Што чакае асуджаных па палітычных справах пасля абвяшчэння прысуду?

Дзе ўтрымліваюць зняволеных?

На сённяшні дзень у Беларусі функцыянуе:

• 3 папраўчыя калоніі-пасяленні,
• 29 папраўчых устаноў адкрытага тыпу,
• 16 папраўчых калоній (дзве з іх жаночыя),
• 1 выхаваўчая калонія для непаўналетніх,
• 3 турмы.

Што такое арышт і як яго адбываюць?

Арышт уяўляе сабой строгую ізаляцыю асуджанага і прызначаецца на тэрмін ад аднаго да трох месяцаў.

Арышт адбываюць у арыштным доме, якія, як правіла, знаходзяцца на тэрыторыі СІЗА, калоніі або турмы.

Умовы ўтрымання пад арыштам прыраўноўваюцца да ўмоў агульнага рэжыму для асуджаных да пазбаўлення волі, якія адбываюць пакаранне ў турме (гл. падрабязней ніжэй).

Перамяшчэнне па-за камеры - толькі пад канвоем.

Атрымліваць адукацыю і працаваць зняволеныя не могуць, але арыштаваныя могуць прыцягвацца да гаспадарчага абслугоўвання арыштнага дома без аплаты да 10 гадзін у тыдзень, але не больш за 2 гадзіны ў дзень.

Арышт не можа быць прызначаны цяжарным жанчынам, жанчынам і адзінокім мужчынам, у якіх ёсць дзеці да 14 гадоў або дзеці-інваліды, інвалідам I і II групы.

"Хатняя хімія": што і як?

Абмежаванне волі без накіравання ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу, гэтак званая "хатняя хімія", заключаецца ў накладанні на асуджанага абавязкаў, якія абмяжоўваюць яго свабоду.

Прызначаецца на тэрмін ад паўгода да пяці гадоў.

У абавязковым парадку асуджаныя прыцягваюцца да працы: могуць заставацца на той жа працы, дзе і працавалі да суда, шукаць месца працы і ўладкоўвацца самастойна на працягу 15 дзён ці накіроўвацца крымінальна-выканаўчай інспекцыяй у камітэт па працы, занятасці і сацыяльнай абароне.

Трэба хадзіць у міліцыю (па месцы пастаноўкі на ўлік) і адзначацца, а таксама супрацоўнікі АУС могуць прыходзіць з праверкай дадому і па месцы працы. Забаронена ўжываць спіртныя напоі, наведваць месцы, дзе прадаецца алкаголь, наведваць спартыўна-масавыя, культурныя мерапрыемствы, жыллё іншых людзей, а таксама адсутнічаць дома ў вызначаныя перыяды часу - звычайна з 19-й гадзіны вечара да 6-й гадзіны раніцы. Калі рэжым працоўнага часу ці расклад заняткаў асуджанага не дазваляе яму знаходзіцца ў прадпісаны час у сваім жыллі, крымінальна-выканаўчай інспекцыяй вызначаецца іншы час пастаяннага знаходжання там.

Мяркуецца, што асуджаны да "хатняй хіміі" можа быць альбо дома, альбо на працы ці вучобе. Для таго, каб ненадоўга выехаць у іншы горад, трэба ўзяць дазвол у міліцыі. Да асуджанага можна прыходзіць у госці, але сам у госці ён хадзіць можа толькі з дазволу міліцыі. Крымінальна-выканаўчай інспекцыяй можа быць дазволена наведванне жылля блізкіх сваякоў.

Калі асуджаны парушае правілы адбыцця абмежавання волі без накіравання і яму выносяць тры і больш спагнанняў, то яго могуць прыцягнуць да крымінальнай адказнасці паводле арт. 415 КК ("Ухіленне ад адбыцця пакарання ў выглядзе абмежавання волі") і пазбавіць волі тэрмінам да трох гадоў.

