"Яны імкнуцца зрабіць усё, каб людзі больш не ўсміхаліся", — былая палітзняволеная
Мінчанка Аліна (імя зменена ў мэтах бяспекі) скончыла ўніверсітэт, папрацавала ў Беларусі і хацела пераехаць у Польшчу, але на беларускай мяжы яе не выпусцілі з краіны. Мытнікі паведамілі дзяўчыне, што ў яе забарона на выезд, высадзілі з аўтобуса і сказалі самастойна разбірацца з прычынамі абмежавання ў Мінску. Аказалася, што супраць Аліны была ўзбуджаная крымінальная справа за ўдзел у паслявыбарчых акцыях пратэсту паводле арт. 342 Крымінальнага кодэкса. За гэта яна амаль два месяцы правяла ў зняволенні і ў красавіку гэтага года была асуджаная да "хатняй хіміі". Былая палітзняволеная, усё ж апынуўшыся ў Польшчы пазней на некалькі месяцаў, распавяла "Вясне" пра камеру асаблівага кантролю начальніка ІЧУ, голы агляд і ўмыванне пакетам з-пад пракладак, акрэсцінскі вірус, галасаванне на выбарах у жодзінскай турме, пра дагляд за сабой і пераезд "Валадаркі" ў Калядзічы.
"Калі мяне не ўзялі адразу на мяжы, значыць нічога сур'ёзнага"
У сярэдзіне лютага 2024 года Аліна планавала пераехаць з Беларусі ў Польшчу, але на беларускай мяжы дзяўчыну не выпусцілі, патлумачыўшы, што ў яе стаіць забарона на выезд з краіны і ёй варта звярнуцца ў аддзел грамадзянства і міграцыі ў Мінску.
"Памежнік мне сказаў: "Сёння вы нікуды не паедзеце". Прыйшлося высаджвацца з аўтобуса, забіраць валізкі і неяк выбірацца з мяжы. Мяне не арыштавалі, а проста вывелі за шлагбаўм".
Раніцай у панядзелак Аліна з бацькамі паехалі ў аддзел грамадзянства і міграцыі, каб высветліць прычыны забароны дзяўчыны з краіны.
"Я сама паехала, таму што падумала, што, калі мяне адразу не ўзялі на мяжы, а адпусцілі, значыць нічога сур'ёзнага. У аддзеле супрацоўніца ўзяла мой пашпарт, сышла кудысьці на пару хвілін і вярнулася з нейкай паперай. Потым яна падышла да мяне, паглядзела ў вочы сваімі блакітнымі густанафарбаванымі тушшу вачыма і спытала: "У вас ёсць сакрэты ад бацькоў?" Пасля таго, як я сказала "не", яна мне паведаміла, што супраць мяне распачатая крымінальная справа. І дадала: "Не хлусіце, вы самі ведаеце за што". Я ўвогуле не разумела, што адбываецца, бо да гэтага моманту мне ніхто нічога не казаў. Жанчына сказала, што ў нашых жа інтарэсах паехаць да следчага самастойна. Праз нейкі час, знаходзячыся ўжо ў зняволенні, я разумела, што, калі б я ўсё ж не паехала тады сама, то за мной бы прыехалі, і, магчыма, разграмілі б яшчэ кватэру, як гэта рабілі ў іншых дзяўчатак".
Аліна з бацькамі з аддзела адразу паехалі ў Следчы камітэт. Яны вельмі спадзяваліся, што праз тое, што дзяўчына з'явілася самастойна, усё абыдзецца проста допытам. Са слоў мінчанкі, яны таксама меркавалі, што гэта нейкая памылка. Але для Аліны ўсё абярнулася найгоршым спосабам.
"Следчая мяне ўжо чакала з адчыненымі дзвярыма. Яна ў мяне адразу спытала: "Дзе ты была?" Я не зразумела: у сэнсе, дзе я была? Але яна мела на ўвазе 2020-ы год. Пры мне яна адкрыла вялікую тэчку з крымінальнай справай, дзе паказала мне выразны фотаздымак мяне на акцыі пратэсту. Гэта быў скрыншот з відэа, якое знайшлі ў іншага чалавека. Мне распавядалі, што гэта відэа ён захоўваў у сябе на ноўтбуку — чалавек мэтанакіравана здымаў людзей і хацеў зрабіць дакументальны фільм, але яго затрымалі. Невядома, як шмат яшчэ людзей затрымаюць па гэтых матэрыялах. Цяпер пратэстоўцаў шукаюць па фота і відэа іншых затрыманых, якія знаходзяць у іх у тэхніцы".
