Крымскі і Беларускі Дамы правоў чалавека дамовіліся аб супрацоўніцтве
Прадстаўнікі праваабарончых арганізацый, якія заснавалі Дом правоў чалавека "Крым", Дынара Касымбекава (Цэнтр правоў чалавека ZMINA), Уладзімір Чэкрыгін (Крымская праваабарончая група), Вольга Андросава (Рэгіянальны цэнтр правоў чалавека, г. Севастопаль — Кіеў) і Алег Ахрэдзька (Цэнтр грамадзянскай адукацыі "Альменда" (Ялта — Кіеў) прайшлі стажыроўку ў адным з найстарэйшых Дамоў —Беларускім Доме правоў чалавека імя Барыса Звозскава (БДПЧ).
- Прадстаўнікі праваабарончых арганізацый, якія заснавалі Дом правоў чалавека "Крым" у Беларускім доме правоў чалавека. Фота: org.zmina.info
Аб іх уражаннях па выніках стажыроўкі — у бліц-інтэрв'ю на сайце org.zmina.info.
Чаму для першай стажыроўкі удзельнікаў Крымскага Дома быў абраны менавіта Беларускі Дом?
Уладзімір Чэкрыгін: Стварэнне ў 2007 годзе Беларускага Дома правоў чалавека (БДПЧ) у Вільні было абумоўлена складанасцямі для беларускіх праваабаронцаў адкрыта і легальна абараняць правы чалавека на радзіме. У пачатку 2000-х практычна ўсе праваабарончыя арганізацыі былі ліквідаваныя беларускімі ўладамі, новыя НДА, арганізаваныя праваабаронцамі, не былі зарэгістраваныя.
Лёсы беларускіх і крымскіх праваабаронцаў і актывістаў шмат у чым падобныя. Некаторыя з іх вымушана пакінулі паўвостраў, каб не апынуцца за кратамі. А тыя, хто застаўся ў Крыме, як і іх калегі, якія вядуць актыўную дзейнасць непасрэдна ўнутры Беларусі, не адчуваюць сябе там у бяспекі.
Вольга Андросава: Па-першае, БДПЧ — гэта Дом, які быў створаны "ў выгнанні", фізічна размешчаны ў Вільні, а прадастаўляе паслугі для арганізацый і праваабаронцаў, якія працуюць у Беларусі. Гэтая сітуацыя вельмі падобная на сітуацыю, у якой зараз знаходзіцца ДПЧ "Крым". Таму вопыт менавіта такой працы быў вельмі важны для нас.
Да таго ж БДПЧ — гэта адзін з найстарэйшых Дамоў. У іх ужо ёсць вопыт, які нам, як маладому Дому, варта было б улічыць у сваёй працы.
Алег Ахрэдзька: Беларускі Дом правоў чалавека знаходзіцца ў выгнанні, і Дом правоў чалавека "Крым" — у такім жа стане, своеасаблівым выгнанні. Таму пэўныя метады і формы работы падобныя, і мы мелі магчымасць паглядзець, як можа працаваць наш Дом. Мы атрымалі вялікі практычны вопыт, убачылі, як функцыянуе БДПЧ, як адбываецца ўзаемадзеянне з Беларуссю, як арганізуюцца мерапрыемствы, як гарантуецца бяспека праваабаронцаў.
Дынара Касымбекава: Беларускі Дом мае досвед працы з мэтавай аўдыторыяй здалёку, без прысутнасці ў краіне. Яны разумеюць абставіны, у якіх апынуліся крымчане.
Беларускі Дом працуе ўжо 10 гадоў, мы ж толькі пачынаем праваабарончую дзейнасць у межах Дома правоў чалавека, таму вопыт беларускіх праваабаронцаў карысны.
Што агульнага і ў чым розніца паміж Домам правоў чалавека "Крым" і Беларускім Домам?
Вольга Андросава: Гэты спіс мог бы быць вельмі доўгім. Таму прывяду толькі два прыклады: агульнае тое, што абодва Дома ствараліся як бяспечныя пляцоўкі для сустрэч і навучання арганізацый і праваабаронцаў, якія працуюць на небяспечнай тэрыторыі. А розніца ў тым, што мы ў ДПЧ "Крым" усё ж працуем у сваёй краіне, у сваім культурнай прасторы. Мы ў сябе дома, а не ў выгнанні. Проста доступ да тэрыторыі, для якой мы працуем, цяпер абцяжараны.
Алег Ахрэдзька: Пытанне бяспекі людзей патрабуюць вялікай увагі для абодвух Дамоў. Раней у Беларускім Доме часова жыла вялікая колькасць людзей, якія хаваліся ад афіцыйнай беларускай улады. Цяпер Дом змяніў памяшканне, і магчымасці размяшчаць такую колькасць людзей ужо няма, але зручней у новым памяшканні стала офісная праца супрацоўнікаў Дома.
