Дэкаратыўнымі зменамі ў Выбарчым кодэксе ўлада толькі ўмацуе свае пазіцыі

Кіраўнік ЦВК Лідзія Ярмошына 6 лістапада паведаміла, што законапраект аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Выбарчы кодэкс ужо рыхтуецца юрыстамі Цэнтрвыбаркама. Калі разабрацца, то прапановы ЦВК кажуць хутчэй пра тое, што рыхтуецца імітацыі рэформаў, чым пра рэальную мадэрнізацыю.

 
Давядзецца агітаваць за свой кошт

Сярод абвешчаных рэфарматарскіх ідэй - прапанова зняць абмежаванні з памераў выбарчых фондаў кандыдатаў і поўны сыход ад бюджэтнага фінансавання перадвыбарнай кампаніі.

Палітычны аглядальнік Паўлюк Быкоўскі лічыць пазітыўным прапановы па зняцці абмежаванняў з памераў выбарчых фондаў.

"У той жа час, досвед апошніх прэзідэнцкіх і парламенцкіх выбараў паказаў, што толькі нязначная частка кандыдатаў у прынцыпе ствараюць фонды", - адзначае эксперт. Перашкаджае складаная бюракратычная працэдура і фізічны недахоп часу на яе выкананне.

Аднак на гэтым планы ЦВК не сканчаюцца. Лідзія Ярмошына заявіла: "Калі кандыдат ідзе на выбары, ён сам павінен думаць, адкуль браць грошы. Гэта агульнасусветная практыка, а ў нас да гэтага часу сацыяльная кампанія".

Толькі далучэнне да гэтай "агульнасусветнай практыцы" у беларускіх умовах рызыкуе прынесці новыя праблемы апазіцыйным кандыдатам. Узнікае пытанне: адкуль яны возьмуць неабходныя фінансавыя сродкі?

Зразумела, легалізаваць замежную грашовую дапамогу ўлада ім не дазволіць. А знайсці крыніцы фінансавання ўнутры краіны няпроста. "Ахвяраваць бізнэсу грошы на праўладнага кандыдата лёгка і прыемна, а вось на апазіцыйнага - боязна", - лічыць Паўлюк Быкоўскі.

Суразмоўца БелаПАН робіць выснову: "У цяперашніх умовах карысць ад навацыі будзе, хутчэй за ўсё, для кіруючага рэжыму". Нават калі адважныя спонсары знойдуцца, то ўлада атрымае неацэнную базу дадзеных - спіс прадпрымальнікаў, тых, хто спачувае апазіцыі.

Бескарысны дарадчы голас

Навэлай стала заява Лідзіі Ярмошынай аб неабходнасці прадугледзець інстытут члена выбарчай камісіі з правам дарадчага голасу для акруговых камісій. Такое права атрымаюць прадстаўнікі партый, якія не атрымалі месцаў з вырашальным голасам.

Палітолаг Юрый Дракахруст нагадвае, што такі вопыт ужо выпрабавалі на ўзроўні ЦВК. І ніякіх значных вынікаў гэта не дало. Тая ж доля чакае акруговыя выбаркамы.

На думку эксперта, "беларускія электаральныя" цуды "адбываюцца на ўзроўні ўчастковых камісій, акруговыя камісіі атрымліваюць ужо гатовыя бюлетэні з вынікамі".

Надзяленне апазіцыянераў правам дарадчага голасу на такім малазначным узроўні нічога, акрамя малаважнага шуму, беларускіх выбараў не дадасць. Але ўлада можа паспрабаваць выкарыстаць гэта як чарговы аргумент на карысць легітымнасці выбараў, лічыць палітолаг.

"Што атрымае краіна ад гэтага кроку - незразумела. Затое дакладна зразумела, у чый бок накіраваны жэст. "Адрасат гэтых навацый - безумоўна, у першую чаргу, Захад", - упэўнены Юрый Дракахруст. Маўляў, вы нас у сваіх справаздачах крытыкуеце, а мы рэагуем, рэформы праводзім".