"Падчас допыту адзін з супрацоўнікаў нахіляўся да мяне і шаптаў матам, што нібыта хопіць хлусіць"
Як высветлілася, крымінальная справа супраць Аліны была заведзеная яшчэ ў снежні 2023 года, але затрымалі яе толькі ў сярэдзіне лютага.
"Як цяпер працуюць следчыя па справах праз удзел у мітынгах: яны затрымліваюць чалавека пад самае закрыццё справы. Яны вядуць справу, самі збіраюць доказы, а калі надыходзіць тэрмін закрываць справу, то хапаюць чалавека, вязуць яго на допыт, змяшчаюць пад варту на пару тыдняў і пасля суда адпускаюць на "хімію". Так было ў мяне і ў іншых дзяўчатак, якіх я сустракала ў зняволенні.
Я зразумела, што яны робяць так, бо турмы цяпер рэальна перапоўненыя. Вельмі шмат людзей у следчых ізалятарах спалі на падлозе (у ІЧУ гэта па змаўчанні). У турмах людзей больш, чым месцаў. Самае страшнае, што цяпер у Беларусі тэатры зачыняюцца, а турмы будуюцца".
Пакуль Аліна некалькі гадзін чакала допыту ў следчай, у Следчы камітэт прыехалі супрацоўнікі ГУБАЗіК.
"Пачалася не вельмі вясёлая частка. Супрацоўнікі забралі ў мяне тэлефон проста ў калідоры Следчага камітэта і пачалі там корпацца. Пачаліся запалохванні, хоць ім старацца асабліва не трэба было, я і так была вельмі напалохана. Я да гэтага пасля мяжы два дні ад стрэсу нічога не ела, таму была ніякая.
Падчас допыту ў следчай адзін з супрацоўнікаў нахіляўся да мяне і шаптаў матам, што нібыта хопіць хлусіць, бо мы з табой будзем па-іншаму размаўляць. Ён намякаў на фізічнае ўздзеянне. Гэта ўсё было брыдка. Пасля допыту следчая сказала мне, што ў яе да мяне расце нянавісць".
Дзяўчына ўспамінае, што перад паездкай у дзяржаўныя органы яна нават не падумала, каб неяк уцяпліцца на выпадак, калі яе ўсё ж затрымаюць і адправяць у ізалятар, таму яна была ў офісных штанах і футрачку.
"Самае страшнае — гэта тое, як рэагавалі бацькі. Яны былі ў абсалютным шоку. Бацькі ніколі падумаць не маглі, што супраць мяне можа быць распачатая крымінальная справа і мяне затрымаюць".
"Мой адвакат цяпер знаходзіцца там, дзе была я"
На першы допыт Аліне прызначылі адваката. Ён ёй сказаў, што пасля яго яна паедзе на Акрэсціна, але даў надзею, што дзяўчыну праз 10 сутак могуць выпусціць пад заклад.
"Але адвакат нават не падаваў хадайніцтва аб гэтым, як аказалася. Хоць мае бацькі і грошы сабралі, і прасілі яго. На допыце адвакат проста прысутнічаў, часам, калі я гублялася, падказваў мне кіўкамі галавы адказы. Пасля допыту ён жартаваў з маёй следчай і яны вельмі заўзята смяяліся. Але гэты адвакат застаўся да канца маёй справы, бо мы баяліся неяк нашкодзіць".
Забягаючы наперад, адзначым, што Аліна закрывала справу ў сваёй следчай ужо з іншым адвакатам, таму што першага затрымалі:
"Новая адвакатка, якая прыйшла замест майго адваката, папрасіла ў следчай на закрыцці справы некалькі хвілін сам-насам са мной. Яна мне паведаміла, што мой адвакат цяпер знаходзіцца там, дзе была я [на Акрэсціна]. Яна адзначыла, што "гэта выдаткі прафесіі ў Беларусі". Але я не разумела, што адбываецца. Ад іншых дзяўчатак я даведалася, што затрымліваюць адвакатаў, якія абараняюць палітвязняў. Па чутках, якія там хадзілі так затрымлівалі да 12 адвакатаў. І мой адвакат быў адным з тых, хто трапіў пад рэйд.
