Заява аб прызнанні 13 чалавек палітычнымі зняволенымі

Заява праваабарончай супольнасці Беларусі

24 ліпеня 2024 г.

Мы, прадстаўнікі праваабарончай супольнасці Беларусі зноў адзначаем, што прыцягненне да крымінальнай адказнасці за распальванне іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы (арт.130 КК) следствам і судамі селектыўна і дыскрымінацыйна ўжываецца выключна для абароны інстытутаў улады, прычым вылучэнне прадстаўнікоў улады, супрацоўнікаў органаў унутраных спраў, вайскоўцаў і да т. п. у якасці сацыяльных груп, якія падпадаюць пад абарону ў гэтым кантэксце, нам уяўляецца неабгрунтаваным.

Мы настойваем на недапушчальнасці ўжывання закона, які абараняе прадстаўнікоў улады, супрацоўнікаў органаў правапарадку і суддзяў ад пагроз у сувязі з правамерным выкананнем імі сваіх службовых абавязкаў, для пакарання тых грамадзян, якія выказаліся ў сувязі з відавочным парушэннем прадстаўнікамі дзяржаўных інстытутаў Канстытуцыі і закона, уцягнутасцю прадстаўнікоў улады, пракурораў і суддзяў у працэс катаванняў і ў стварэнне атмасферы беспакаранасці за катаванні ды іншыя грубыя парушэнні правоў чалавека, якія часта маюць прыкметы злачынстваў супраць чалавечнасці.

У адпаведнасці з Міжнародным пактам аб грамадзянскіх і палітычных правах, кожны мае права пры разглядзе любога прад'яўленага яму крымінальнага абвінавачвання на справядлівае і публічнае разбіральніцтва справы кампетэнтным, незалежным і бесстароннім судом. Суды маюць права не дапускаць усю публіку або частку яе па меркаваннях маралі, грамадскага парадку або дзяржаўнай бяспекі ў дэмакратычным грамадстве або калі таго патрабуюць інтарэсы прыватнага жыцця бакоў, або — у той меры, у якой гэта, на думку суда, строга неабходна, — пры асаблівых абставінах, калі публічнасць парушала б інтарэсы правасуддзя. У выпадку адсутнасці такіх выключных абставінаў разбіральніцтва мусіць быць адкрытым для шырокай публікі, уключна з прадстаўнікамі сродкаў масавай інфармацыі, і не павінна, напрыклад, абмяжоўвацца пэўнай катэгорыяй асоб. Нават у тых выпадках, калі публіка пазбаўленая доступу на судовае разбіральніцтва, судовая пастанова, уключна з асноўнымі высновамі, доказамі і прававой аргументацыяй, павінна быць аддадзена галоснасці. Гэтыя патрабаванні не выкананыя судом у справе названых асоб, што само па сабе магло б вызначыць стаўленне праваабаронцаў да вынікаў разгляду.

Нам вядома аб асуджэнні:

Аляксандра Катовіча паводле арт. 368, 361-1, 130, 367 Крымінальнага кодэкса паводле абвінавачвання ў абразе А. Лукашэнкі, паклёпе на яго, распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы, стварэнні экстрэмісцкага фармавання або ўдзеле ў ім да пазбаўлення волі ў папраўчай калоніі;

Віктара Мярзлікіна паводле артыкулаў 130, 342, 361, 367 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў паклёпе на А. Лукашэнку, арганізацыі і падрыхтоўцы дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўным удзеле ў іх і распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы, закліках да санкцый да пяці гадоў пазбаўлення свабоды ў папраўчай калоніі;

Аляксея Чарнавусава паводле арт. 361-1, 361-4, 409 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў стварэнні экстрэмісцкага фармавання або ўдзеле ў ім, садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці, незаконных дзеяннях у дачыненні да маёмасці, якая была арыштаваная, да чатырох гадоў і шасці месяцаў пазбаўлення свабоды ў папраўчай калоніі;

Вольгі Волкавай паводле арт. 130, 361-4 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў распальванні іншай сацыяльнай нянавісці, дапамаганні экстрэмісцкай дзейнасці да пазбаўлення волі;

Наталлі Цімашэнка паводле арт. 130, 361-4 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў распальванні іншай сацыяльнай нянавісці, дапамаганні экстрэмісцкай дзейнасці да пазбаўлення волі;

Аляксандра Капыльца паводле артыкула 130 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў распальванні іншай сацыяльнай нянавісці да пазбаўлення волі;

Веранікі Жаркінай паводле арт. 368, 130 Крымінальнага кодэкса паводле абвінавачвання ў абразе А. Лукашэнкі, распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы, да пазбаўлення волі ў папраўчай калоніі;

Аляксандры Мельнічак паводле арт. 130, 342 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў арганізацыі і падрыхтоўцы дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўным удзеле ў іх і распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы да пазбаўлення волі ў папраўчай калоніі;

Аляксандра Блізняца паводле артыкулаў 368, 369, 130, 342 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў абразе А. Лукашэнкі і прадстаўніка ўлады, распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы, у арганізацыі і падрыхтоўцы дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўным удзеле ў іх да пазбаўлення волі ў папраўчай калоніі;

Уладзіміра Баслыкі паводле артыкулаў 368, 367, 369, 361, 130 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў абразе прадстаўніка ўлады і А.Лукашэнкі, паклёпе на яго, распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы, заклікам да санкцый да пазбаўлення волі ў папраўчай калоніі.

