Круглы стол па праблемах бежанцаў: Беларусь неахвотна дае статус, а СМІ падтрымліваюць стэрэатыпы ў грамадстве

У Мінскім міжнародным адукацыйным цэнтры 28 лютага адбыўся круглы стол «Бежанцы ў Беларусі: сітуацыя і асноўныя праблемы», на якім абмеркавалі актуальныя праблемы, з якімі сутыкаюцца бежанцы, што робяць профільныя недзяржаўныя арганізацыі па іх вырашэнню, а таксама як праблему міграцыі адлюстроўваюць СМІ.

Мадэратарам мерапрыемства выступіла сябра Камісіі па этыцы БАЖ Марына Загорская.

Адкрыў круглы стол сваім выступам Андрусь Клікуноў, намеснік дырэктара Цэнтра падтрымкі бежанцаў, які распавёў, што іх арганізацыя дзейнічае нядаўна, у яе склад уваходзіць псіхолаг, юрыст-кансультант, перакладчык і піяршчык. Асноўны напрамак - кансультаванне і інфармаванне бежанцаў і асобаў, якія хацелі б такі статус атрымаць, або знаходзяцца ў статусе яго чакання, аб тых правах, якія ў іх ёсць, пра тое, дзе і якую дапамогу можна атрымаць. Яшчэ адна мэта, якую ставіць Цэнтр падтрымкі бежанцаў - зрабіць бачнымі тыя праблемы, з якімі сутыкаюцца бежанцы ў Беларусі.

Для яе рэалізацыі была распрацавана навучальная праграма для журналістаў, а таксама праходзілі кансультацыі для іх, таксама быў рэалізаваны прэс-тур, прысвечаны ў большай ступені перасяленцам з Украіны, якія ў большасці сваёй атрымалі дадатковую абарону ў Рэспубліцы Беларусь.

У цэлым усе выступоўцы адзначалі той факт, што Беларусь з вялікай асцярогай дае людзям менавіта статут бежанца, а нашмат часцей розныя віды дадатковай абароны.

Другая частка прэс-тура была прысвечана так званым транзітным мігрантам, якія хочуць трапіць у Еўропу праз Беларусь.

Андрусь Клікуноў распавёў, што сумесна з калегамі і журналістамі хацелі наведаць цэнтр для бежанцаў у Белай Падлясцы (Польшча), аднак, польскі бок не дазволіў ім гэтага зрабіць, спаслаўшыся на тое, што ў цэнтры знаходзяцца і грамадзяне Беларусі, бяспека якіх можа апынуцца пад пагрозай ад такога візіту. Аднак, нават без візіту Андрэй Клікуноў лічыць, што ўтрыманне ў закрытых міграцыйных цэнтрах людзей, якія звярнуліся за статусам бежанца, шмат у чым парушае правы як дарослых, так і правы іх дзяцей. У прыватнасці, дзеці чачэнскіх уцекачоў, якія знаходзяцца ў закрытых міграцыйных цэнтрах, не маюць доступу да навучання.

Удзельнікі прэс-тура атрымалі агульную карціну таго, што адбываецца з бежанцамі па гэты і другі бок мяжы, жахнуліся, і зараз рыхтуюць шэраг публікацый па тэме міграцыі і бежанства ў Беларусі.

Праваабаронца Наста Лойка, якая прадстаўляла на круглым стале праваабарончую ўстанову Human Constanta, распавяла, што ў сваёй арганізацыі яны займаюцца пытаннямі і праблемамі не толькі бежанцаў, але і іншых замежных грамадзян і асоб без грамадзянства, якім неабходна дапамога, а таксама закранаюць пытанне недыскрымінацыі.

Арганізацыя, якая функцыянуе крыху больш за год, ужо выпусціла шэраг аналітычных дакладаў, у тым ліку зусім нядаўна выйшла абноўленая версія дакладу пра сітуацыю на мяжы Брэст-Цярэспаль - "Нябачныя ўцекачы на ​​мяжы Беларусі і Польшчы".

Асноўным напрамкам дзейнасці з'яўляецца вочная праца з людзьмі ў Брэсце, дзе з 6 верасня 2016 года прадстаўнікі арганізацыі і валанцёры прысутнічаюць пастаянна, кансультуюць бежанцаў па розных пытаннях, штодня манітораць сітуацыю на вакзале ў Брэсце, аказваюць гуманітарную дапамогу.

Наста Лойка прывяла статыстычныя дадзеныя, паводле якіх у 2017 годзе за статусам бежанца ў Беларусі звярнулася 748 чалавек, аднак менавіта такі статус атрымліваюць толькі 0,7% ад усіх заяўнікаў. У 2017 годзе статус бежанца атрымалі толькі пяць чалавек: два чалавекі з Афганістана, эрытрыец, сірыец і ўкраінец. Больш за 70% тых, хто звярнуўся з хадайніцтвам атрымліваюць дадатковую абарону. У 2017 годзе такую ​​абарону атрымала 555 чалавек, з якіх 517 - грамадзяне Украіны, 15 чалавек з Сірыі, 9 чалавек з Емена, трое егіпцян, два грамадзяніна Грузіі і сямёра афганцаў.