Праз некаторы час ён прыйшоў сам да мяне і я даведалася, што да яго дадому ноччу ўварваліся і затрымалі за "непадпарадкаванне пры затрыманні", а менавіта тое, што "доўга адчыняў дзверы". Яму прызначылі 15 сутак арышту. Адвакат мне сказаў пры сустрэчы: "Калі я прыходзіў да цябе ў ІЧУ і бачыў, што ты плакала, не разумеў, чаму. А калі сам там апынуўся, зразумеў, бо сам плакаў".
"14 жанчын па чарзе набіралі ваду ў пакет з-пад пракладак і так мыліся"
Дзяўчыну змясцілі ў ІЧУ на Акрэсціна, але замест законных 10 сутак да накіравання ў следчы ізалятар яе пратрымалі там усе 12 сутак, тлумачачы гэта тым, што яшчэ не было этапу.
"Гэта было страшна. Было жудасна холадна. Не ведаю, якое было надвор'е тады — мы і не маглі даведацца, бо ў камерах былі рыфленыя шыбы на вокнах. Было нават незразумела, калі дзень, а калі ноч. Мы ўсе спалі на падлозе. Матрацы, зразумела, не выдавалі. Мы рабілі падушкі з хлеба, але ён крышыўся, таму дапамагала не вельмі. Праверкі ў дзве і чатыры ночы — стандарт. Вакол усё бруднае. І ў дадатак да ўсяго, каб нашкодзіць, супрацоўнікі адключалі нам гарачую ваду. Наколькі я зразумела, яны гэта могуць рабіць па камерах. Неяк у камеру прыйшоў сам начальнік ІЧУ [Яўген Шапецька] і сказаў, што нас ставяць на асаблівы кантроль. Яму вельмі не падабаюцца людзі, якія пішуць каментары, а ў нас у камеры такія былі. Кожную раніцу начальнік асабіста прыходзіў на праверку: абражаў, адчытваў — жасціў, увогуле. На кожнай праверцы ў нас забіралі хоць што-небудзь — нават кавалачак туалетнай паперы, які самі і далі.
Самае вострае пытанне ў зняволенні — гігіена. Для мяне, як для чалавека, які ў душ ходзіць кожны дзень, не мыцца два тыдні — ужо занадта. Адзінае, добра, што заставаліся пластыкавыя бутэлькі ад іншых людзей. У іх мы набіралі ваду і мыліся. Але на адной з праверак пад кіраўніцтвам начальніка ўсе бутэлькі забралі. А ў двухмеснай камеры — 14 жанчын! Як нам усім падтрымліваць хоць мінімальную гігіену? Для жанчыны гэта неабходна. Выпадковым чынам у нас апынуўся пакет з-пад пракладак. І вось усе 14 жанчын па чарзе набіралі ваду ў пакет з-пад пракладак і так мыліся.
Зневажальным быў яшчэ голы дагляд. У многіх дзяўчынак збіваўся менструальны цыкл праз стрэс і дрэнныя ўмовы. Сваякі не маглі перадаць пракладкі, а фельчарка выдавала іх рэдка, або пасылала матам на тры літары. У мяне скончыліся пракладкі падчас месячных. І вось мяне вядуць на дагляд. Я здымаю на даглядзе гэтую брудную бялізну, а мне так нязручна і непрыемна... Гэта ўсё так зневажальна. На мяне глядзяць, як на незразумела каго. А я ж не магу паўплываць на тое, што адбываецца: у мяне няма зменнай бялізны праз адсутнасць перадач, я не магу нічога зрабіць са сваім арганізмам, мне не выдаюць пракладкі ды іншыя сродкі гігіены. Я нават не ўпэўненая, што пры гэтым голым даглядзе мужчыны не прысутнічалі, бо там былі дзверы адчыненыя".
