Блог Паўла Сапелкі: "Біябомбы" пад арыштам

У новым выпуску блога "Слова аб праве" ў "Белгазеце" юрыст Праваабарончага цэнтра "Вясна" Павел Сапелка разважае аб адміністрацыйным пераследзе актывістаў і іх арыштах ва ўмовах распаўсюджвання COVID-19, як парушэнні права на жыццё і здароўе чалавека.

Пасля першых тыдняў самапальнага каранціну народ паволі "адпускае": людзі блукаюць па вуліцах, і нават, кажуць, вяртаюцца ў гандлёвыя цэнтры. Але вірус з яго штодзённым афіцыйным прыростам у дзевяць з паловай сотняў носьбітаў упэўнена распаўсюджваецца па краіне.

Як і ўсюды, вірус і выкліканае ім захворванне прыходзіць у першую чаргу туды, дзе для гэтага створаныя ўсе ўмовы: у дом-інтэрнат, паліклініку, карацей - дзе шмат людзей цесна маюць зносіны адзін з адным у памяшканні. Практыкі настойваюць на тым, што 90% заражэнняў адбываецца праз кантакты з носьбітамі віруса і толькі 10% - праз заражаныя паверхні.

Праўда, некаторыя падзеі не чакаюць заканчэння пандэміі і патрабуюць рэакцыі прама цяпер. Не стане, мабыць, чакаць адмашкі СААЗ акумулятарны завод і пачне даймаць навакольных выкідамі; падае эканоміка, а за ёй - даходы людзей. Сітуацыю з каранавірусам выкарыстоўвалі ў многіх дзяржавах для ўвядзення надзвычайнага становішча. У нас - не. Таму ніякіх юрыдычных перашкод для таго, каб людзі сабраліся і выказалі сваё меркаванне на гэты конт, не існуе. Вядома, калі падыходзіць з пазіцыі захавання правоў чалавека, а не закона "Аб масавых мерапрыемствах у Рэспубліцы Беларусь", які клапатліва падгроб пад сваё спагадлівае рэгуляванне ўсе магчымыя формы грамадскай актыўнасці - масавай і сольнай, палітычнай і культурнай, у падтрымку і пратэсту дзеля.

"Кармленне галубоў" і інтэрв'ю "Краіне для жыцця", падтрымка блогера і назіранне за ўсім гэтым праваабаронцаў і журналістаў "пацягнула" ужо на паўтысячы сутак арышту і BYN 22 тыс. штрафаў. Шмат? Бачылі і больш. Чулі пра тое, як да арыштаваных падсялялі прадстаўнікоў сацыяльных нізоў з тым, каб тыя падзяліліся з "палітычнымі" фаунай, якая выслізнула ад увагі адміністрацыі ЦІП і ІЧУ пры засяленні. І вось пытанне: калі ў "мірны" час у месцах утрымання адміністрацыйна арыштаваных гэтыя людзі не маглі забяспечыць санітарныя ўмовы і бяспеку, то на што яны разлічваюць сёння?

Аляксандр Кабанаў з ліку брэсцкіх экаактывістаў у пачатку траўня вярнуўся пасля 15-сутачнага арышту ў брэсцкім ІЧУ. 9 траўня яго шпіталізавалі з пацверджаным каранавірусам. Лічыць умееце? Вядома, у тэорыі шанцы былі атрымаць вірус і ад паверхняў у краме. Сам блогер падазрае, што заразіўся яшчэ да арышту. Але для ацэнкі мераў па недапушчэнні віруса ва ўстановы несвабоды гэта наогул усё роўна: ці то ў ІЧУ заразіўся Кабаноў, ці то сам ужо заражаным "пракраўся" праз абяцаны міліцэйскімі чыноўнікамі непераадольны заслон і сядзеў там у ролі "бактэрыялагічнай бомбы".

Хоць праваабаронцы звярталіся да ўладаў з патрабаваннем не выкарыстоўваць у перыяд пандэміі адміністрацыйны арышт, ён па-ранейшаму практыкуецца, ператвараючы адміністрацыйную адказнасць у пагрозу жыццю і здароўю. Паўсотні арыштаваных за рэалізацыю сваіх канстытуцыйных правоў і дзясяткі тых, хто прайшоў ізалятары ў якасці затрыманых - гэта патэнцыйныя ахвяры парушэння дзяржавай не толькі свабоды сходаў і выказвання меркаванняў, але і права не падвяргацца жорсткаму абыходжанню, добра калі не права на жыццё. Арышт - гэта не паход у краму ці ў паліклініку, які можна аптымізаваць ці ад якога можна проста адмовіцца.

Гісторыя з Кабанавым не адзіная: у Віцебску з ІЧУ пасля "сутак" за грамадзянскую актыўнасць з кашлем і тэмпературай вызваліўся Аляксандр Ільінец, каранавірус пацверджаны ў Брэсцкага блогера Сяргея Пятрухіна, у бальніцу яго забралі з ІЧУ - таго самага, дзе пабывалі многія затрыманыя экаактывісты.

Ніякіх масак і іншых сродкаў абароны арыштаваным, вядома, не раздаюць - ні да суда, калі возяць з аддзела ў аддзел, а з суда - у ІЧУ, ні пасля, у ізалятарах.

Што ж павінна адбыцца, каб сітуацыяй нарэшце заклапаціліся сур'ёзна? Калі хтосьці пераканаўча памрэ прама ў ІЧУ, абмяркоўваць гэтае пытанне ўжо будзе позна.

Падаецца, што ўсё проста: калі эканоміка не здольная вытрымаць ўсеагульны каранцін, улады могуць хаця б у іншых галінах скараціць пагрозу заражэння. Добра парад - такі наш лёс; ды і ідуць туды людзі хто з азартам, хто амаль добраахвотна. Але адміністрацыйны працэс без пагрозы для жыцця і здароўя ўласных суграмадзян можна правесці, калі не церпіцца?