Уладамі неабгрунтавана ўжываецца ўтрыманне пад вартай у адсутнасць дастатковых падстаў, што абмяжоўвае асабістую свабоду: як адзначае Камітэт па правах чалавека ААН, "утрыманне пад вартай у выглядзе меры стрымання павінна быць разумным і неабходным у любых абставінах". "Утрыманне пад вартай асоб, якія чакаюць суда, павінна быць выключэннем, а не правілам... вызваленне ад такога ўтрымання пад вартай можа ставіцца ў залежнасць ад прадстаўлення гарантый яўкі на суд, яўкі на судовае разбіральніцтва ў любой іншай яго стадыі і (у выпадку неабходнасці) яўкі для выканання прысуду. Гэтая прапанова тычыцца асоб, якія чакаюць судовага разбору паводле крымінальнага абвінавачвання, гэта значыць пасля прад'яўлення абвінавачвання, але аналагічнае патрабаванне, якое ахоплівае перыяд да прад'яўлення абвінавачвання, выцякае з забароны адвольнага арышту... Ужыванне дасудовага ўтрымання пад вартай да падазраваных і абвінавачаных не мусіць быць агульнай практыкай. Заключэнне пад варту павінна быць заснавана на прынятым у кожным канкрэтным выпадку рашэнні аб тым, што яно абгрунтаванае і неабходнае з улікам усіх абставінаў для такіх мэтаў, як папярэджанне ўцёкаў, умяшання ў працэс збірання доказаў або рэцыдыву злачынства... Адпаведныя фактары павінны быць прапісаныя ў законе і не павінны ўтрымліваць расплывістых і шырокіх стандартаў, такіх як "грамадская небяспека"... дасудовае ўтрыманне пад вартай павінна ўжывацца не на аснове магчымага прысуду, а на аснове вызначэння неабходнасці ў гэтай меры стрымання".

Вядома аб змяшчэнні пад варту:

Аляксандра Лазарэвіча паводле арт. 130, 342 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў арганізацыі і падрыхтоўцы дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўным удзеле ў іх і распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы;

Ігара Сушко паводле арт. 130 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў распальванні іншай сацыяльнай варожасці або варажнечы;

Руслана Прахарэнкі паводле арт. 130, 356, 361-4, 406 Крымінальнага кодэкса па абвінавачванні ў распальванні іншай сацыяльнай нянавісці, здрадзе дзяржаве, дапамаганні экстрэмісцкай дзейнасці, неданясенні аб дакладна вядомым цяжкім злачынстве, якое рыхтуецца.

Паводле Кіраўніцтва па вызначэнні паняцця "палітычны зняволены", гвалт, які быў справакаваны зыходным непрапарцыйным выкарыстаннем фізічнай сілы, спецсродкаў, і калі ў дзеяннях абвінавачанага адсутнічаў намер на нанясенне несімвалічнага матэрыяльнага ўрону або шкоды каму-небудзь, не перашкаджае разглядаць гэтых асоб у якасці палітычных зняволеных.

Ацэньваючы ўсе гэтыя выпадкі крымінальнага пераследу, мы прыходзім да высновы аб існаванні ў кожным з іх палітычнага матыву пераследу абвінавачаных.

У адпаведнасці з Кіраўніцтвам па вызначэнні паняцця "палітычны зняволены", палітычным зняволеным з'яўляецца асоба, пазбаўленая волі, калі пры наяўнасці палітычных матываў яго пераследу мае месца хоць бы адзін з наступных фактараў:

• a) пазбаўленне волі было ўжытае ў парушэнне права на справядлівае судовае разбіральніцтва, іншых правоў і свабод, гарантаваных пактам або Еўрапейскай канвенцыяй аб абароне правоў чалавека і асноўных свабод;
• d) асоба пазбаўлена волі выбарачна ў параўнанні з іншымі асобамі.

Мы, прадстаўнікі беларускай праваабарончай супольнасці, заяўляем, што далейшае пазбаўленне волі Аляксандра Катовіча, Віктара Мерзлікіна, Аляксея Чарнавусава, Вольгі Волкавай, Наталлі Цімашэнкі, Аляксандра Капыльца, Аляксандры Мельнічак, Аляксандра Блізняца, Уладзіміра Баслыкі, Аляксандра Лазарэвіча, Ігара Сушко, Руслана Прахарэнкі з'яўляецца палітычна матываваным, а яны самі – палітычнымі зняволенымі.

Мы патрабуем ад уладаў Беларусі:

• перагледзець вынесеныя ў дачыненні да названых палітвязняў прысуды і выбраныя меры стрымання пры захаванні права на справядлівае разбіральніцтва і ліквідацыі фактараў, якія паўплывалі на кваліфікацыю дзей, выгляд і памер пакарання;
• вызваліць названых палітвязняў, ужыўшы іншыя меры для забеспячэння іх яўкі ў суд;
• неадкладна вызваліць усіх палітычных зняволеных, перагледзець палітычна матываваныя прысуды і спыніць палітычныя рэпрэсіі супраць грамадзян краіны.

Праваабарончы цэнтр "Вясна";

Прававая ініцыятыва;

Беларускі ПЭН;

Офіс па правах людзей з інваліднасцю;

Беларускі Хельсінкскі Камітэт;

Беларускі дом правоў чалавека імя Барыса Звозскава;

Lawtrend.