Праваабаронца пра канстытуцыйнае права на прававую дапамогу
Леанід Мархотка, прадстаўнік БХК у Салігорску
Салігорскі праваабаронца, рэгіянальны прадстаўнік Беларускага Хельсінкскага камітэту Леанід Мархотка дзеліцца сваім прафесійным досведам адносна правапрымяняльнай практыкі пры рэалізацыі грамадзянамі свайго права на юрыдычную ды прававую дапамогу.
- Леанід Андрэевіч, артыкулам 62 Канстытуцыі замацавана права карыстацца ў любы момант дапамогай не толькі адвакатаў, але і іншых сваіх прадстаўнікоў. Хто і дзе можа быць такім прадстаўніком?
- Па сутнасці, такім прадстаўніком можа быць любы чалавек. Паводле Канстытуцыі, для ажыццяўлення і абароны правоў і свабод правам на свайго прадстаўніка вы можаце скарыстацца ў любых дзяржаўных органах, органах мясцовага кіравання, на прадпрыемствах, ва ўстановах, арганізацыях, грамадскіх аб'яднаннях, у адносінах са службовымі асобамі і грамадзянамі, а таксама ў судзе.
- Ці аказваюць у гэтых месцах прадстаўнікі БХК падобную дапамогу?
- У асноўным мы выступаем у якасці прадстаўнікоў грамадзян пры іх стасунках з дзяржаўнымі органамі, з той жа міліцыяй ці пракуратурай. Найбольш актыўна гэтую магчымасць выкарыстоўваюць мясцовыя актывісты дэмакратычных арганізацый. Каб атрымаць нашу дапамогу, патрэбна скантактавацца з намі і пры стасунках з дзяржавай, спаслаўшыся на атрыкул 62 Канстытуцыі, заявіць у якасці свайго прадстаўніка нашага праваабаронцу, як звычайнага грамадзяніна. Зрэшты, калі грамадзяне не жадаюць звяртацца да нас ці па нейкіх прычынах ў нас няма магчымасці аказаць гэткую дапамогу, можна ў якасці свайго прадстаўніка заявіць любога чалавека. Нават калі такі чалавек не будзе юрыдчына падкаваны, простая прысутнасць дадатковага сведкі прымушае прадстаўнікоў дзяржавы ў большай ступені прытрымлівацца законаў пры стасунках з грамадзянамі.
- Няўжо міліцыянты ці тыя ж чыноўнкі свабодна дапускаюць прысутнасць такіх прадстаўнікоў?
- На жаль, дзяржаўныя мужы не заўсёды выконваюць літару закона. Гэта як раз той выпадак, калі правапрымянальная практыка ў значнай ступені супярэчыць прававым нормам, замацаваным нават у Канстытуцыі. Яшчэ ў 2001 годзе па маёй ініцыятвые Канстытуцыйны Суд разгледзеў гэтае пытанне і афіцыйна пацвердзіў правільнасць пазіцыі БХК адносна права грамадзян мець свайго прадстаўніка ў судах, дзяржаўных органах і гэтк далей.
- Раскрыйце крыху падрабязнасці той справы нашым чытачам.
- Цяпер грамадзяне не валодаюць магчымасцю наўпроставага звароту ў Канстытуцыйны Суд, але напачатку 2000-х такая магчымасць у нас яшчэ была. Тады Суд разгледзеў мой зварот, які тычыўся адмовы адказнымі супрацоўнікамі салігорскага аддзелу ўнутраных справаў у допуску мяне ў якасці прадстаўніка адной жыхаркі Салігорска. Я аказваў дапамогу пры атрыманні ў яе тлумачэнняў адносна праверкі, якую ладзіла міжрайпракуратура. Тады Канстытуцыйны Суд на падставе артыкула 62 прызнаў права грамадзян мець свайго прадстаўніка для аказання дапамогі, у тым ліку з шэрагу членаў БХК. Таксама Суд адзначыў, што упаўнаважываць сваіх прадстаўнікоў на ўдзел у справе грамадзяне могуць вуснай заявай.
- У адным з сваіх інтэрв’ю вы казалі, што рашэнне Канстытуцыйнага Суда па гэтай справе даводзілася да асабовага складу Салігорскага аддзелу ўнутраных спраў на адмысловым сходзе.
- Больш за тое, на адрас тагачаснага міністра ўнутраных спраў Уладзіміра Навумава Канстытуцыйным Судом быў накіраваны адмысловы ліст. У тым лісце прычынай негатыўнага стаўлення грамадзян да органаў дзяржаўнай улады і дзяржаўнай палітыкі было названа непаважлівае стаўленне службовых асобаў не толькі да грамадзян, іх патрэбаў і запытаў, але і да Асноўнага Закону, патрабаванні якога яны павінны выконваць няўхільна. Цяпер такое цяжка нават ўявіць.