"У мяне яшчэ не такі страшны сцэнар"
Амаль два лютаўскія тыдні дзяўчына правяла ў трох камерах ІЧУ.
"Нас перакідалі з камеры ў камеру, каб стварыць псіхалагічны дыскамфорт і ціск. Па відэакамерах, якія былі ўсталяваныя ва ўсіх камерах, супрацоўнікі бачылі, калі мы з дзяўчаткамі пачыналі мець зносіны, усміхацца, і тады яны раскідвалі нас па камерах. А як яшчэ выжываць: сядзець і плакаць пастаянна? Яны імкнуцца зрабіць усё, каб людзі больш не ўсміхаліся".
Следчыя прыехалі да Аліны ў ІЧУ толькі на дзявятыя суткі — увесь гэты час яна знаходзілася ў невядомасці аб сваім статусе, руху па крымінальнай справе і аб меры стрымання.
"Але ў мяне яшчэ не такі страшны сцэнар. Многія дзяўчаткі распавядалі, як да іх урываліся сярод ночы, грамілі кватэры, будзілі дзяцей і траўмавалі іх на ўсё жыццё...
Калі мяне выклікалі на дзявятыя суткі, я падумала, што мяне вязуць на допыт. Таму ў камеры пакінула дзяўчаткам свае тапкі. А мяне проста потым перавялі ў іншую камеру — яшчэ больш халодную".
Дзяўчына ўзгадвае, што большасць яе сукамерніц — затрыманыя па палітычных матывах.
"Гэта было жудасна. З намі былі жанчыны, каму ўжо 60 гадоў, жанчыны з вельмі сур'ёзнымі захворваннямі. Памятаю сваю сукамерніцу —жанчыну з анеўрызмай галаўнога мозгу. Медыцынскую дапамогу там атрымаць нерэальна. Максімум — можна было дамагчыся таблеткі ад фельчаркі, калі яна баялася, што чалавек памерці можа. Але суправаджалася гэта трохпавярховым матам.
Самае страшнае, што амаль усе сукамерніцы былі палітычныя. Гэта звычайныя людзі, якія нічога дрэннага ў жыцці не зрабілі, а іх трымаюць у турме ў нечалавечых умовах. У нармальным свеце так не павінна быць.
Са мной таксама сядзела жанчына, якую абвінавачвалі ў забойстве двух чалавек. Калі канваіры яе заводзілі ў камеру, то вельмі весела сказалі: "Глядзі, не парэж тут нікога". Было страшна па начах…
Але, напэўна, нідзе б я не пазнаёмілася з такімі адукаванымі, смелымі і неверагодна моцнымі жанчынамі. Гэта былі людзі абсалютна розных прафесій: ад архітэктарак, лекараў, бухгалтарак да дырэктарак. Я заспела два рэйды сілавікоў: на архітэктараў і за салідарнасць з палітвязнямі. Гэта былі жанчыны ад 20 да 60-65 гадоў, у асноўным — гадоў 40. У большасці з іх былі дзеці. І я проста не ўяўляю, што адчувалі гэтыя жанчыны ды іх сем'і..."
"Супрацоўнікі радуюцца зняволеным не па палітычных артыкулах і лічаць іх "нармальнымі зэкамі"
З ІЧУ на Акрэсціна палітзняволеную змясцілі пад варту ў жодзінскую турму, дзе за паўтара месяца яна памяняла дзве камеры.
"Дзесьці тыдзень я была ў новай камеры пасля рамонту. Там было вельмі цяжка дыхаць — некаторым дзяўчатам было дрэнна. Рамонт толькі скончыўся, таму ў камеры яшчэ стаяў пах фарбы. Калі нас прывялі туды, то сказалі: "Ну, прыбірайцеся!" Там усё было ў будаўнічым пылу, пабелцы і на стале быў след ад чаравіка будаўніка. Гэта ўсё трэба было вымыць. У камеры былі праблемы з вентыляцыяй, пластыкавыя вокны цалкам не адчыняліся. Мы хацелі, каб нас вярнулі ў старыя камеры. Наколькі я разумею, будаўнікі — самі зняволеныя. Рамонт быў вельмі кепскі. Батарэя пацякла ў першы ж дзень. Рукамыйніцы яны вынеслі асобна і паставілі туды камеры відэаназірання. А нам жа трэба было неяк мыцца, таму даводзілася голымі пад гэтымі камерамі ўсё рабіць. І калі разумееш, што на твае голыя грудзі глядзяць мужчыны, то гэта вельмі непрыемна, мякка кажучы. Але ад гэтага нікуды не схавацца. І ў прыбіральні таксама перасталі дзверы зачыняцца".
