Блог Алеся Бяляцкага: Турма. Забытыя людзі. Гісторыя: XVI. “ДЗЕКАБРЫСТЫ”
З “дзекабрыстаў” у нашай хаце некалькі тыдняў сядзеў Алег Гнедчык. Валодзя ад яго быў у захапленьні, кажа:
“Два словы зь яго ня выцягнеш, толькі спаў ды еў, болей нічога не рабіў”.
Паўлавіч таксама зьдзіўлена пахістваў галавой:
“Во у каго жалезная псіхіка была, дык гэта ў Гнедчыка. Нішто яго не цікавіла і не хвалявала, толькі жрачка”.
- Алег Гнедчык. Фота Радыё Свабода
Алега, маладога і таўставатага, я памятаў па волі. Прыходзіў некалі да нас з сваім сябрам Васілём Парфянковым з штрафамі. Абодва не выглядалі на інтэлектуалаў. Урэшце, а чаму б і не. Розныя людзі прыходзяць у беларускі дэмакратычны рух. Вася той увогуле быў з Маладым Фронтам з раньняга юнацтва.
Яшчэ аднаго разу бачыў я яго ў судзе над ім, Андрэем Саньнікавым, Фёдарам Мірзаянавым, Ільлём Васілевічам і Уладзімірам Яроменкам у красавіку-траўні 2011 года. Судзілі іх чамусьці адной камандаю, хаця падчас выбараў яны працавалі ў розных. Мяне папрасілі выступіць сьведкам па справе Андрэя Саньнікава. Я пагадзіўся. Што я мог сказаць новага, што магло б паўплываць на рашэньне суда… Адзінае, скарыстацца магчымасьцю і маральна падтрымаць зьняволеных.
Калі зайшоў у судовую залу, Андрэй Саньнікаў і маладыя хлопцы, зь якіх сваім інтэлігентным выглядам і юнацкасьцю вылучаўся Фёдар Мірзаянаў, сяделі ў клетцы, за жалезнымі прутамі. Мы абмяняліся поглядам з Андрэем, я спачувальна кіўнуў яму: трымайся! Затым пасьля прадстаўленьня і запісу асабістых дадзеных я пачаў гаварыць. Гляджу стэнаграму свайго выступу:
Наступны сведка - праваабаронца Алесь Бяляцкі. Бяляцкі дае паказанні па-беларуску. Бяляцкі распавёў суду, што ведае Саннікава, але блізкіх адносін з ім не меў. Кажа, што як праваабаронца сачыў за падзеямі 19 снежня, праводзіў маніторынг, прысутнічаў на акцыі ад першай да апошняй хвіліны. Сведка паведаміў, што акцыя 19 снежня была мірная, праводзілася з мэтай пратэсту супраць парушэнняў выбарчага заканадаўства.
“Тое, што я ўбачыў 19 снежня, у тым ліку этап падрыхтоўкі, нічым не адрознівалася ад папярэдніх акцый, якія я бачыў”, - кажа Бяляцкі.
“Падпалаў, пагромаў не было, яны і не рыхтаваліся. Ніякіх падставаў або фактаў, каб можна было меркаваць, што гэтая акцыя не будзе мірнай, не было”, - сказаў Бяляцкі.
“Металічных дубцоў, драўляных дубінак, бутэлек з запальнай сумессю - нічога такога не было. Не было і п'яных. Атмасфера не была нервовай, гэта быў мірны сход”, - сказаў праваабаронца.
Умоваў для акцыі на Кастрычніцкай плошчы не было, бо там гучала музыка так, што не было нічога чуваць, і гэта было зроблена адмыслова. Сітуацыя для правядзення мітынгу была безнадзейная, людзі прыйшлі паслухаць кандыдатаў, але пачуць там што-небудзь было немагчыма. Акрамя таго, там быў вялікі каток, людзям не хапала месца. Ніякіх заклікаў з боку праваахоўных органаў аб тым, што акцыя несанкцыянаваная, і патрабаванняў разысціся - не было.
Бяляцкі кажа, што за выключэннем правілаў дарожнага руху дэманстранты не рабілі ніякіх правапарушэнняў. Працы вялікіх гандлёвых устаноў яны не перашкаджалі - ГУМ і універсам "Цэнтральны" працавалі.
“На плошчы Незалежнасці настрой людзей быў таксама спакойны, ніякіх прадметаў яны не мелі, праяваў агрэсіі не было”, - сцвярджае сведка.
Ад выступоўцаў на мітынгу заклікаў да гвалту, пагромаў, захопу будынка не было. У тым ліку і ад Саннікава. Дэманстранты выказваліся аб гатоўнасці да перамоваў з уладамі. Выступы кандыдатаў у прэзідэнты насілі мірны характар, да арганізацыі масавых беспарадкаў яны дачынення не мелі. Акцыя была слаба арганізаваная. Тым больш там не было нейкіх экстрэмісцкіх груп, якія рыхтаваліся б да барацьбы з міліцыяй. Кіраўніцтва міліцыі не ішло на кантакт з дэманстрантамі.