Адным з цяжкіх пытанняў, з якім сутыкнуўся Беларускі Дом, было рознае заканадаўства, асабліва ў сферы падаткаабкладання. Літоўскае заканадаўства значна адрозніваецца ад беларускага.
Уладзімір Чэкрыгін: Нам таксама ў сваёй працы даводзіцца абапірацца не толькі на наша ўкраінскае заканадаўства, але і ўлічваць расійскае, якое дэ-факта дзейнічае ў Крыме. У гэтым таксама можна ўбачыць пэўнае падабенства нашых Дамоў. Акрамя ўкраінскага заканадаўства, мы вымушаны былі таксама вывучыць і расійскае права, асабліва крымінальнае і адміністрацыйнае.
Появится ли у Дома прав человека «Крым» свой дом?
Раскажыце больш падрабязна пра працу Беларускага Дома.
Дынара Касымбекава: Беларускі Дом правоў чалавека ў Мінску арганізаваў пляцоўку, якая дзейнічае ў некалькіх кірунках. Адукацыйны кірунак прадугледжвае правядзенне праваабарончых мерапрыемстваў і трэнінгаў. Таксама там падаюцца кансультацыі па пытаннях абароны.
Беларускія журналісты ўдзельнічаюць у міжнародных мерапрыемствах. Некаторыя з іх былі ў Крыме і затым рабілі прэзентацыю для грамадскіх арганізацый Беларусі аб сітуацыі з правамі чалавека ў Крыме пасля акупацыі. Яны спрабуюць рознымі сродкамі асвятляць падзеі як у сваёй краіне, так і за яе межамі, у прыватнасці ў Крыме. Для іх таксама актуальная барацьба з расійскай прапагандай.
Што з вопыту БДПЧ можна выкарыстаць для працы Крымскага Дома? Чым была карысная гэтая стажыроўка?
Вольга Андросава: Я лічу, што нам варта прыгледзецца да досведу ўзаемадзеяння паміж арганізацыямі — заснавальнікамі Дома. Нашы калегі з БДПЧ паспрабавалі выкарыстоўваць розныя фарматы, і мы маем магчымасць улічыць іх вопыт.
Мы вельмі ўдзячныя прадстаўнікам Беларускага Дома, усім, хто арганізаваў наш візіт і надаваў час, адказваючы на нашы шматлікія пытанні. Карысна было пачуць не толькі пра гісторыю поспеху, але і пра цяжкасці, з якімі сутыкаўся Дом. Гэта дапаможа нам выбраць найбольш аптымальныя і эфектыўныя формы супрацоўніцтва.
Дынара Касымбекава: Адным з напрамкаў працы, які можна пазычаць у Беларускага Дома, з'яўляецца псіхалагічная дапамога праваабаронцам.
Нам спадабалася таксама, як добра ў Беларускім Доме арганізавана ўнутраная праца з дакументацыяй.
У нас ёсць планы супрацоўніцтва на другім этапе нашай місіі. (У 2018 годзе міжнародная праваабарончая місія Дамоў правоў чалавека з удзелам прадстаўнікоў Беларусі і іншых краін наведала акупаваны Крым, праваабаронцы дакументальна пасведчанне аб сітуацыі са свабодай слова, з правядзеннем мірных сходаў, дзейнасцю аб'яднанняў і асацыяцый, умовамі дзейнасці праваабаронцаў і юрыстаў. — Заўвага. Рэд.) Таксама мы плануем разам працаваць у напрамку стварэння Шелтер і прадастаўлення часовага прытулку для тых праваабаронцаў, якім у сваёй краіне пагражае небяспека.
Хачу звярнуць увагу: наш ўкраінскі вопыт таксама быў карысным для БДПЧ. У адрозненне ад беларусаў, мы лепш развіваем інфармацыйны кірунак і можам дзяліцца з імі вопытам па пытаннях камунікацыі як сярод удзельнікаў, так і з мэтавай аўдыторыяй.
Алег Ахрэдзька: Міжнародны вопыт заўсёды ўзбагачае. Мы можам дзяліцца сваімі ідэямі. У нас ужо ёсць папярэдняя дамоўленасць аб правядзенні сумесных адукацыйных мерапрыемстваў. Беларускаму Дому спадабаўся праект "Чамаданы праваабаронцаў", яны хочуць супрацоўнічаць з намі ў гэтым накірунку.
Уладзімір Чэкрыгін: Беларускі Дом правоў чалавека ў Літве стаў надзейнай апорай беларускім праваабаронцам, якія з-за пераследу ва ўласнай краіне страцілі магчымасць свабодна і бяспечна праводзіць праваабарончыя мерапрыемствы, наладжваць кантакты са сваімі замежнымі калегамі і партнёрамі, многім з якіх уезд у Беларусь, як і раней забаронены. Мы спадзяемся, што наш Дом таксама стане надзейнай пляцоўкай для праваабаронцаў, якія займаюцца крымскай тэматыкай і працуюць з абодвух бакоў адміністрацыйнай мяжы.
