заклікае да спынення прымянення гвалту ў дачыненні да мірных дэманстрантаў.