Пацярпелай у даўцы на Нямізе неабходна дапамога

Вось ужо амаль 14 гадоў мінчанка Аксана Шаліма, пацярпелая ў цісканіне ў метро на «Нямізе», змагаецца са страшным дыягназам. Карэспандэнт «Салiдарнасцi» пабываў у яе ў гасцях, дзе пачуў, што беларускія медыкі дапамагчы дзяўчыне не ў стане.

У 1999-м Аксане ледзь споўнілася пятнаццаць. Старанная і жыццярадасная, радасць і гонар бацькоў. Мама дзяўчыны - Ганна Францаўна - 30 траўня таго года і цяпер памятае, літаральна па хвілінах.

- На канцэрт Аксана адправілася з сяброўкамі Таняй і Алінай. Дзяўчаты ў першы раз паехалі кудысьці без суправаджэння дарослых. У школе Ксюша сур'ёзна захаплялася танцамі і музыкай, расла творчым чалавечкам, з вялікімі планамі на будучыню. Пры гэтым была ціхім, хатнім дзіцем. Дачцэ ўдалося мяне ўгаварыць: ужо вельмі хацела патрапіць на свята, дзе павінен быў выступаць гурт «Манга-Манга», які ёй вельмі падабаўся. Не ведаю, як гэта растлумачыць, але было прадчуванне таго, што адпускаць туды яе нельга...

У апошні раз Аксана патэлефанавала дадому прыблізна ў 19.30. Супакоіла: «Мама, у нас усё добра, але тут збіраецца навальніца, таму хутка буду дома. Не хвалюйся, прыеду дадому на метро, больш тэлефанаваць не буду». Ведаеце, Ксюша з дзяцінства баялася навальніцы і маланкі, заўсёды зарывалася, у падушкі, хавалася.

Жанчына працягвае, што нейкі час пасля апошняга званка Аксаны захоўвала спакой. Але калі ў 22.30 дачка ўсё яшчэ не вярнулася - стала хвалявацца. Тады і раздаўся тэлефонны званок: знаёмая распавяла, што на «Нямізе» нешта здарылася.

- Ведаеце, мяне як токам стукнула. Мы сталі тэлефанаваць у «хуткую» - а там яшчэ ніякіх спісаў, мінімум інфармацыі, ніхто толкам не тлумачыць, што адбылося. Толькі казалі, што шмат загінулых і пацярпелых.

Ганна Францаўна разам са старэйшай дачкой Наталляй кінуліся на пошукі Ксюшы. Нарэшце, у Шпіталі хуткай медыцынскай дапамогі яе ўсё-такі знайшлі. Дзяўчына была без прытомнасці, майка разарваная, вярталі да жыцця з дапамогай дэфібрылятара. Аксана перажыла клінічную смерць.

Ганна Францаўна кажа, што самымі страшнымі для сям'і Шаліма былі першыя дні пасля трагедыі («лекары баяліся даваць якія-небудзь прагнозы, Аксану падключылі да апарата штучнага дыхання»).

- Асабліва на сёмы дзень. Мы прыйшлі ў рэанімацыю, а ложак, на якім ляжала дачка, быў пусты. Пазней высветлілі, што дачцэ стала крышачку лепш і яе перавялі з рэанімацыі.

Аксана Шаліма знаходзілася ў коме дзевятнаццаць дзён.

- Потым прыйшла ў прытомнасць. Але пасля перанесеных траўмаў перастала размаўляць, - працягвае суразмоўца. - Пра тое, што дачка перажыла сапраўдны кашмар, я здагадалася праз некалькі дзён пасля трагедыі ў метро. Нам патэлефанавалі і папрасілі прыехаць у Палац моладзі. Прыехалі, а там сталы заваленыя абуткам. Сотні пар абутку. Людзі ў цісканіне гублялі яго, спрабуючы вырвацца з гэтай пасткі...

На бальнічнай койцы Аксана правяла каля двух месяцаў. Увесь гэты час маці ляжала ў шпіталі разам з ёй. Улетку 1999 года лекары вырашылі пацыентку выпісаць: выносілі са шпіталя на насілках, самастойна перасоўвацца тая не магла.

З часам Ксюша навучылася зноў хадзіць. У 2013-м ёй споўніцца 29 гадоў, але размаўляць яна не можа да гэтага часу - толькі выдае асобныя гукі.

Вось ужо 14 гадоў Аксана жыве са страшным дыягназам - гіпаксічная энцэфалапатыя. Прасцей кажучы, з прычыны кіслароднага галадання і чэрапна-мазгавой траўмы ў яе парушаная праца галаўнога мозгу.