Старшыня Незалежнага прафсаюза РЭП Генадзь Фядыніч апісваў свой дзень "хіміка", калі адбываў прызначанае судом пакаранне.

Як адбываюць абмежаванне волі з накіраваннем у выпраўленчую ўстанову адкрытага тыпу ("хімію")?

Тэрмін "хімія" з'явіўся ў Савецкім Саюзе, калі праца асуджаных стала актыўна выкарыстоўвацца на будоўлях і шкодных вытворчасцях, у тым ліку на хімічных заводах.

Абмежаванне волі ўстанаўліваецца на тэрмін ад шасці месяцаў да пяці гадоў і не можа быць прызначана: непаўналетнім; пенсіянерам; цяжарным жанчынам; жанчынам і адзінокім мужчынам, якія выхоўваюць дзяцей ва ўзросце да чатырнаццаці гадоў ці дзяцей-інвалідаў; інвалідам; асобам, якім прызначаны прымусовыя меры бяспекі і лячэння; асобам, хворым актыўнай формай туберкулёзу, ВІЧ-інфіцыраваным, хворым на СНІД альбо тым, хто не прайшлі поўнага курса лячэння венерычнага захворвання.

Пасля пастаноўкі на ўлік, крымінальна-выканаўчая камісія вызначае месца адбыцця пакарання: гэта можа найбліжэйшая выпраўленчая ўстанова ў тым населеным пункце, дзе пражывае і працуе асуджаны, або ў іншым рэгіёне. "Хімікі" ў прызначаны тэрмін самастойна прыбываюць да месца адбывання пакарання.

Папраўчыя ўстановы для "хімікаў" дзеляцца на 2 тыпу: для тых, хто раней не адбываў пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі, і тых, хто раней такое пакаранне адбываў. Аднак, асуджаныя жанчыны, якія раней не адбывалі пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі, могуць утрымлівацца з асуджанымі жанчынамі, якія раней адбывалі такое пакаранне, з захаваннем умоў паасобнага ўтрымання ў межах аднай папраўчай установы адкрытага тыпу. Таксама, саўдзельнікі злачынства не могуць утрымлівацца ў адной папраўчай установе.

У будынку ПУАТ вылучаецца жылы блок, адмыслова прызначаны для пражывання асуджаных, і адміністрацыйны блок.

У жылым блоку размяшчаюцца: памяшканні, прызначаныя для пражывання асуджаных, памяшканні для прыгатавання і прыёму ежы, душавыя і рукамыйныя пакоі, санітарныя вузлы, спецыяльна абсталяваныя месцы для курэння, пакоі захоўвання асабістых рэчаў асуджаных, пакоі для правядзення выхаваўчых мерапрыемстваў, службовыя кабінеты. Акрамя таго, могуць абсталёўвацца спартыўная зала, памяшканне для адпраўлення рэлігійных культаў, бібліятэка, пакой псіхалагічнай разгрузкі, навучальны клас і іншыя памяшканні для ажыццяўлення выхаваўчай работы з асуджанымі і правядзення імі вольнага часу.

Асуджаныя да абмежавання волі ў ПУАТ абавязаны працаваць па накіраванні адміністрацыі, за выключэннем асуджаных, якія маюць пастаяннае месца працы па месцы адбывання пакарання. Як правіла, асуджаных накіроўваюць на нізкааплатную працу. Пры гэтым яны самастойна аплачваюць камунальныя паслугі, харчаванне, адзенне і іншыя паслугі. Таксама з заработнай платы могуць спаганяць аплату на штраф, пакрыццё нанесенай фізічнай і маральнай шкоды або нанесенага ўрону.

За адмову ад працы могуць выносіць спагнанні і, як следства, ужываць арт. 415 КК, як гэта адбываецца з магілёўскім актывістам Валадарам Цурпанавым.

