Прафэсар Астроўскі: Яшчэ летась мяне прымушалі напісаць заяву за інтэрвію незалежнаму сайту

Доктар мэдыцынскіх навук, прафэсар Гарадзенскага мэдунівэрсытэту Алесь Астроўскі пасьля 34 гадоў працы быў звольнены, нягледзячы на тое, што да пэнсіі яму застаецца два з паловай гады. Паводле афіцыйнага тлумачэньня, ён не прайшоў конкурс на замяшчэньне пасады прафэсара. Астроўскі быў адзіным выкладчыкам у Гарадзенскім мэдунівэрсытэце, які дагэтуль чытаў лекцыі па-беларуску.

— 34 гады працы ва ўнівэрсытэце, 20 зь іх — на пасадзе прафэсара, і раптам «не прайшоў конкурс на замяшчэньне пасады прафэсара». Гэта такі цяжкі конкурс, ці існуюць нейкія іншыя прычыны?

— Конкурс на маю пасаду — прафэсар мэдыцынскай біялёгіі і генэтыкі — абвяшчаецца 1 раз на 5 гадоў. Звычайна гэта фармальная працэдура, калі да чалавека няма прэтэнзіяў. А да мяне па працы не было ніякіх прэтэнзіяў. Акрамя таго, перад паседжаньнем вучонага савету ўнівэрсытэту адбылося галасаваньне на катэдры — усе за мяне прагаласавалі. Да ўсяго, ніхто іншы, акрамя мяне, на гэтую пасаду не прэтэндаваў. І таму я падазраю, што прычына крыецца ў маёй грамадзкай дзейнасьці.

— Што вы маеце на ўвазе?

— Летась у кастрычніку я даў інтэрвію «Беларускаму партызану», у якім у пэўнай ступені пакрытыкаваў улады. Пасьля гэтага інтэрвію мяне выклікаў рэктар, спадар Сьняжыцкі, і запатрабаваў напісаць заяву аб звальненьні па ўласным жаданьні. Я адмовіўся і пакінуў ягоны кабінэт.

— А цяпер, звальняючы — усё ж 34 гады аддадзена ўнівэрсытэту, — нехта хоць падзякаваў за працу, паціснулі руку?

— Мяне таксама гэта ўсё зьдзівіла, бо ўсё ж 34 гады я выкладаў ва ўнівэрсытэце, а да гэтага яшчэ 6 гадоў тут адвучыўся. Ну і што? Тэлефануе мне сакратарка з аддзелу кадраў, прычым нейкая новая, і праз тэлефон кажа некалькі фразаў: вы не прайшлі па конкурсе і звольнены, і прыйдзіце і забярыце працоўную кніжку. На гэтым усё. Як кажуць, гэта стыль нашага кіраўніцтва, і ён сьведчыць і пра агульны ўзровень культуры, і пра сытуацыю, у якой мы ўсе знаходзімся з такім вось кіраўніцтвам.

— А як да гэтага паставіліся вашы калегі?

— Былі спробы маіх калегаў зьбіраць подпісы пад зваротам, але я параіў ім гэтага не рабіць, каб не падстаўляцца.

— Як ужо падлічылі журналісты, вы восьмы выкладчык ВНУ, якога звальняюць у Горадні. Гэта нейкая тэндэнцыя ці нешта іншае?

— Мала таго, звольненых выкладчыкаў я ведаю як самых прыстойных, годных, як самых цікавых і глыбокіх, як самых сумленных і шчырых. І тое, што зрабілі і са мной, — гэта частка нейкае сыстэмы, нейкага сьпісу выключэньня выкладчыкаў патрыятычна настроеных, якія не адпавядаюць інтарэсам гэтае сыстэмы, у якой зусім іншыя задачы. Цікава, ці ня робяць гэта спэцслужбы Расейскай імпэрыі, каб падрыхтаваць глебу для будучай анэксіі? Бо гэта цалкам нагадвае тэхналёгію падрыхтоўкі краіны да будучай анэксіі.

— «Сыстэма не шкадуе ня толькі тых, хто хоча гаварыць і рабіць так, як думае. Ад гэтага церпяць і малыя дзеткі — у вас іх трое...»

— Наймалодшы пойдзе толькі ў першую клясу — Васілёк. Ну, ня думаюць яны пра гэта, але я нават і не хачу ўжо ўзгадваць, ня людзкая гэта сыстэма, што зробіш. Усе гэтыя размовы, што за 3 гады да пэнсіі не звальняюць... Мяне звольнілі за два з паловай гады. Што выкладчыкі, якія адпрацавалі 30 гадоў, маюць права пайсьці на датэрміновую пэнсію — чуткі. Дапамога сацыяльная на біржы працы складае 300 рублёў. Па сёньняшнім курсе гэта меней за даляр у дзень на маю сям’ю, я яе, відаць, браць ня буду. А ў мяне сям’я шматдзетная, і ўсе трое дзетак малыя.

— Алесь, вы адзіны выкладчык у мэдунівэрсытэце, хто чытаў лекцыі па-беларуску. Як лічыце — гэта пакінула нейкі сьлед у душах вашых студэнтаў?

— Акрамя лекцыяў, у мяне і сэмінары на беларускай мове праводзіліся, мэтадычкі, дысэртацыю я абараніў па-беларуску. Мова ніколі не перашкаджала. Калі я пачынаў чытаць лекцыі, то тлумачыў, якая мова павінна быць на беларускай зямлі, тлумачыў, што гэта не бытавая праблема, а праблема лёсу народа. І студэнты гэта ўсё разумеюць, ніводнага разу не было ніякіх праблемаў. Акрамя таго, да нас у групу прасіліся займацца студэнты з арабскіх краінаў, азіяцкіх. Яны стараліся з усіх сіл, і зь іх боку не было ніякіх прэтэнзіяў, бо яны ведалі, што так і павінна быць.

— Пра што б мы ні гаварылі, але 34 гады жыцьця выкладчыка раптам перапыненыя, трэба жыць нечым іншым. А як?

— Я калі паступаў на працу ў мэдыцынскі ўнівэрсытэт, найвялікшай каштоўнасьцю для мяне была магчымасьць займацца навукай. Навука — гэта мая любоў і мая мара і надалей. А з гадамі, калі назапасіўся вопыт, то сваю працу я пачаў успрымаць як місію. Праўда, у мяне заўсёды былі і мары, і, магчыма, цяпер для іх адкрыўся шанец. І я спрабую падтрымліваць у сабе гэты агеньчык, што раптам гэта мой шанец на новае жыцьцё.

— Я бачу, вы забралі з унівэрсытэту нейкіх рыбак — гэта проста ваша хобі ці ўсё ж любоў, якую вы называеце навукай?

— Ну вось тое, што я атрымаў на катэдры шмат рыбак, — гэта адзін з праектаў распрацоўкі мадэлі, якая б дазваляла ацэньваць аб’ектыўную якасьць вады. Якасьць вады — гэта вялікая праблема ў наш час. А я, да прыкладу, правёўшы дасьледаваньні, буду ведаць, зь якога крана лепей браць ваду ці зь якой крыніцы. Ну, гэта толькі адзін з праектаў...

— І ўсё ж, чым зьбіраецеся заняцца ўжо бліжэйшым часам?

— Натуральна, шукаць працы, бо першае пытаньне — патрэбныя грошы, каб жыць. А калі зьявяцца нейкія варыянты прапаноў, то пачну выбіраць.