Аліна распавядае, што, як і на Акрэсціна, большасць яе сукамерніц — затрыманыя па палітычных артыкулах.
"Гэта былі затрыманыя за пратэсты або за пасылкі. Калі першае я яшчэ неяк зразумець магла і можна дапусціць, што ім не спадабалася, што мы дарогі перакрывалі, хоць яны ўжо былі перакрытыя імі ж, то другое я не магу прыняць. Гэта дзяўчаты, якія адпраўлялі грошы палітвязням, каб тыя купілі сабе зубную пасту, шчотку, мыла — базавыя рэчы. Яны проста адпраўлялі пасылкі, бо не ва ўсіх палітвязняў ёсць сваякі і сябры. Гэтых дзяўчатак затрымалі за тое, што яны ад чыстага сэрца дапамагалі людзям, якіх нават не ведалі. Ім свецяць рэальныя тэрміны зняволення за "іншае садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці". Жанчын утрымліваюць у жодзінскай турме, і ніякага руху па іх справах няма, ніхто не ведае, што з імі рабіць.
Мяне здзівіла, што супрацоўнікі радуюцца зняволеным не па палітычных артыкулах і лічаць іх "нармальнымі зэкамі". Памятаю, калі мяне прымалі ў турме Жодзіна, і я назвала свой артыкул, то пачалося: "А куды ты хадзіла? А што ты там рабіла? Ды вы экстрэмісты..." Са мной прыехалі яшчэ тры жанчыны з Акрэсціна, адна з якіх была за "крадзеж". І супрацоўнікі так ёй узрадаваліся! Сказалі, што яна будзе старэйшай па камеры.
Затрыманыя па палітычных матывах знаходзіліся на прафілактычным уліку як "схільныя да экстрэмісцкай ды іншай дэструктыўнай дзейнасці". У нас былі карычневыя карткі. Мы мусілі спаць толькі на верхніх ярусах ложка. Жанчын за 60 гадоў прымушалі залазіць наверх, бо ў іх палітычны артыкул".
Са словаў дзяўчыны, падчас праверак супрацоўнікі вельмі дасканала правяралі чысціню ў камеры і пыталіся за гэта менавіта ў палітвязняў:
"Вялікія праверкі былі па аўторках. Падчас іх да палітычных вельмі моцна чапляліся. Калі была дзесьці нейкая пылінка, то канец. У камерах з мінімальнай колькасцю палітычных было патрабаванне, каб рэчы, галоўнае, не былі раскіданыя. А ў нас ліхтарыкамі вокны высвечвалі — ці ёсць нейкая пылінка. Алюмініевыя кубачкі мы вычышчалі мылам і зубной пастай, пакуль рукі не станавіліся чорнымі. Памятаю, у нас жанчыне ледзь падзяку не выпісалі за тое, што яна добра адмыла кубкі".
"Калі хварэеш на выходных — гэта твае праблемы"
Дзяўчына распавядае, што ў зняволенні ўсе вельмі моцна хварэлі, але атрымаць якасную і своечасовую медыцынскую дапамогу так практычна нерэальна.
"Там ходзіць нейкі вірус. Я на Акрэсціна захварэла так, як ніколі ў жыцці. Пасля гэтага яшчэ тыдні два пакутвала на сухі кашаль у раёне горла, які душыў мяне. Пры гэтым, высокай тэмпературы ў мяне не было. Не ведаю, што гэта было, я лічу, што гэта нейкі асаблівы акрэсцінскі вірус.