- Лекары яшчэ ў 99-м сказалі, што дачка зможа пайсці на папраўку толькі пры ўмове, што здаровыя клеткі галаўнога мозгу заменяць сабой пашкоджаныя. Сказалі чакаць, маўляў, трэба час на аднаўленне. Такой, якой вы бачыце Ксюшу цяпер, яна была ўжо праз год пасля няшчасця. Ведаеце, за гэтыя гады я ўжо прывыкла да таго, што яе трэба карміць, апранаць, мыць. Сама яна нічога гэтага рабіць не можа.

Ганна Францаўна ўдзячная лекарам, якія вярнулі яе дачку з таго святла.

- Яны зрабілі ўсё, што маглі, дзякуй ім за гэта. Тады, у першыя месяцы пасля трагедыі, увага да нашай сям'і была велізарная. І з боку медыкаў, і з боку ўладаў. Нават прыязджаў былы старшыня Менгарвыканкама Міхаіл Паўлаў, пытаўся, чым дапамагчы.

У выніку нам далі новую кватэру, і з «Серабранкі» мы пераехалі ў «Малінаўку». Паступала фінансавая дапамога. З гадамі, праўда, увага чыноўнікаў аслабла. Не, нічога дрэннага сказаць не хачу, нам ніколі не адмаўляюць у адраснай сацыяльнай дапамозе - некалькі гадоў таму на лячэнне было пералічана 5 мільёнаў рублёў, у 2012-м - на матэрыяльную дапамогу адшукалі 200.000 рублёў.

Але не ў грошах справа, хоць, вядома, іх на лячэнне Аксаны трэба нямала. За неабходныя дачцэ лекі аплачваецца толькі 10% ад іх кошту. А вось калі якія вітаміны купіць - ужо па-поўнай.

Сёння пенсія інваліда першай групы Аксаны Шаліма складае 1.390.000 рублёў. Пакінем за дужкамі развагі пра тое, ці хапае гэтых грошай на тое, каб на належным узроўні нагледзець за чалавекам з абмежаванымі магчымасцямі. Чымсьці з прадуктаў сям'і дапамагаюць грамадскія арганізацыі.

Ганне Францаўне, акрамя як на саму сябе і старэйшую дачку Наталлю, абаперціся больш няма на каго.

- Бацька Ксюшы, Уладзімір Мікалаевіч, атрымаў першы інфаркт адразу пасля трагедыі з дачкой, яшчэ ў 1999 годзе. А не стала яго ў 2003-м - сэрца не справілася з другім інфарктам. Цяпер я, па сутнасці, адзіная карміцелька дачкі. Яе апякун, паколькі Ксюша прызнана недзеяздольнай.

Жанчына працуе прыбіральшчыцай у Рэспубліканскім Цэнтры Алімпійскай падрыхтоўкі, дзе, як адзначае яна, увайшлі ў яе становішча і не сталі звальняць па дасягненні пенсійнага ўзросту.

- Якая-ніякая, а ўсё-такі капейка да сямейнага бюджэту, - кажа суразмоўца.

У прынцыпе, на бытавыя праблемы і цяжкасці Ганна Францаўна не скардзіцца. Праўда, усе гэтыя гады задае сабе адзінае пытанне: «Ці ўсё зроблена для таго, каб Аксана паправілася?».

- Нашы лекары зрабілі для дачкі ўсё, што было ў іх сілах. Некалькі гадоў таму, быццам бы, яе збіраліся адправіць на лячэнне за межы Беларусі. Не ведаю, куды канкрэтна, але размовы такія былі. У выніку, нікуды мы так і не паехалі, таму што хтосьці тут вырашыў, што гэта «немэтазгодна».

Але, можа быць, недзе за мяжой ёсць такая клініка, якая мае станоўчую практыку ў лячэнні падобных хворых? Я ўпэўненая, калі ёсць хоць прывідны шанец, хоць кропелька надзеі на тое, што стан Аксаны можна палепшыць, - яго трэба выкарыстоўваць.

Пераклад сайта “Хартыя’97” 

***

Нагадаем, 30 траўня 1999 года ў пераходзе на станцыі метро "Няміга" загінулі 53 чалавекі – большасць з іх былі дзяўчаты. Моладзь, якая прыйшла на свята піва да Палацу спорту, ратавалася ў пераходзе ад навальніцы. Пасля расследвання справы суд прызнаў, што вінаватых у трагедыі няма.