Супрацоўніцтва са спецслужбамі ў правамерных мэтах не можа расцэньвацца як ганебны ўчынак
Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь. Фота: sputnik.by
Як паведамляе Tut.by, вечарам 25 верасня адзін з рэдактараў партала Дзмітрый Бобрык заявіў на сваёй старонцы ў фэйсбуку, што пад ціскам напісаў паперу аб супрацоўніцтве са следствам.
«Пасля трохгадзіннага ператрусу ў кватэры 7 жніўня мяне адвезлі ў цэнтральны апарат Следчага камітэта. Менавіта ў будынку СК, дзе мяне пратрымалі да позняга вечара, я дазволіў сабе праявіць слабасць, збаяцца. Тут у адрас паступалі прамыя пагрозы - у мой адрас, і ў адрас маіх родных і блізкіх. Спачатку мне паабяцалі раскрыць дэталі асабістага жыцця, калі адмоўлюся ад супрацоўніцтва. А скончылася пагрозамі ў адрас родных, якія могуць пацярпець. Тут мяне закалаціла, мне пагражалі самым важным у жыцці. Я напісаў паперу аб супрацоўніцтве», - напісаў ён.
У сваю чаргу, афіцыйны прадстаўнік СК Юлія Ганчарова паспрабавала абвергнуць гэтую інфармацыю, размясціўшы на старонцы ў фэйсбуку пост:
Самая кароткая небыліца: «Следчы камітэт завербаваў».
Аднак юрысты ПЦ "Вясна" адзначаюць, што аказанне садзейнічання органам, якія ажыццяўляюць аператыўна-вышуковую дзейнасць (АВД), павінна быць добраахвотным, а факт падпісання папераў аб такім супрацоўніцтве нельга расцэньваць як ганебны ўчынак.
Так, задачамі АВД з'яўляюцца:
- збор звестак пра падзеі і дзеянні, якія ствараюць пагрозу нацыянальнай бяспецы Рэспублікі Беларусь;
- папярэджанне, выяўленне, спыненне злачынстваў;
- а таксама выяўленне грамадзян, якiя iх падрыхтоўваюць, учыняюць цi ўчынiлi;
- вышук абвінавачаных, якія схаваліся, зніклых без вестак, асуджаных;
- устанаўленне маёмасці, якое падлягае або можа падлягаць арышту ў крымінальным працэсе;
- збор звестак для прыняцця рашэнняў аб допуску грамадзянаў да дзяржаўных сакрэтаў i т.п.
З гэтага вынікае першая важная выснову: устанаўленне супрацоўніцтва са спецслужбамі ў правамерных мэтах - для абароны нацыянальнай бяспекі або спынення злачынстваў - не павінна і не можа расцэньвацца як ганебны ўчынак. Прыцягнуты такім чынам да супрацоўніцтва грамадзянін не можа і не павінен збіраць і перадаваць спецслужбам нейкія іншыя звесткі, напрыклад - складнікі таямніцы асабістага жыцця грамадзян, калі гэта не мае дачынення да пералічаных задачаў АВД.
Другі важны момант - грамадзяне ў сувязі з ажыццяўленнем аператыўна-вышуковай дзейнасці маюць права пагадзіцца на аказанне садзейнічання органам, якія ажыццяўляюць АВД, або адмовіцца ад аказання такога садзейнічання. Гэта азначае, што супрацоўніцтва з'яўляецца добраахвотным.
Узнікае пытанне: што рушыць услед за разгалошваннем факту згоды на супрацоўніцтва? Ці ёсць за гэта адказнасць?
Па законе, грамадзяне, прыцягнутыя органамі, якія ажыццяўляюць аператыўна-вышуковую дзейнасць, да аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў, абавязаны захоўваць у таямніцы звесткі аб аказанні імі садзейнічання такім органам, а не факт дачы згоды на супрацоўніцтва. Разгалашэнне пэўных звестак аб аказанні садзейнічання можна пры пэўных абставінах расцэньваць як разгалашэнне дзяржаўнай або службовай таямніцы, што цягне крымінальную адказнасць.
Грамадзяне, прыцягнутыя спецслужбамі да падрыхтоўкі правядзення аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў і (або) ўдзелу ў іх, маюць права, у тым ліку, абскардзіць дзеянні органаў, якія ажыццяўляюць АВД, у вышэйстаячыя органы, пракурору ці ў суд. Акрамя таго, яны маюць права адмовіцца ў аднабаковым парадку ад выканання дамовы, заключанай у сувязі з удзелам у аператыўна-вышуковым мерапрыемстве, пры ўмове вяртання або аплаты імі ўсяго атрыманага па гэтай дамовы.
З 2015 года існуе таксама інстытут дасудовага пагаднення аб супрацоўніцтве ў крымінальна-працэсуальным заканадаўстве: па хадайніцтве падазронага або абвінавачанага з ім можа быць складзена дамова, дзе паказваецца на прызнанне падазраваным (абвінавачаным) сваёй віны ў здзяйсненні злачынства, а таксама паказваюцца дзеянні, якія падазраваны (абвінавачваны) абавязваецца здзейсніць у мэтах аказання садзейнічання папярэдняму следству ў расследаванні злачынства, выкрыцці іншых саўдзельнікаў злачынства, вышуку маёмасці, атрыманага злачынным шляхам, а таксама дзеянні па кампенсацыі маёмаснай шкоды, выплаце даходу, атрыманага злачынным шляхам, іншыя дзеянні, накіраваныя на загладжвання шкоды, нанесенай злачынствам. Адпаведна ў пагадненні ўказваюць нормы крымінальнага закона аб прызначэнні пакарання, якія могуць быць ужытыя ў дачыненні да падазраванага (абвінавачанага) пры выкананні ім абавязацельстваў, прадугледжаных дасудовым пагадненнем аб супрацоўніцтве. Змест такога пагаднення падазраваны (абвінавачаны) можа разгалошваць, а таксама ад пагаднення ён мае права адмовіцца або проста не выконваць яго ўмовы.
Нагадаем, Зміцер Бобрык быў затрыманы дома раніцай 7 жніўня. Пасля правядзення ператрусу яго даставілі ў Следчы камітэт, пратрымалі там каля 10 гадзін і адпусцілі.
7 і 8 жніўня ў офісах кампаній TUT.BY і БелаПАН прайшлі ператрусы і затрыманні, нагодай для якіх стаў незаконны ўваход у платную падпіску дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва БелТА.
Былі затрыманыя галоўны рэдактар TUT.BY Марына Золатава, рэдактары партала Ганна Калтыгіна, Галіна Уласік і Ганна Ермачонак, галоўны рэдактар БелаПАН Ірына Леўшына і міжнародны аглядальнік інфармагенцтвы Таццяна Каравянкова, уласны карэспандэнт «Нямецкай хвалі» Паўлюк Быкоўскі і рэдактар інтэрнэт-сайту газеты "Беларусы і рынак" Аляксей Жукаў. Усе яны правялі па некалькі сутак у ізалятары часовага ўтрымання на Акрэсціна. 27 жніўня большасці падазраваных быў забаронены выезд з краіны.