На тым паверсе, дзе знаходзіцца лякарня, гарачай вады няма. Акрамя гэтага, там не хапае ложкаў. Гэта невялікі корпус, а людзей хварэе вельмі шмат. Таму некаторым даводзіцца на "бальнічцы" спаць на падлозе. Адзінае, што там ёсць, — гэта нагляд лекара, ад якога вельмі мала толку. Як аказалася, фельчарам у нас быў стаматолаг. На медычную дапамогу там асабліва разлічваць не варта. Ты, вядома, можаш напісаць заяву на фельчара, але ён максімум, што зробіць, — дасць ібупрафен. Ціск і праблемы з сэрцам — не спецыяльнасць фельчара і ён не ведае, што рабіць у такіх выпадках. А калі на выходных антыбіётык папросіш, то могуць напалохаць тым, што выпішуць рапарт, таму што ты нібыта сімулюеш.
Кажуць, што па медычную дапамогу трэба звяртацца з панядзелка па пятніцу, а калі хварэеш на выходных — гэта твае праблемы. Таму лепш хварэць у сваёй камеры і лячыцца тымі лекамі, якія перадаюць сваякі або дзеляцца сукамерніцы. У камеры ў нас была доктарка — і ад яе было больш карысці, чым ад нашага фельчара".
"Часта супрацоўнікі гулялі з намі ў "Здагадай-ку"
Аліна кажа, што ў цэлым праблем з лістамі і перадачамі ад сваякоў не было, але ўзгадвае, што з турмы ад яе сукамерніц не дайшлі лісты іх родным на беларускай мове ў дзень роднай мовы:
"Яны купілі такія канверты прыгожыя, а іх не выпусцілі. Але хоць на беларускай мове лісты прапускалі.
Што тычыцца пасылак, то часта супрацоўнікі гулялі з намі ў "Адгадай-ку": адкрывалі акенца, называлі прозвішча і пыталіся, ад каго прыйшла пасылка. Трэба было адгадаць адрасата. Наўрад ці гэтыя звесткі сыходзілі кудысьці, што пасылку перадаў не сваяк. Калі зняволеная не адгадвала, яны ўсё роўна аддавалі пасля доўгіх угадванняў. Калі ты назваў імя таго, хто перадаў пасылку, то маглі спытаць адрас аж да дома. Я не ведаю, для чаго гэта рабілася, але, верагодна, звязана з апошнімі затрыманнямі за пасылкі. Час атрымання пасылкі зацягваўся, вядома".
"Некаторых прасілі паказаць запоўнены бюлетэнь"
На гэтых выбарах* упершыню ў Беларусі змаглі галасаваць. Усяго было арганізавана 10 новых участкаў для галасавання, найбліжэйшая ўчастковая камісія прыязджала ў СІЗА і турмы з скрынямі для галасавання па механізме так званага выязнога галасавання. Аднак ні афіцыйныя ведамствы, ні прапагандысты нідзе не паказалі, як гэта выглядала на практыцы. Аліна распавяла, як адбываліся выбары ў жодзінскай турме:
"У камеры павесілі вялікі заламінаваны агітацыйны плакат з кандыдатамі. Мяне ў турму прывезлі 23-га і я не паспела прыйсці ў сябе.
Памятаю, за дзень да выбараў да нас у камеру прыйшлі супрацоўнікі праверыць нашы веды, так бы мовіць: спыталі, на якое мерапрыемства мы ідзем заўтра, за каго мы будзем галасаваць, папрасілі не тупіць і каб усё было чоценька, таму што, як я разумею, іх таксама правяралі. Таксама яны загадзя папрасілі нас нафарбавацца — мы з гэтага вельмі пасмяяліся.
Раніцай у нядзелю, 25 лютага, нас пашыхтавалі ў два шэрагі. Кожнай з нас прысвоілі парадкавыя нумары. Нас праінструктавалі, што цяпер адвядуць да кабінак і калі назавуць наш нумар, то трэба зайсці ў кабінет, павітацца, узяць бюлетэнь, выйсці з кабінета, у кабінцы зрабіць свой выбар, вярнуцца ў кабінет і кінуць бюлетэнь у скрыню. У цэлым, усё было зразумела. Калі нас падвялі да кабінета, то ўсіх паставілі тварам да сцяны з рукамі за спінай — гэта стандартная працэдура перамяшчэння па турме. Так мы стаялі і чакалі, кожная свой нумар.