Асуджаныя абавязаныя ўдзельнічаць без аплаты ў працах па добраўпарадкаванні будынкаў і тэрыторыі ПУАТ у непрацоўны час працягласцю да чатырох гадзін у тыдзень.

За выключэннем працоўнага часу, асуджаныя павінны пастаянна знаходзіцца ў межах тэрыторыі папраўчай установы адкрытага тыпу, не пакідаць яе без дазволу адміністрацыі.

Асуджаным дазваляюць карыстацца мабільным тэлефонам і камп'ютарам, іх можна наведваць у вызначаны распарадкам дня час.

У неабходных выпадках адміністрацыя можа дазволіць кароткатэрміновы выезд на тэрмін да пяці сутак за межы тэрыторыі ПУАТ. Таксама асуджаным можа быць дазволена знаходзіцца за межамі межаў тэрыторыі ВУАТ у вольны ад працы час і ў выхадныя дні:

• у якасці заахвочвальных мераў;
• для наведвання жылля блізкіх сваякоў, здольных аказаць на яго станоўчы ўплыў, тэрмінам на 4 гадзіны і ў межах населенага пункта, дзе размешчана ПУАТ;
• для вырашэння бытавых і іншых асабістых пытанняў: набыцця прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці, адзення па сезоне, працаўладкавання, праходжання медкамісіі для прыёму на працу, атрымання заказных паштовых адпраўленняў і грашовых пераводаў;
• пры наяўнасці выключных абставінаў: для атрымання медыцынскай дапамогі, смерці або цяжкай хваробы блізкага сваяка, аказання дапамогі блізкім сваякам пры пераездзе на пастаяннае месца жыхарства ў той горад, дзе размяшчаецца ПУАТ і інш.;
• у сувязі з атрыманнем асуджанымі завочнай адукацыі;
• пры прадастаўленні асуджаным права пражывання з сям'ёй па-за ПУАТ.

Таксама, асуджаныя маюць права мець пры сабе грашовыя сродкі і распараджацца імі, набываць, захоўваць і выкарыстоўваць прадметы, вырабы і рэчывы, за выключэннем тых, якія забароненыя Правіламі ўнутранага распарадку папраўчых устаноў адкрытага тыпу.

Як сядзяць ў папраўчых калоніях?

Пазбаўленне волі прызначаецца:

• на тэрмін ад шасці месяцаў да 12 гадоў;
• за асабліва цяжкія злачынствы - на тэрмін больш за 12 гадоў, але не звыш 15 гадоў;
• за асабліва цяжкія злачынствы, спалучаныя з наўмысным замахам на жыццё чалавека альбо з незаконным абаротам наркатычных сродкаў, альбо злачынствы супраць дзяржавы - на тэрмін не звыш 25 гадоў;
• у выпадку здзяйснення некалькіх злачынстваў тэрмін пакарання можа дасягаць 30 гадоў.

Тэрыторыя калоніі падзяляецца на лакальныя ізаляваныя зоны, у якіх знаходзіцца не больш за 250-300 асуджаных. Таксама вылучаюцца дзве зоны - жылая, дзе размяшчаюцца жылыя памяшканні, сталовая, лазня, цырульня, медсанчастку, і вытворчая, якія злучаюцца паміж сабой кантрольна-прапускным пунктам.

Асуджаным прадастаўляецца індывідуальнае спальнае месца і пасцельныя прыналежнасці. Яны забяспечваюцца адзеннем, бялізнай па сезоне і абуткам, харчаваннем.

Двойчы на дзень – раніцай і ўвечары – асуджаных правяраюць пафамільна на пастраенні, таксама згодна з распарадкам дня зняволеныя ідуць у сталовую і на вытворчасць строем.

У абавязковым парадку асуджаныя прыцягваюцца да працы на прадпрыемствах або вытворчасці папраўчых устаноў, а таксама на іншых прадпрыемствах незалежна ад формаў уласнасці пры ўмове забеспячэння належнай аховы і ізаляцыі асуджаных. Пры гэтым працоўны дагавор з імі не заключаецца.

