Строгая інфармацыйная дыета. Чаму ЦВК публікуе не ўсе свае пастановы?
Лідзія Ярмошына, старшыня Цэнтрвыбаркама
Упершыню ўвагу на гэтую праблему магілёўскі праваабаронца Барыс Бухель звярнуў падчас перадвыбарчай кампаніі 2010 года. З тых часоў, паводле яго слоў, нічога не змянілася.
ДАЎНЯЯ ПРАБЛЕМА
У 2010 годзе Барыс Бухель, абурыўшыся адсутнасцю больш за трох чвэрцяў пастаноў і дакументаў Цэнтральнай выбарчай камісіі на сайце ЦВК, накіраваў туды адпаведную скаргу. У адказ яму прыйшоў ліст за подпісам старшыні Лідзіі Ярмошынай, якая засумнявалася, ці трэба вывешваць інфармацыю аб камандыроўках, методыках і рэкамендацыях, якія накіроўваюцца абласным, раённым і ўчастковым камісіям. Асаблівую ўвагу яна звярнула на тое, што неабходны мінімум інфармацыі заўсёды даступны на пазначаным сайце, што робіць скаргу Бухеля беспадстаўнай.
Заяву ў Вярхоўны суд таксама пакінулі без задавальнення - суддзя Жукоўская стала на бок ЦВК, адмовіўшы Барысу Леанідавічу ва ўзбуджэнні справы.
Праз два гады, падчас парламенцкіх выбараў 2012, праваабаронца зноў паскардзіўся ў ЦВК на тое, што на іх сайце нельга знайсці вялікую частку пастаноў. ЦВК зноў адзначыў, што ўся патрэбная інфармацыя даступная на сайце, а калі нейкіх пастаноў няма, то асаблівай значнасці і каштоўнасці для выбаршчыкаў яны не прадстаўляюць.
У кастрычніку 2015 споўніцца ўжо пяць гадоў з таго моманту, як праваабаронца ўпершыню выявіў і пачаў змагацца з гэтай праблемай. За гэты час мала што змянілася - інфармацыя на сайце ЦВК, паводле яго слоў, да гэтага часу з'яўляецца выбарча.
- У рубрыцы "Пастановы" на сённяшні дзень размешчана ўсяго 24 пастановы, пачынаючы з №12 ад 2015/05/14 г. і заканчваючы №66 ад 2015/09/10 г. Гэта сведчыць аб тым, што на сайце ЦВК у рубрыцы "Пастановы" размешчана толькі 36,36% ад усіх прынятых ЦВК пастаноў. Гэта пакуль вышэй, чым на мінулых прэзідэнцкіх і парламенцкіх выбарах 2010-га і 2012-га гадоў, падчас якіх гэты працэнт не перавышаў 24%. Але, як гаворыцца, яшчэ не вечар, выбарчы фарс яшчэ працягваецца. Акрамя таго на сайце ЦВК на 2015/09/17 г. у рубрыцы "Матэрыялы" размешчаны вельмі характэрныя матэрыялы:
-“Дапамога для сяброў ТВК”, зацверджаны, як у ім пазначана, пастановай ЦВК ад 2015/05/14 г. №10;
“Дапамога для членаў УВК” (пастанова ЦВК ад 2015/05/14 г. №11);
“Каляндарны план арганізацыйных мерапрыемстваў па падрыхтоўцы і правядзенні выбараў (2015)”, зацверджаны пастановай ЦВК ад 2015/07/01 г. №17.
Ці варта казаць, што пастаноў №№ 10, 11 і 17 у рубрыцы "Пастановы" на сайце ЦВК няма? Знайсці іх праз "Пошук" на сайце таксама не атрымоўваецца. Ці вычэрпваюцца гэтыя тры пастановы сцвярджэннем названых дакументаў або яны вырашаюць і іншыя пытанні падрыхтоўкі і правядзення выбараў, нам, выбаршчыкам,невядома, - кажа Барыс Бухель.
САЙТ ДЛЯ СВАІХ
Праваабаронца лічыць, што у кіраўнікоў выбарчых камісій і дзяржорганаў ёсць яшчэ адзін рэсурс, дзе ёсць доступ да ўсіх пастаноў ЦВК.
- На сайце Магілёўскага аблвыканкама ў рубрыцы "Выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 2015" размешчана інфармацыя "Звесткі пра старшыняў, намесніках старшыняў і сакратарах ўчастковых камісій па выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь", пры раскрыцці якой у вордаўскім файле ў левым верхнім куце пазначана: "Дадатак №13 да пастановы Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў 2015/07/01 № 25".
Гэта табліца, у якой дадзены звесткі аб прозвішчах, імёнах і імёнах па бацьку старшыняў, намесніках старшыняў і сакратарах ўсіх УВК Магілёўскай вобласці з разбіўкай па раёнам і указаннем тэлефонаў, паштовых адрасоў і назваў арганізацый, устаноў і прадпрыемстваў, у чыіх адміністрацыйных будынках размешчаны гэтыя УВК. Але на сайце ЦВК ні ў адной рубрыцы я не знайшоў ні пастановы №25, ні якіх-кольвечы згадак пра яе.
На сайце ЦВК у рубрыцы «Матэрыялы» ёсць падрубрыка пад назвай "Звесткі пра месцазнаходжанне і нумары тэлефонаў УВК па выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь", у якой ёсць каардынаты УВК па абласцях, Мінску і за межамі Беларусі, але няма ні імёнаў, ні прозвішчаў старшынь, іх намеснікаў і сакратароў . Атрымліваецца што, на сайце ЦВК размешчана няпоўная інфармацыя, якая маецца ў Пастанове ЦВК №25.