За сталом у кабінеце сядзелі тры чалавекі — камісія. Зразумела, ніякіх назіральнікаў там не было. Іх ролю выконвалі канваіры. Кабінка для галасавання была ў калідоры і ўяўляла сабой жалезны каркас ["стакан"] з чырвонымі шторкамі. У мяне ўсё прайшло спакойна, а некаторых палітычных дзяўчатак прасілі паказаць запоўненую бюлетэнь на падставе праверкі, каб не сапсавалі. Але гэта парушэнне прынцыпу на таемнае галасаванне.
У калідоры каля кабінак стаялі супрацоўнікі АМАПу ў шлемах і з сабакамі. Мала таго, што было шмат звычайных канваіраў, дык яшчэ выклікалі і ўмацаванне. Галасаваць вадзілі ўсе камеры па чарзе. Наколькі я зразумела, на кожным паверсе паставілі кабінкі. Зняволеных шмат, а прагаласаваць трэба было ўсім.
Усё мерапрыемства заняло каля гадзіны часу. Дзяўчына, якую прывезлі крыху пазней нашага галасавання, адмовілася ісці галасаваць. Здаецца, так можна было зрабіць. І гэтай дзяўчыне нічога за гэта не было ў выніку".
"Галоўнае, захаваць здароўе"
Дзяўчына ўзгадвае, што ў зняволенні ёй было асабліва не да касметыкі. Яна адзначае, што даглядаць за сабой за кратамі праблематычна, але ў турме ёсць шмат лайфхакаў.
"Здзіўляешся, колькі ў самых звычайных прадметах можа быць розных спосабаў ужывання. Дзяўчаткі рабілі маскі для твару з аўсянкі, а с заваранай нераспушчальнай кавы — скраб.
У душ нас вадзілі раз на тыдзень, але гэтага было мала. У камеры быў тазік, які 12-14 чалавек выкарыстоўвалі для ўсяго: для мыцця, для мыцця галавы і цела, уборкі і г.д. Свае доўгія валасы я мыла раз у тры дні. Але пасля Акрэсціна ўжо была наладжаная схема: ніз мыеш з дапамогай бутэлькі, верх — пад кранам і над тазікам.
У мяне густыя бровы і яны вельмі зараслі ў зняволенні. Дзяўчаты ў турме звычайна выскубаюць іх ніткай, а я вельмі баялася, таму што можна выпадкова зачапіць не тыя валасы. Потым я прылаўчылася і вышчыпвала бровы абцужкамі для пазногцяў. У нас у камеры быў ледзь не салон: я сядзела і вышчыпвала бровы некаторым дзяўчаткам.
У турму нельга было перадаваць пілачку для пазногцяў, але можна было абцужкі. Здавалася б, што такога ў гелі для мыцця твара? Але нельга.
У мяне быў супер-мінімальны догляд. Старалася даглядаць менавіта за станам скуры, аб дэкаратыўнай касметыцы нават гаворкі не ішло. Але вось дзяўчаткам, якія былі там не ўпершыню і не па палітычных артыкулах, вельмі хацелася фарбавацца і рабіць прычоскі.У нас было вельмі маленькае люстэрка, у якое на сябе глядзелі пры цьмяным святле. Догляд — гэта было апошняе, пра што я думала. Прышчык на носе ці сухія канцы валасоў — гэта абсалютна ўсё роўна. Галоўнае, захаваць здароўе. Не ўяўляю, як дзяўчаты спраўляюцца з доглядам у зняволенні, калі сядзяць доўга там. Але мне трэба было проста хутчэй пражыць гэты дзень і закрэсліць яго ў сваім каляндарыку, таму што ён набліжаў суд і нейкую развязку. І многія так рабілі.
У мяне доўгі час зводзіла мышцы, таму што на волі я прывыкла хадзіць на трэніроўкі і шмат шпацыраваць. Таму я старалася спортам займацца, каб не закіснуць, і каб час хутчэй прайшоў. За час зняволення я страціла шмат цягліц і схуднела, таму што мала ела і была на стрэсе пастаянна.
З намі была дзяўчына, якой была прызначаная дыета [прызначаецца хворым на ВІЧ ці на сухоты] — ёй выдавалі малочныя прадукты, якія яна не піла і не ела. Так сукамерніцам даставалася хоць па лыжачцы тварагу, каб зубы не павыпадалі. Малако часам выкарыстоўвалі ў масках для твару. Часам, калі супрацоўнікі прыходзілі з праверкай, то ў камеры іх сустракалі дзяўчаты з карычневымі і белымі тварамі, з маскамі".