У стэнаграме гэта не запісана, але я памятаю, што скончыў свой выступ тым, што назваў гэты суд страшна несправядлівым і сказаў, што судзяць тут не злачынцаў, а герояў. Быў сярод гэтых герояў і Алежка Гнедчык.
Суд над Васілём Парфянковым, сябруком Алега Гнедчыка, праходзіў у лютым 2011-га. Гэта быў самы першы суд над “дзекабрыстамі”. Я таксама быў на ім. Суд мне моцна не спадабаўся. Як аказалася, на сьледзтве Васіль, які ў час выбараў быў у камандзе Някляева, нагаварыў з тры кашы. Распавёў усё, што ведаў: і пра структуру каманды свайго кандыдата, і пра фінансаваньне - колькі грошай і ад каго атрымліваў, і пра тое, што былі затрымкі з выплатай абяцаных ім заробкаў, і як яны хадзілі з Гнедчыкам, кардынатарам кампаніі “Гавары праўду” па Фунзенскім раёне, “выбіваць” грошы ў свайго начальніка. Ніякага дачыненьня гэтая інфармацыя да прад’яўленых яму абвінавачваньняў ня мела. Вядома, яна моцна цікавіла КДБ, якім важна было ведаць усё, што датычылася выбарчай каманды Ўладзіміра Някляева. Хто ж цягнуў яго за язык! На судзе ён быў падобны на жаўнера, які патрапіў у палон і ўсё распавёў ворагу. Пасьля такога шчырага прызнаньня на сьледзстве ягоная справа хутка пайшла ў суд. Яна была выгодная для беларускіх уладаў, бо паказвала дэмакратычную апазіцыю ў непрыгожым сьвятле. Падчас суда Васіль прызнаў сваю віну.
- Васіль Парфянкоў. Фота Радыё Свабода
Саўбелка ў вялікім матэрыяле “За кулісамі адной змовы”, сьпечаным “па ўказаньні главы дзяржавы” 14 студзеня 2011 года, паказвала і аднаго, і другога як сапраўдных баевікоў:
“Непасрэдна ўдзельнічаў у пагромах, зьдзяйсьняў штурм адміністратыўнага будынку – Дома Ўраду, разьбіваў шыбы, дзьверы, наносіў удары супрацоўнікам праваахоўных органаў, заклікаў натоўп да актыўных дзеяньняў”.
Адзінае адрозьненьне было ў тым, што Васіль Парфянкоў “наносіў ўдары” міліцыянтам “з выкарыстаньнем бытавых прадметаў”.
Якога яшчэ прысуду можна было чакаць пасьля гэтага істэрычнага артыкулу. У апошнім слове Васіль Парфянкоў прасіў суд “не караць яго сурова”, але судзьдзя выпісала яму чацьвёрачку. Стала зразумела, што дзесьці ў гэтых межах будуць асуджаныя і іншыя “дзекабрысты”.
Яшчэ адное ўразіла мяне на гэтым судзе: судзьдзя Вольга Камар калісьці заканчывала беларускі ліцэй імя Якуба Коласа. Той самы легендарны ліцэй, у якім вучыліся багата хто з беларускаарыентаванай моладзі, у тым ліку Франак Вячорка, Глеб Лабадзенка, Андрэй Кім. У ім некалі выкладала мая жонка. Сумныя парадоксы нашага сучаснага жыцьця - выпускніца ліцэю Вольга Камар судзіла Васіля Парфянкова, а іншы выпускнік ліцэю, Алесь Міхалевіч, па гэтай жа справе ў гэты самы час праціраў нары ў “амерыканцы”.
11 жніўня 2011-га Парфянкова памілавалі, а ў траўні 2012 году ізноў асудзілі. Мой судзьдзя Сяргей Бандарэнка выпісаў яму поўгады арышту за парушэньне прэвентыўнага нагляду, і ў жніўні 2012-га паехаў Васіль у арыштны дом у Баранавічы.
Ягоны ж сябручок, аматар паесьці і паспаць, Алег Гнедчык, які таксама на судзе прызнаў сваю віну, быў асуджаны і атрымаў сваю троечку. Алег напісаў памілаванку і першага верасьня 2011 году, як раз тады, калі я сядзеў на Валадарцы ў ягонай былой хаце зь ягонымі былымі знаёмымі, выскачыў на волю. Ягоны турэмны шлях скончыўся, а мой толькі пачынаўся.
Блог Алеся Бяляцкага: Турма. Забытыя людзі. Гісторыя: XV. “ГУМОВЫ ТАПАК”
