Блог Валянціна Стэфановіча: Калейдаскоп Фота

Чалавечы мозг нагадвае папсаваны кампутар. Ён не захоўвае ўсю інфармацыю, якую мы атрымліваем на працягу свайго жыцця. Ён карэктуе яе, зацірае і знішчае, захоўваючы такім чынам наш душэўны супакой і псіхіку. Не ўсё тое, што перажылі і бачылі ў жыцці, мы хочам захаваць у аператыўнай памяці свайго мозгу. Мы памятаем шчаслівыя моманты, бо мы хочам іх памятаць. Але яскравымі момантамі могуць быць не толькі шчаслівыя імгненні. Нашыя дзіцячыя страхі, яны крочаць разам з намі і жывуць, там, дзесьці далёка ў нашай свядомасці.

Я не магу дакладна сказаць, з якога ўзросту я памятаю сябе. Некаторыя абрыўкі карцінак, якія ўстаюць у маёй памяці, сведчаць, што гэта зусім раннія гады майго жыцця.

Я не памятаю момант свайго нараджэння, як і большасць людзей на планеце. Я не магу прыгадаць тую цесную камуналку ў старым доме на старым Аўтазаводзе, куды з радзільні прынесла мяне мая зусім юная маці. У кватэру, у якой нарадзілася яна сама. Мне зараз цяжка гэта ўявіць, але маме тады было толькі 19 гадоў. Гэты быў насычаны на падзеі і вельмі цяжкі год для яе. У лютым яна выйшла замуж за такога ж маладога хлопца і неўзабаве ад інсульту памерла яе маці – мая бабуля Валянціна. Яна ведала, што я ўжо ёсць, яна чакала сустрэчы са мной. Вельмі часта мне сумна ад таго, што я так і не ўбачыў сваю бабулю. Я маю імя ў яе гонар і памяць. Так мая матуля застался без маці, з 16-ці гадовай сястрой, сваім бацькам-алкаголікам і мною. Увосень, нягледзячы на цяжкі пасляродавы стан маці і нараджэння дзіцёнка, майго бацьку на два гады забралі ў войска. Так мы засталіся зусім адныя. Ніякіх пасобій па даглядзе за дзіцёнкам у той час не было, і маці атрымлівала толькі 15 рублёў дапамогі ад ваенкамата за служачага ў войску майго бацьку. Гэта быў цяжкі і змрочны час. Мы жылі ў нястачы ў краіне рабочых і сялян, дзе ўсе былі роўнымі ў сваёй бядноце і бяспраўі.

Мой мозг старанна знішчыў гэта з маёй памяці.

Што я памятаю - гэта час, калі я разам з бацькамі, сваёй цёткай і дзедам жыў у маленькай, але асобнай “палутарцы” на праспекце Партызанскім. Я памятаю, як бацькі набылі свой першы тэлевізар. Бацька каціў яго ў картоннай каробцы на санках. Была зіма...

Мы жылі ў "палутарцы" ў гэтым доме да 1983 года, калі маці атрымала новую кватэру

Гэты раён Менску і зараз заховае нейкую таямнічасць і застаўся амаль не кранутым з тых часоў. Жоўтыя двухпавярховыя дамкі з калонамі, верандамі і гаўбцамі. Палонныя немцы нават у палоне будавалі акуратныя і прыгожыя дамкі. Жоўтыя дамкі сярод зеляніны дрэваў. Тут вельмі прыгожа ўвесну, калі квітнеюць сады і бэз. Тут вельмі прыгожа ўвосень, калі дрэвы загараюцца чырвоным і жоўтым, а паветра насычаецца восеньскім пахам пажухлай лістоты. Часам, калі мне цяжка на душы, я люблю вяртацца сюды і проста брадзіць па гэтых вулках. Добрая тэрапія для мяне.  

Жоўтыя домікі, збудаваныя палоннымі немцамі

Сучасныя гмахі наступаюць і тут

Часам у галаве ўсплываюць зусім раннія дзіцячыя ўспаміны.

Вось я, пяцігадовы хлопчык, еду з маці ў тралейбусе, трымаю на руках маленькую котачку і тлумачу ўсім пасажырам, што гэта сібірскі коцік. Гэтая котка па мянушцы Мацільда пражыла са мной 18 гадоў. Каты ўвогуле спадарожнічаюць мне ўсё жыццё. А вось мая зусім юная цётка нясе мяне на першамайскай дэманстрацыі працоўных. Усе радасныя нясуць кветкі і шарыкі, а на трыбуне стаіць Машэраў, адзіны без капелюша на галаве.

Будынак былой мінскай школы №25

Алея мёртвых дзяцей у двары школы захавалася дагэтуль

Школы, у якую маці з дзедам адвялі мяне ў першы клас, ужо не існуе, але ў двары пустога будынку ўсё яшчэ стаіць алея мёртвых дзяцей – алея з помнікамі піянерам-героям: Голікаў, Казей… няшчасныя, забітыя дзеці. Тады, 1 верасня 1980-га, мяне ўразілі два аграмадныя бюсты Энгельса і Маркса, устаноўленыя з двух бакоў прыступак у будынак школы. Яны былі проста гіганцкія, верагодна ад таго, што я быў зусім малы ў параўнанні з імі. Я адчуваў сябе зусім безабаронным побач з гэтымі каменнымі монстрамі - класікамі камунізму.