"Незразумела, што могуць лічыць "спробай уцёкаў"
- Ілюстрацыйнае фота spring96.org
Перад судом дзяўчыну этапавалі ў СІЗА № 1 на Валадарскага ў Менску. Яе везлі ў сталыпінскім вагоне. Аліна ўзгадвае гэта з жахам.
"На цягнік нас прывезлі на аўтазаку. Гэта не нейкая станцыя, а чыстае поле. "Сталыпін" — гэта вагон, які прымацоўваецца да простага рандомнага цягніка. Супрацоўнікі падганялі, таму трэба было ледзь не бегчы з аўтазака. Мужчын ставяць на кукішкі, а жанчын — шыхтуюць за імі, ды інструктуюць усіх. Нічога не чуваць, бо ўсё адбываецца ў чыстым полі. У час інструкцыі я пачула, што "пры спробе ўцёкаў або непаслушэнства адкрываецца агонь на паражэнне". Гэта было страшна. Незразумела, што яны могуць лічыць "спробай уцёкаў". А калі заблукаў і не туды пайшоў? Да цягніка нас давялі змейкай, а там называюць па прозвішчы і трэба вельмі хутка з торбамі па прыступках заскочыць у вагон. Я там ледзь не ўпала. Самае брыдкае было, як у фільме, калі я праходзіла міма, а праз краты зняволеныя цягнулі свае рукі да мяне і казалі нешта ўслед. Але потым было прыемна ехаць — проста на цягніку — праз краты на акне сачыла за агеньчыкамі".
У параўнанні з жодзінскай турмой "Валадарка" адчувалася як санаторый. У Жодзіне відаць, што працуюць вайскоўцы — яны разумеюць толькі ваенныя парадкі. На Валадарскага ў васьмімеснай камеры ўтрымлівалі восем чалавек, а часам і менш. Большасць — палітычныя. На "Валадарцы" сядзелі ў асноўным за каментары".
"Усе "сядзяць на валізках"
Аліна распавядае, што СІЗА № 1 актыўна рыхтуецца да пераезду ў новы будынак у Калядзічах — пры ёй у пачатку красавіка перавезлі бібліятэку.
"Людзей пры мне не перавозілі, а вось усё астатняе — так. Яшчэ на Жодзіна я даведалася, што з "Валадаркі" на Калядзічы перавезлі тэлевізары. Пры мне павезлі бібліятэку. Кнігі ў зняволенні я глытала залпам. Але ў СІЗА ў адзін момант прыязджае бібліятэкар і просіць вярнуць усе кнігі на замежных мовах. Так, я паспела прачытаць толькі 50 старонак "Гары Потэра" на англійскай.
Было вельмі шмат размоў пра пераезд. Усе "сядзяць на валізках". Канваіры ганарыліся, што ў Калядзічах — "еўрапейская турма". Але мы наглядзеліся на гэтыя еўрарамонты ў турме ў Жодзіне..."
"Я не адчувала сябе ў бяспецы — я проста чакала, калі да мяне заваліцца ГУБАЗ"
Па выніках суда Аліне прызначылі "хатнюю хімію" і выпусцілі ў зале суда. Гэтым разам яна здолела пакінуць Беларусь. Цяпер дзяўчына знаходзіцца ў бяспецы.
"Пасля зняволення да выезду я знаходзілася ў вельмі дрэнным стане. Я разумела, што мяне асудзілі толькі за адзін эпізод, але ж ёсць іншыя незнойдзеныя... І я ўжо ў поле зроку сілавікоў — яны могуць капаць і капаць пад мяне. Я не адчувала сябе ў бяспецы — проста чакала, калі да мяне заваліцца ГУБАЗ. Я баялася і выходзіць з кватэры, і знаходзіцца там — я баялася, што да мяне прыйдуць, але і думала, што мяне затрымаюць на вуліцы і ніхто не будзе ведаць, дзе я, таму што я не брала з сабой тэлефон, каб мяне не адсачылі па білінгу".