Бачнасць плюралізму

Ну і, мабыць, самай гучнайм прапановай, якую рыхтуецца зрабіць ЦВК, з'яўляецца надзяленне рэспубліканскіх грамадскіх аб'яднанняў колькасцю больш за тысячу чалавек правам вылучаць кандыдатаў у дэпутаты.

Першае, што прыходзіць у галаву - аўтары рэформы рыхтуюць трамплін для ўзыходжання на алімп адкрыта праўладнага РГА "Белая Русь", члены якога па выніках вераснёўскіх выбараў атрымалі 57% месцаў - 63 мандата ў Палаце прадстаўнікоў.

На нядаўнім з'ездзе "Белая Русь" вырашыла пачакаць з пераўтварэннем у партыю (а дакладней, не было адмашкі з самага верху, перакананыя незалежныя аглядальнікі). Палітолаг, спецыяліст па вывучэнні элітаў Андрэй Казакевіч лічыць, што ў "Белай Русі" ёсць два шляхі развіцця.

"Першы шлях - стварэнне паўнавартаснай партыі ўлады, здольнай падмяніць або ў значнай ступені пацясніць ўладную вертыкаль. А другая мадэль - стварэнне прамежкавай, запасной структуры", - лічыць палітолаг.

У другім выпадку, на думку эксперта, "Белая Русь" будзе працаваць як "БРСМ для дарослых", выконваючы функцыі мабілізацыі і рэкрутаванне кадраў для розных палітычных кампаній.

Але прапанаваныя папраўкі ў Выбарчы кодэкс не маюць асаблівага значэння для "Белай Русі", упэўнены Андрэй Казакевіч. Так, паводле яго слоў, "атрымаць рэгістрацыю ў якасці кандыдатаў члены" Белай Русі "маглі без усялякіх праблем; нескладана сабраць тысячу подпісаў грамадзян, выкарыстоўваючы адміністрацыйны рэсурс".

Але не варта забываць, што ў Беларусі ёсць і іншыя грамадскія аб'яднанні - пчаляроў, ветэранаў, жанчын і гэтак далей. Выкарыстоўваючы гэтыя лаяльныя структуры для вылучэння кандыдатаў, улада можа адначасова зрабіць парламент больш пярэстым для заходняга вока і пазбегнуць траплення туды рэальных апанентаў.

Пачатак новай гульні?

Беларускае кіраўніцтва, мяркуючы па ўсім, выбрала свой традыцыйны шлях "палітычнай мадэрнізацыі". Набор дэкаратыўных змяненняў у чарговы раз закліканы прыкрыць нежаданне ажыццяўляць хоць колькі-небудзь сур'ёзную рэформу выбарчай сістэмы.

Ні слова не сказана аб удасканаленні працэсу фарміравання выбарчых камісій на самым важным узроўні - ўчастковым. Некранутай застанецца архаічная сістэма масавага "добраахвотна-прымусовага" датэрміновага галасавання. Назіральнікаў не стануць падпускаць да падліку галасоў. А гэтак патрэбны для развіцця партый пераход на прапарцыйную выбарчую сістэму сур'ёзна нават не абмяркоўваецца.

Цалкам відавочным выглядае той факт, што разлічаны гэтыя рэформы на рэакцыю Захаду. Магчыма, гэта своеасаблівы адказ на ініцыятыву "Еўрапейскі дыялог аб мадэрнізацыі з Беларуссю", магчыма - спроба абысціся малой крывёю: не выпускаць палітвязняў і ўсё ж такі размарозіць заходні вектар.

Але, як падкрэслівае Юры Дракахруст, "у такой далікатнай сферы, як выбары, беларуская ўлада можа прапанаваць у адказ на пажаданні Захаду толькі" пацёмкінскія вёскі "большай ці меншай прыгажосці".

Распрацоўкай новага законапраекта ўлада спрабуе прадаць як глыбокую рэформу чарговае ўмацаванне сваіх унутраных пазіцый на фоне змены дектораций. Пры цяперашнім настроі Еўропы гэтая спроба асуджаная.