Што змяняецца ва ўмовах адбыцця пакарання асуджанымі да абмежавання або пазбаўлення волі?

У Нацыянальным сходзе рыхтуецца да прыняцця закон «Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Крымінальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь». З яго прыняццем будзе пастаўлена кропка, у прыватнасці, у пытанні вызначэння працягласці кароткатэрміновых спатканняў, якія прадастаўляюцца асуджаным да пазбаўлення волі ў папраўчых установах. Гэтыя змены аналізуе эксперт па пытаннях пенітэнцыярнай сістэмы, юрыст ПЦ "Вясна" Павел Сапелка.

У адпаведнасці з Крымінальна-выканаўчым кодэксам Рэспублікі Беларусь, зараз асуджаным да пазбаўлення волі прадастаўляюцца кароткатэрміновыя спатканні працягласцю да чатырох гадзін; такая фармулёўка загадзя схіляе зняволеных на поўную залежнасць у вырашэнні пытання аб працягласці спатканняў ад меркавання адміністрацыі месцаў пазбаўлення волі. Якіх-небудзь крытэрыяў, па якіх прадстаўнік адміністрацыі можа ўсталёўваць працягласць спаткання, не існуе.

Варта нагадаць, што ў 2015 годзе з ініцыятывай скараціць час спатканняў выступаў міністр унутраных спраў Беларусі І.Шуневич.

Законапраектам прадугледжана, што кароткатэрміновае спатканне будзе доўжыцца чатыры гадзіны. Такім чынам, адвольнае скарачэнне спаткання ўжо не будзе грунтавацца на законе.

Гэта рашэнне будзе важна з пункту гледжання захавання Беларуссю Мінімальных стандартных правілаў абыходжання са зняволенымі, якія прадугледзелі, што зняволеным варта даваць магчымасць мець зносіны праз рэгулярныя прамежкі часу і пад належным наглядам з іх сем'ямі або з сябрамі, якія карыстаюцца незаплямленай рэпутацыяй, як у парадку перапіскі, так і  падчас наведванняў; асаблівую ўвагу трэба надаваць падтрыманню і ўмацаванню сувязяў паміж зняволеным і яго сям'ёй, якія ўяўляюцца пажаданымі і служаць інтарэсам абодвух бакоў; з самага пачатку адбыцця тэрміну зняволення варта думаць пра будучыню, якая чакае зняволенага пасля яго вызвалення. Таму яму варта дапамагаць падтрымліваць і ўмацоўваць сувязі з асобамі або ўстановамі, якія знаходзяцца за сценамі ўстановы, якія здольныя абараняць інтарэсы яго сям'і і спрыяць яго ўключэнні ў жыццё грамадства пасля вызвалення.

Аднак, на гэтым паслабленні для зняволеных папраўчых калоній і турмаў вычарпаныя. Па-ранейшаму, адміністрацыя папраўчай установы мае права пазбавіць асуджанага спаткання ў выглядзе дысцыплінарнага спагнання. Новай з'яўляецца ідэя заканадаўцы пазбаўляць магчымасці кароткатэрміновага спаткання асуджаных на перыяд знаходжання ў штрафных ізалятарах (раней гэта перашкаджала доўгім спатканням).

Зняволеныя выхаваўчай калоніі (там утрымліваюцца непаўналетнія зняволеныя і некаторая колькасць зняволеных, якія сталі паўналетнімі ў перыяд адбыцця пакарання ў гэтай калоніі) нарэшце атрымаюць права на працяглыя спаткання з блізкімі сваякамі: такіх спатканняў можа быць прадастаўлена да чатырох у год; ім таксама павялічана да васьмі ў год колькасць кароткатэрміновых спатканняў.

Названым законапраектам таксама ўдакладненыя ўмовы адбыцця пакарання асуджанымі да абмежавання волі. Так, папраўчыя ўстановы адкрытага тыпу будуць падраздзяляцца па аналогіі з калоніямі на папраўчыя ўстановы адкрытага тыпу для асоб, якія раней не адбывалі пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі і папраўчыя ўстановы адкрытага тыпу для асоб, якія раней адбывалі пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі. Аднак, асуджаныя жанчыны, якія раней не адбывалі пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі, могуць утрымлівацца з асуджанымі жанчынамі, якія раней адбывалі такія пакаранні, з захаваннем умоў паасобнага ўтрымання ў межах папраўчай установы адкрытага тыпу.

Асуджаным, якiя адбываюць пакаранне ў выглядзе абмежавання волі з накіраваннем у выпраўленчую ўстанову адкрытага тыпу, будзе забаронена:

1) ужываць алкагольныя, слабаалкагольныя напоі, піва, наркатычныя сродкі, псіхатропныя рэчывы, іх аналагі, таксічныя або іншыя адурманьваючыя рэчывы;

2) наведваць месцы правядзення фізкультурна-аздараўленчых, спартыўна-масавых, культурных мерапрыемстваў, ігральныя ўстановы, гандлёвыя аб'екты, дзе ажыццяўляецца распіццё алкагольных, слабаалкагольных напояў, піва, а таксама жыллё iншых асоб. Адміністрацыяй папраўчай установы адкрытага тыпу можа быць дазволена наведванне жылля блізкіх сваякоў у вольны ад працы час альбо выхадны дзень на чатыры гадзіны;

3) адмаўляцца ад працы па накіраванні адміністрацыі папраўчай установы адкрытага тыпу, за выключэннем асуджаных, якія маюць пастаяннае месца працы па месцы адбывання пакарання;

4) спыняць працоўны дагавор па пагадненні бакоў або скасоўваць яго па ўласным жаданні без дазволу адміністрацыі папраўчай установы адкрытага тыпу.

У цяперашні час да асуджаных да абмежавання волі з накіраваннем у выпраўленчую ўстанову адкрытага тыпу, якiя парушаюць парадак і ўмовы адбывання пакарання, могуць быць прыменены наступныя меры пакарання: 1) вымова; 2) пазачарговае дзяжурства па ўборцы і добраўпарадкаванні папраўчай установы адкрытага тыпу; 3) забарона пакідаць папраўчую ўстанову адкрытага тыпу ў пэўны час сутак на тэрмін да аднаго месяца; 4) дысцыплінарная ізаляцыя на тэрмін да дзесяці сутак з выхадам або без выхаду на працу (вучобу). Законапраект прадугледжвае тры віды спагнанняў - з пералічаных выключана забарона пакідаць папраўчую ўстанову адкрытага тыпу.

Падводзячы вынік, цяжка даць адназначную ацэнку законапраекта. Некаторыя яго палажэнні накіраваны на набліжэнне ўмоў утрымання зняволеных да агульнапрынятых стандартам, аднак, задачу цалкам прывесці крымінальна-выканаўчае заканадаўства ў адпаведнасць з еўрапейскімі стандартамі для турмаў беларускія заканадаўцы, падобна, перад сабой не ставілі.