Пры гэтым у самім файле увогуле няма ніякіх спасылак.З гэтага можна зрабіць толькі адну выснову, на маю думку: існуе яшчэ адзін таемны рэсурс ЦВК, доступ да якога маюць толькі кіраўніцтва дзяржорганаў, а таксама абласных і раённых ТВК.
Наогул незразумела для чаго трэба было ЦВК прымаць такую Пастанову №25, да якой прыкладаюцца спісы старшыняў, намеснікаў старшыняў і сакратароў УВК? Бо ЦВК па Выбарчым кодэксе не мае права іх сцвярджаць або ўзгадняць. Але можа быць менавіта гэта незаконнае дзеянне і было здзейснена ЦВК? Як паказана на сайце Магілёўскага аблвыканкама, гэты спіс з'яўляецца дадаткам №13. Тады яшчэ пытанні - што ўтрымліваюць у сабе папярэднія 12 прыкладанняў? І колькі наогул усяго прыкладанняў да гэтай пастановы №25 і пра што яны? Для чаго прымалася гэта пастанова №25 і што яна пастанаўляе?Адказаў на гэтыя пытанні ніхто з простых выбаршчыкаў не ведае. Ну, хіба што акрамя асобных прадстаўніку ўлады і кіраўнікоў выбаркамаў. Толькі вось якая штука - яны нікому ніколі нічога не распавядаюць і клапоцяцца, каб мы сядзелі на строгай інфармацыйнай дыеце.
Барыс Бухель лічыць, што ад не-публікацыі больш трох чвэрцяў пастаноў ЦВК пакутуюць выбаршчыкі, бо ЦВК груба парушае часткі 1 і 2 арт.13 Выбарчага кодэкса, якая называецца «Галоснасць пры падрыхтоўцы і правядзенні выбараў, ...», якой, у прыватнасці, ўстаноўлена, што «Падрыхтоўка і правядзенне выбараў ... ажыццяўляюцца адкрыта і галосна. Адпаведныя камісіі, мясцовыя прадстаўнічыя, выканаўчыя і распарадчыя органы інфармуюць грамадзян пра сваю працу па падрыхтоўцы і правядзенні выбараў ... ». Акрамя таго, на яго думку, ЦВК парушае частку 1 арт. 32-1 ўсё таго ж кодэксу, якая называецца "Арганізацыя работы Цэнтральнай камісіі і забеспячэнне яе дзейнасці". Там прама напісана: "Асноўнымі прынцыпамі дзейнасці Цэнтральнай камісіі з'яўляюцца законнасць, незалежнасць, калегіяльнасць, адкрытасць і галоснасць".
- На свае скаргі ў ЦВК у 2010 і 2012 г. я атрымліваў адказы, што яны ўсё робяць правільна і законна. Маўляў, выбарчым кодэксам прама агавораны выпадкі, калі ЦВК павінна накіроўваць свае матэрыялы для апублікавання ў СМІ. Пры гэтым, у адказах не пазначаныя канкрэтныя прававыя нормы, а я іх так і не знайшоў. У рэшце рэшт, яны спынілі перапіску са мной па гэтым пытанні. А Генпракуратура і Вярхоўны Суд адказалі, што гэтыя пытанні ім не падведамасныя, - каментуе сітуацыю праваабаронца.
КРЫЗІС ДАВЕРУ
Чаму ж непублікацыя ўсіх рашэнняў ЦВК - гэта дрэнна?
- Па-першае, я лічу, што ЦВК і любая таямніца - гэта ў прынцыпе несумяшчальныя паняцці. Але, на жаль, члены ЦВК і беларускія ўлады так не лічаць, - разводзіць рукамі Барыс Бухель. - Цэнтральная выбарчая камісія, як і іншыя дзяржаўныя органы, існуе за кошт бюджэту. Бюджэт - гэта, у тым ліку, і падаткі выбаршчыкаў, якія, па сутнасці, фінансуюць правядзенне выбараў у Рэспубліцы Беларусь. Удасканальваць выбарчы працэс і рабіць усё, каб выбары прайшлі сумленна, г.зн. адкрыта і галосна і на самым высокім узроўні - адзіная задача Цэнтральнай камісіі.
ЦВК выконвае сваю працу праз свае пастановы. Шмат у чым менавіта праз гэтыя дакументы мы ацэньваем працу Цэнтральнай камісіі. Натуральна, калі ў канчатковым выніку кожнай выбарчай кампаніі мы бачым менш чвэрці прынятых ёю пастаноў, пытанні да сумленнасці і адкрытасці працы ЦВК будуць пастаянна узнікаць. Асабліва, калі замест адказаў на гэтыя пытанні ЦВК адказвае чынавенскімі адпіскамі.
Яшчэ адзін важны момант - публікацыя толькі некаторых пастаноў. Такая выбіральнасць пазначае, што нехта вырашае за нас выбаршчыкаў, якія плады працы ЦВК нам можна бачыць, а якія - не. Вы гатовыя паручыцца за членаў Цэнтральнай камісіі, што яны нічога важнага для выбаршчыка не ўтойваюць? Я– не. І, як бачым,у выбаршчыкаў ёсць усе падставы для сумневу, - сказаў на заканчэнне праваабаронца.
