Патрабуем прыняцця мер пракурорскага рэагавання па спыненні незаконных дзеянняў міліцыі. Петыцыя праваабаронцаў Дакумент
Затрыманні 14 ліпеня на Нямізе. Фота: spring96.org
На сайце petitions.by размешчаная петыцыя, накіраваная ў Генеральную пракуратуру Рэспублікі Беларусь. Яе аўтары паведамляюць, што 7 ліпеня 2020 года з Генпракуратуры быў атрыманы адказ на электронны зварот праваабаронцаў, які тычыўся спынення незаконных дзеянняў міліцыі.
Пасля звароту ў Генеральную пракуратуру начальніца аддзела па наглядзе за выкананнем правоў і свабод грамадзян Папова М. даслала электронны ліст, у якім не былі дадзены адказы па сутнасці на наступныя пастаўленыя ў звароце пытанні:
1. Патрабаванне абавязаць супрацоўнікаў органаў унутраных спраў, якія ахоўваюць парадак у горадзе:
1.1. знаходзіцца ў форменнай вопратцы, якая будзе ясна дэманстраваць удзельнікам мірных сходаў, што яны маюць справу не з бандытамі, а з прадстаўнікамі ўлады;
1.2. не выкарыстоўваць для перавозкі затрыманых людзей аўтатранспарт без апазнавальных міліцэйскіх знакаў;
2. Патрабаванне выканання Канстытуцыі і палажэнняў міжнародных стандартаў у галіне правоў чалавека, у прыватнасці, кіруючых прынцыпаў БДІПЧ АБСЕ па свабодзе мірных сходаў:
2.1. недарэчнае, празмернае або незаконнае прымяненне сілы праваахоўнымі органамі можа парушыць асноўныя свабоды і абараняюцца законам правы, падарваць адносіны паміж паліцыяй і грамадствам і стаць прычынай шырокага распаўсюджвання напружанасці і беспарадкаў (пункт 171).
2.2. наяўнасць у праваахоўных органаў паўнамоцтваў, якія прадугледжваюць магчымасць ўмяшання і разгону незаконнага сходу або магчымасць прымянення сілы, не азначае, што такія паўнамоцтвы варта выкарыстоўваць заўсёды. У выпадку мірнага плыні сходу, арганізаванага з парушэннем заканадаўства, неўмяшанне або актыўнае садзейнічанне правядзенню такога сходу можа часам апынуцца найлепшым спосабам забяспечыць яго мірны зыход (пункт 155).
2.3. супрацоўнікі праваахоўных органаў павінны праводзіць адрозненне паміж удзельнікамі сходу, і тымі, хто ў ім не ўдзельнічае. Падтрыманне парадку ў ходзе публічных сходаў варта ажыццяўляць з улікам таго, што ў непасрэднай блізкасці ад месца правядзення сходу могуць знаходзіцца асобы, якія ў ім не ўдзельнічаюць (напрыклад, выпадковыя мінакі або назіральнікі (пункт 158).
2.4. супрацоўнікі праваахоўных органаў павінны праводзіць адрозненне паміж удзельнікамі, чые дзеянні носяць мірны характар, і ўдзельнікамі, настроенымі на гвалтоўныя дзеянні. Таму падчас затрымання ўдзельнікаў або разгону сходу (што з'яўляецца крайняй мерай) супрацоўнікам праваахоўных органаў не варта ставіцца да натоўпу людзей як да аднастайнай масы (пункт 159).
2.5. адным з базавых стандартаў, замацаваных у кіруючых прынцыпах па свабодзе мірных сходаў, з'яўляецца неабходнасць таго, каб супрацоўнікаў паліцыі было лёгка адрозніць (у тым ліку па асабістых апазнавальным знаках).
3. Патрабаванне забяспечыць эфектыўную абарону тых супрацоўнікаў праваахоўных органаў, якія адмовяцца выконваць загадзя злачынныя загады і распараджэнні, якія парушаюць правы грамадзян.
Праваабаронцы лічаць, што рашэнне гэтых пытанняў знаходзіцца ў выключнай кампетэнцыі органаў пракуратуры, якія знаходзяцца на варце законнасці ў краіне. Згодна з арт.125 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь нагляд за дакладным выкананнем законаў, дэкрэтаў, указаў і іншых нарматыўных актаў міністэрствамі і іншымі падведамаснымі Савету Міністраў органамі, службовымі асобамі ўскладаецца на Генеральнага пракурора Рэспублікі Беларусь і падначаленых яму пракурораў.
У звароце звярталася ўвага на тое, што затрыманні мірных грамадзян ажыццяўляюцца асобамі, якіх нельга адназначна ідэнтыфікаваць як прадстаўнікоў улады, паказвалася, што гэта можа прыводзіць да розных канфліктных сітуацый і да законнага ўжывання сілы з боку грамадзян з мэтай самаабароны ад невядомых асоб.
Для пазбягання падобных сітуацый і для прафілактыкі ўзбуджэння крымінальных спраў па артыкулах 363 КК (супраціў супрацоўніку органаў унутраных спраў або іншай асобе, якія ахоўваюць грамадскі парадак) і 364 КК (Гвалт альбо пагроза прымянення гвалту ў дачыненні да супрацоўніка органаў унутраных спраў), у звароце змяшчалася просьба да Генеральнай пракуратуры прыняць адпаведныя меры.
Праваабаронцы звяртаюць увагу на тую акалічнасць, што ў адпаведнасці з арт. 5 Закона Рэспублікі Беларусь ад 4 студзеня 2014 г. № 122-З "Аб асновах дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў" суб'ектамі прафілактыкі правапарушэнняў з'яўляюцца, у тым ліку, органы пракуратуры Рэспублікі Беларусь. Больш за тое, згодна з арт. 6 гэтага Закона Генеральным пракурорам Рэспублікі Беларусь ажыццяўляецца каардынацыя дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў. Для рэалізацыі названых паўнамоцтваў у пракуратуры маецца шырокі набор адпаведных прававых інструментаў, якія пракуратура абавязаная задзейнічаць у выпадку парушэння законнасці ў краіне, правоў і свабод грамадзян.
Паколькі названыя меры не былі прынятыя, а адказ на зварот з'яўляўся, па сутнасці, адпіскай, просім забяспечыць належны разгляд звароту і прыняць адпаведныя меры пракурорскага рэагавання па праблемах, выкладзеных як у першасным звароце, так і ў названай скарзе.
У прыватнасці, праваабаронцы просяць:
- звярнуцца да міністра ўнутраных спраў з прадстаўленнем (загадам) аб ліквідацыі парушэнняў органамі ўнутраных спраў заканадаўства, прычын і ўмоў, якія спрыяюць гэтым парушэнням:
- забяспечыць нашэнне супрацоўнікамі міліцыі, якія ўдзельнічаюць у затрыманнях грамадзян, якая адпавядае формы адзення і знакаў адрознення, якія будуць ясна дэманстраваць грамадзянам, што яны маюць справу не з "бандытамі" , а з прадстаўнікамі ўлады;
- адмовіцца ад выкарыстання для перавозкі затрыманых людзей аўтатранспарт без апазнавальных міліцэйскіх знакаў;
- не затрымліваць людзей і не ўжываць да іх сілу толькі толькі за ўдзел у мірных сходах, без рэальных і значных (важкіх) падстаў.
Як лічаць праваабаронцы, прыняцце названых мер неабходна для ўмацавання даверу грамадзян да органаў, якія па законе павінны стаяць на варце законнасці і забеспячэння іх правоў.