Грамадзяне Расійскай федэрацыі пачалі звяртацца за абаронай з 2008 года - у асноўным гэта людзі з Паўночнага Каўказа (Чачні, Інгушэціі, Дагестана): за гэты час 89 чалавек звярнулася з хадайніцтвам, але ні адзін чалавек не атрымаў ніякага віду абароны.

Human Constanta адзначае наступныя значныя праблемы, з якімі сутыкаюцца замежнікі ў нашай краіне:

• адсутнасць рэальнай магчымасці выкарыстання права на прытулак у сувязі з неатрыманнем інфармацыі аб такой працэдуры пры затрыманні;
• адсутнасць магчымасці карыстацца паслугамі перакладчыка, юрыста, адваката;
• складанасць і непразрыстасць працэдуры разгляду хадайніцтва аб абароне, адхіленне ад прэзумпцыі даверу;
• адмова ў статусе бежанца і высылка асобаў у краіны з ваеннымі канфліктамі, а таксама ў краіны, дзе людзям можа рэальна пагражаць катаванні і смяротнае пакаранне.

Таксама заяўнікі на статус бежанца, замежныя грамадзяне і асобы без грамадзянства сутыкаюцца з праблемамі ў сферы медыцынскага абслугоўвання, не аказаннем псіхалагічнай дапамогі, працаўладкаваннем, рэалізацыяй права на адукацыю, фінансавай падтрымкай.

Псіхолаг Цэнтра падтрымкі бежанцаў Алена Паўлава адзначыла, што праца з бежанцамі ускладаецца на цэнтры сацыяльнай абароны насельніцтва, якія ў сваю чаргу не спраўляюцца з гэтай задачай па розных прычынах. Таму адным з кірункаў дзейнасці Цэнтра было абрана - аказанне псіхалагічнай дапамогі бежанцам.

Псіхасаматычныя змены пры адаптацыі да новых умоў ўзнікаюць практычна ў кожнага чалавека, які апынуўся ў іншай краіне, а пры кантактах з дзяржаўнымі органамі і службамі часцяком у бежанцаў ўзнікае фрустрацыя, калі яны адчуваю сябе незразуметымі, пакінутымі без падтрымкі і дапамогі, што ў сваю чаргу павялічвае ўзровень агрэсіі, фармуюцца стэрэатыпы і негатыўнае стаўленне адзін да аднаго: і ў бежанцаў, і ў грамадзян краіны.

Таму сваёй мэтай псіхалагічная служба Цэнтра падтрымкі бежанцаў бачыць пераадоленне аккультурацыённага стрэсу, эфектыўная інтэграцыя ў грамадства праз індывідуальную і групавую працу.

Раман Стэфаненка - эксперт праваабарончай ініцыятывы «Журналісты за талерантнасць» распавёў, што такое мова варожасці і па якіх прыкметах адбываецца дыскрымінацыя ў Беларусі часцей за ўсё. Так, у паняцце мовы варожасці ўкладваюцца моўныя практыкі, якія спараджаюць і замацоўваюць дыскрымінацыю сацыяльных груп, а ў Беларусі адбываецца дыскрымінацыя па нацыянальнасці, расе, сэксуальнай арыентацыі, інваліднасці.

На думку "Журналістаў за талерантнасць", мова вызначае мысленне, пры гэтым роля СМІ вельмі значная, бо яны часцяком з'яўляюцца «лакаматывам фарміравання мовы». У сувязі з гэтым на журналіста кладзецца абавязак не толькі не спараджаць мова варожасці, а наадварот змяншаць градус нецярпімасці ў грамадстве. Вельмі важным у гэтай сувязі з'яўляецца імкненне журналістаў пісаць карэктна, а менавіта:

• без неабходнасці не падкрэсліваць этнічнасць і рэлігійную прыналежнасць чалавека, роўна як і іншыя характарыстыкі;
• пазбягаць любых алюзій да колеру скуры;
• ў злачынца няма нацыянальнасці і веравызнання: забіваюць забойцы, крадуць злодзеі, вітрыны б'юць хуліганы;
• сачыць за ілюстрацыямі: візуальная мова варожасці таксама канструюе рэальнасць;
• шукаць сінонімы і словы-заменнікі, напрыклад, замест нелегал выкарыстоўваць недакументаваны мігрант і інш.

Пасля выступленняў дакладчыкаў, прайшла невялікая дыскусія, падчас якой удзельнікі абмеркавалі стаўленне грамадзян Беларусі да мігрантаў і замежных грамадзянаў, у тым ліку было адзначана, што хаця і няма публічнай інфармацыі аб забойствах або ўжыванні фізічнай сілы да іншаземцаў, аднак, пытанні варожасці і непрыязні ў беларускім грамадстве прысутнічаюць.

У заключэнне круглага стала былі абвешчаныя пераможцы журналісцкага конкурсу «Уцякач XXI стагоддзя»: Анастасія Наздрына і Таццяна Бублікава падзялілі трэцяе месца, Надзея Калініна з "Заўтра тваёй краіны" за артыкул "Які шлях праходзяць ўцекачы, каб жыць у Беларусі" заняла другое месца, журналісты "Радыё Свабоды" Антон Трафімовіч, Уладзь Грыдзін і Андрэй Рабчык за артыкул "Тысячы бежанцаў працягваюць збірацца ў Брэсце" сталі першымі.