З заработнай платы ў асуджаных да пазбаўлення волі робяцца ўтрыманні для пакрыцця кошту харчавання, камунальных паслуг, сродкаў асабістай гігіены, адзення і абутку. Але на асабісты рахунак асуджаных залічваецца незалежна ад усіх утрыманняў не менш за 25% налічанай заработнай платы, і не менш за 50%, калі асуджаныя з'яўляюцца пенсіянерамі, непаўналетнімі, інвалідамі І і ІІ групы, цяжарнымі жанчынамі або жанчынамі, якія маюць дзяцей у дамах дзіцяці ПУ.

Чым адрозніваюцца ўмовы ўтрымання зняволеных на розных рэжымах?

Для адбыцця пакарання асуджаны накіроўваецца ў папраўчую калонію на розных умовах, прызначаных судом:

• пасялення;
• агульнага рэжыму;
• узмоцненага рэжыму;
• строгага рэжыму;
• асаблівага рэжыму;

або ў турму.

У адной калоніі могуць утрымлівацца зняволеныя з рознымі ўмовамі адбыцця пакарання: агульнага, узмоцненага і строгага. Пры гэтым строгі і асаблівы рэжым прызначаецца тым, хто раней ужо адбываў пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі або здзейсніў асабліва цяжкае злачынства і асуджаны на тэрмін звыш 5 гадоў. Таксама рэжым можа быць зменены на больш жорсткі за парушэнні зняволеным правілаў унутранага распарадку, або больш мяккі, калі асуджаны стаў на "шлях выпраўлення".

Па сутнасці рэжымы адбыцця пакарання адрозніваюцца колькасцю спатканняў з блізкімі сваякамі, перадач, сумай грошай на "атаварку".

Агульны рэжым:

• штомесячнае расходаванне на набыццё прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці грашовых сродкаў з асабовага рахунку - 6 базавых велічынь;
• тры кароткатэрміновыя і тры працяглыя спатканні на працягу года;
• чатыры пасылкі або перадачы і дзве бандэролі ці два дробныя пакеты на працягу года.

Узмоцнены рэжым:

• штомесячнае расходаванне на набыццё прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці грашовых сродкаў з асабовага рахунку - 5 базавых велічынь;
• тры кароткатэрміновыя і два працяглыя спатканні на працягу года;
• тры пасылкі або перадачы і дзве бандэролі ці два дробныя пакеты на працягу года.

Строгі рэжым:

• штомесячнае расходаванне на набыццё прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці грашовых сродкаў з асабовага рахунку - 4 базавыя велічыні;
• два кароткатэрміновыя і два працяглыя спатканні на працягу года;
• дзве пасылкі або перадачы і дзве бандэролі ці два дробныя пакеты на працягу года.

Асаблівы рэжым:

• штомесячнае расходаванне на набыццё прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці грашовых сродкаў з асабовага рахунку - 3 базавыя велічыні;
• два кароткатэрміновых і адно працяглае спатканне на працягу года;
• адна пасылка або перадача і дзве бандэролі ці два дробныя пакеты на працягу года.

Пры гэтым паміж папярэдняй і наступнай пасылкамі, перадачамі, бандэролямі і дробнымі пакетамі вытрымліваецца перыяд, роўны дзелі ад дзялення дванаццаці месяцаў на агульную колькасць пасылак, перадач, бандэроляў і дробных пакетаў, якія належаць асуджанаму на працягу года. Адміністрацыя ўстановы мае права скараціць перыяд паміж атрыманнем папярэдняй і наступнай пасылак, перадачы, бандэролі і дробнага пакета пры ўмове, што гэта не прывядзе да павелічэння іх колькасці на працягу года.