Школа мне давалася цяжкавата. Я не мог навучыцца добра і акуратна пісаць літары. Адчуваў я сябе не надта весела яшчэ і таму, што мусіў праводзіць у школе ўвесь дзень з раніцы да вечара. Калі я вяртаўся дадому з “падоўжанкі”, было ўжо цёмна. Мне было вельмі страшна ісці дахаты аднаму цёмнымі вуліцамі, а яшчэ я баяўся тых вялікіх хлопцаў, што любілі тырчаць на лесвічнай пляцоўцы паверхам вышэй. Перад тым, як зайсці ў пад’езд, я заўсёды глядзеў на вакно. А потым чакаў маму з працы. Цемра, страх - і чаканне мамы.

Аднойчы я сыйшоў з дому. У першым ці другім класе. Мяне ў чарговы раз пакрыўдзіла настаўніца. Я раздражняў яе сваім спакоем. “У вас вельмі спакойны дзіцёнак, гэта мяне турбуе”, – казала яна маме. Я, як умеў, напісаў развітальны ліст і пайшоў з дому. Далёка я, відаць, не сыйшоў. Бедная маці знайшла мяне, зарумзанага, у кустах за домам і забрала дахаты.

Майго бацькі не было побач са мной, калі я пайшоў у школу. Ён быў на заробках у Сібіры. Маці вучыла мяне адказваць занадта цікаўным бабкам, што канешне ж сядзелі на лаўцы ля пад’езду, што бацька насамрэч дома, але проста зараз пайшоў у краму. Бабкам было цікава, куды ж падзеўся мой бацька, і яны часта запытвалі мяне пра гэта, а я адказваў, як вучыла мяне маці: ён у краму толькі што пайшоў. Ездзіць на заробкі было “пастыдным” заняткам для савецкіх грамадзянаў. “Пацягнуўся за доўгім рублём” – як тады казалі. Але бацька найперш дбаў пра сям’ю і хацеў хоць неяк вырвацца з гэтай сталай галечы.

Аднымі з яркіх успамінаў якраз і былі сустрэчы бацькі з тых заробкаў. Барадаты і таму нейкі крыху незнаёмы, ён заўсёды прывозіў мне розныя падарункі. Аднойчы ён прывёз шкуры мядзведзя, рысі і вялікія рогі горнага казла-марала. Памятаю, як аднойчы бацька забраў мяне з садка, ён быў крыху на падпітку, і дамоў мы паехалі на таксі. Па дарозе кіроўца-грузін паказваў фігі здаравеннаму банеру з выявай Брэжнева і надпісам “Правильной дорогой идёте товарищи”. Бацька заўсёды ішоў сваёй дарогай і быў крыху “не ў сістэме”. Савецкая цягуча-бясконцая рэчаіснасць відавочна ціснула на яго, магчыма, таму ён і пачаў пазней піць, але ажыў і акрыяў акурат пасля развалу камунізму ў 1991-м.

А яшчэ мы з бацькам любілі хадзіць у кіно. Вельмі часта, калі ён забіраў мяне з дзіцячага садка, мы хадзілі глядзець кіно ў кінатэатр “Камсамолец”, што быў побач з садком. “Залатое падарожжа Сімбата”, “Золата Макенны” і фільмы пра індзейцаў з Гойкам Міцічам у ролі індзейца, я дагэтуль памятую назвы гэтых фільмаў. І вясёлага, безтурботнага тату. Яркае сонца, мы сядзім на траўцы ў раёне ўжо неіснуючага трамвайнага кола на праспекце Партызанскім і спяваем нейкую дзіцячую песеньку. Спяваем так гучна, што да нас пад’язджае жоўта-сіні міліцэйскі бобік. Савецкім міліцыянтам здалося дзіўным, што цвярозы грамадзянін можа проста так сядзець на траўцы і гучна спяваць песенькі разам са сваім маленькім сынком. Міліцыянты з’ехалі, а мы працягвалі спяваць і смяяцца.

Аднойчы мы з ім згубіліся. Я крутануўся вакол сябе - і не знайшоў таты. Дзікі, ледзянячы душу жах апанаваў мяне і я заравеў. Не памятаю ўжо, колькі я так стаяў і равеў пасярод вуліцы, але памятаю, што потым я ўзяў сябе ў рукі і пайшоў дадому ўздож праспекту. Ісці было даволі далёка, але я дайшоў. Праз нейкі час дадому прыбег, запыхаўшыся, бацька. Ен шукаў мяне паўсюль дзе мог.

Я заўсёды баяўся згубіцца, згубіць бацькоў. Я дагэтуль баюся іх згубіць.

Дзіцячыя страхі, цемра, радасць і яркае сонца - часам я не ведаю, што з гэтага ява, а што частка маіх дзіцячых уяўляенняў і фантазій. Часам яны вяртаюцца да мяне, часам я бачу іх у снах. Стракаты і фантасмагарычны калейдаскоп.

З сынам Адамам падчас леташняга падарожжа