Працягласць кароткатэрміновых спатканняў чатыры гадзіны, а працяглых спатканняў - да трох сутак. Пры гэтым працягласць доўгатэрміновых спатканняў вызначаецца ў кожным выпадку адміністрацыяй з улікам паводзінаў асуджанага, яго адносінаў да працы і навучання.

Асуджаныя да пазбаўлення волі і прызнаныя тымі, што сталі на шлях выпраўлення, пераводзяцца на палепшаныя ўмовы ўтрымання пасля адбыцця адной чвэрці тэрміну пакарання. Такім зняволеным дазваляюцца дадатковыя нормы расходавання грошай, колькасці спатканняў, пасылак і перадач да ўказаных вышэй.

На якіх умовах знаходзяцца вязні ў турме?

У турмы трапляюць тыя, хто быў асуджаны судом да такога віду зняволення, а таксама вязні, пераведзеныя ў турму на тэрмін да трох гадоў за парушэнне рэжыму ўтрымання ў папраўчых калоніях. Напрыклад, як гэта адбылося з палітзняволенымі Мікітам Емяльянававым і Іванам Комарам.

У турмах ўстанаўліваецца агульны і строгі рэжымы. Асуджаныя да пазбаўлення волі ўтрымліваюцца ў зачыненых агульных камерах, але асобна - змешчаныя на агульным і строгім рэжымах.

На строгім рэжыме ўтрымліваюцца асуджаныя, якія паступілі ў гэтую выпраўленчую ўстанову, і асуджаныя, пераведзеныя з агульнага рэжыму. На строгім рэжыме не могуць утрымлівацца цяжарныя жанчыны і жанчыны, якія маюць пры сабе малалетніх дзяцей, а таксама асуджаныя, якія з'яўляюцца інвалідамі І і ІІ групы.

Па адбыцці не менш за шэсць месяцаў тэрміну пакарання на строгім рэжыме асуджаныя могуць быць пераведзеныя на агульны турэмны рэжым.

Турэмны агульны рэжым:

• штомесячнае расходаванне на набыццё прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці грашовых сродкаў з асабовага рахунку - 2 базавыя велічыні;
• два кароткатэрміновыя спатканні на працягу года;
• адна пасылка або перадача і дзве бандэролі ці два дробныя пакеты на працягу года;
• штодзённая прагулка да 1,5 гадзіны.

Строгі турэмны рэжым:

• штомесячнае расходаванне на набыццё прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці грашовых сродкаў з асабовага рахунку - 1 базавая велічыня;
• адно кароткатэрміновае спатканне на працягу года;
• адна бандэроль або адзін дробны пакет на працягу года;
• штодзённая прагулка - 1 гадзіна.

Праца для асуджаных арганізуецца толькі на тэрыторыі турмы.

Што яшчэ дазволена асуджаным да пазбаўлення волі?

Грашовыя пераводы, якія паступілі асуджаным, залічваюцца на іх асабовыя рахункі.

У мэтах прафілактыкі інфекцыйных захворванняў у асенне-зімовы перыяд дадаткова да вагі перадачы начальнікам установы можа быць дазволена атрыманне да 10 кілаграмаў гародніны і садавіны, рэкамендаваных начальнікам медыцынскай часткі.

Таксама асуджаным дазваляецца атрыманне адной рэчавай пасылкі (абутак, адзенне і іншыя прамысловыя тавары, якія асуджаныя могуць мець пры сабе, акрамя прадуктаў харчавання і тытунёвых вырабаў) у год.

Дадаткова можа быць дазволена атрыманне не больш двух разоў у год бандэроляў і дробных пакетаў з літаратурай.

Таксама асуджаным да пазбаўлення волі прадастаўляецца права на тэлефонныя размовы з блізкімі сваякамі працягласцю не больш за пятнаццаць хвілін.

Атрымліваць і адпраўляць лісты і тэлеграмы асуджаныя могуць без абмежавання іх колькасці, але яны падлягаць абавязковай цэнзуры.