Міжнародная назіральная місія: кароткі агляд першага дня судовага пасяджэння па справе Алеся Бяляцкага
2 лістапада ў Менску пачаўся суд над Алесем Бяляцкім, кіраўніком праваабарончага цэнтра "Вясна" і віцэ-прэзідэнтам Міжнароднай федэрацыі правоў чалавека (FIDH).
Нагадаем,
Алесь Бяляцкі знаходзіцца пад арыштам з 4 жніўня 2011 года. Яму
прад'яўлена абвінавачанне па частцы 2 артыкула 243 Крымінальнага кодэкса
(ўтойванне даходаў у асабліва буйным памеры). Падставай
для крымінальнага пераследу праваабаронцы стала інфармацыя аб яго рахунках у
замежных банках, перададзеная беларускім уладам Мінюстам Літвы і
Генпракуратурай Польшчы ў рамках дагавораў аб прававой дапамозе. Максімальнае
пакаранне па гэтым артыкуле - пазбаўленне волі да сямі гадоў з канфіскацыяй
маёмасці.
На
думку міжнародных назіральнікаў, у цэлым пасяджэнне праходзіла з захаваннем
працэсуальных нормаў беларускага заканадаўства, так, абвінавачанаму быў
прадастаўлены перакладчык, частка хадайніцтваў абароны былі задаволеныя. Аднак
было адзначана, што працэс праходзіў у больш закрытай абстаноўцы, чым суды над
палітычнымі актывістамі, асуджанымі ў сувязі з падзеямі 19 снежня 2010 года. Таксама
назіральнікі звярнулі ўвагу на відавочныя факты ціску на абвінавачанага з боку
пракуратуры і ігнараванне судом прынцыпова значных для далейшага ходу справы
хадайніцтваў з боку абароны.
Пачатак працэсу
Працэс
праходзіў з абмежаванай адкрытасцю: у пачатку судовага працэсу была забароненая
відэаздымка ў зале, некалькі чалавек былі выдаленыя з залі суду з-за надзетых
на іх футболак з надпісам "Свабоду Алесю Бяляцкаму", а напярэдадні ў
краіну не пусцілі цэлы шэраг еўрапейскіх праваабаронцаў: http : / / spring96.org/be/news/46981.
Нягледзячы
на гэта ў зале суда прысутнічалі прадстаўнікі амбасадаў ЗША і шэрагу
еўрапейскіх краін, беларускія палітыкі і былыя палітычныя зняволеныя,
праваабаронцы, грамадзянскія актывісты, дзеячы культуры. Пры
гэтым імёны ўсіх прысутных і назвы прадстаўляюцца імі арганізацый былі
зафіксаваныя прадстаўнікамі службы бяспекі.
Міжнародных
назіральнікаў непрыемна здзівіла, што Алесь Бяляцкі падчас пасяджэння
знаходзіўся ў "клетцы", пры гэтым частка працэсу на ім былі надзетыя
кайданкі.
Хадайніцтва боку абароны
Суд пачаўся з
хадайніцтваў бакоў. Алесь
звярнуўся да суду з просьбай змяніць меру стрымання на падпіску аб нявыездзе і
весці працэс на беларускай мове. Па абодвух хадайніцтвах яму
было адмоўлена. Першае
пазней было таксама прадубляванае адвакатам у пісьмовым выглядзе, але суддзя
адхіліў яго паўторна. Ён
матываваў гэта тым, што Бяляцкі абвінавачваецца ў здзяйсненні асабліва цяжкага
злачынства. Не
былі прынятыя і паручальніцтвы грамадзян з аналагічнай просьбай. Таксама
не было прынята хадайніцтва аб выпатрабаваньні з пунктаў пропуску дзяржмяжы
актаў мытнага надгляду Алеся падчас яго замежных паездак.
Пракурор
на першым этапе суда зрабіў заяву, што калі Алесь будзе шчыра адказваць на
пытанні, шчыра адказваць на судзе і не перашкаджаць следству і працэсу, то
пракуратура можа хадайнічаць аб змене меры стрымання ў дачыненні да яго. Выказванне
пракаментаваў адвакат Бяляцкага, заявіўшы, што КПК Беларусі не прадугледжвае
якой-небудзь сувязі абіраемай меры стрымання з адказамі абвінавачанага ў ходзе
допыту ў судзе. На
думку Вольгі Саламатавай, прадстаўніка Хельсінкскага фонду па правах чалавека
(Варшава) - арганізацыі-ўдзельніка Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй
з правамі чалавека ў Беларусі, што прысутнічала на судовым пасяджэнні, падобную
заяву пракурора можна расцэньваць як непавагу да суду, дэманстрацыю яго
залежнасці ад пракуратуры і ціск
на абвінавачанага.
Тым
не менш, было прынята хадайніцтва аб пераводзе фінансавых дакументаў, у якіх
сярод іншага адлюстравана мэта фінансавання. У
матэрыялах справы, на аснове якіх будуецца абвінавачванне, гэтая інфармацыя
прадстаўлена на замежных мовах. Таксама
абвінавачанаму быў прадастаўлены перакладчык, які першую частку працэсу
знаходзіўся каля адваката ў 1,5 метры ад абвінавачанага.
Абвінавачванне і
пракурорскі допыт
Пасля
разгляду хадайніцтваў суд перайшоў да следства. Пракурор
зачытаў абвінавачванне і прыступіў да допыту Алеся Бяляцкага аб крыніцах
даходаў, яго прафесійнай дзейнасці і інш. Алесь зрабіў заяву, што сваю віну не
прызнае, не разумее, якія і чаму сумы разглядаюцца абвінаваўцам у якасці яго
прыбыткаў, лічыць, што прад'яўленыя абвінавачванні пазбаўленыя любой логікі,
а таксама тое, што ўсё гэта справа з'яўляецца праявай пераследу за
праваабарончую дзейнасць. Так,
у прыватнасці, Алесь не пацвердзіў факты пераводу сродкаў з яго рахункаў на
рахункі іншых праваабаронцаў, матывуючы гэта тым, што асцерагаецца пераследу ў
дачыненні да іх з боку КДБ. Акрамя
таго, Бяляцкі выказаў недавер прадстаўленым следствам банкаўскіх дакументаў, на
падставе якіх будуецца абвінавачванне, бо яны
не пераведзеныя рускую або беларускую мову і не з'яўляюцца належным чынам
зацьверджаны.
Алесь
падкрэсліў, што атрыманыя на яго рахунку грошы ішлі выключна на падтрымку
дзейнасці праваабарончага цэнтра "Вясна" і іншых беларускіх
праваабарончых арганізацый.
Працэс
дачы паказанняў працягваўся 2,5 гадзіны, увесь гэты час Алесь стаяў, прычым
астатнія ўдзельнікі працэсу сядзелі, на думку назіральнікаў гэта з'яўляецца
некаторым парушэннем і жорсткім абыходжаннем з абвінавачваным.
Судзьдзя
праігнараваў хадайніцтва адваката з нагоды накіравання судом запыту да
арганізацый, якія фінансуюць дзейнасць цэнтра "Вясна", пра
расходаванне сродкаў, пералічаных гэтымі арганізацыямі на рахунак Бяляцкага.
У
17.29 быў аб'яўлены перапынак у судовым паседжанні да 10.00 3 лістапада.
Пазіцыя
Міжнароднай назіральнай місіі
Ацэньваючы
выкладзеныя факты, Міжнародная назіральная місія Камітэта міжнароднага кантролю
за сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі падкрэслівае, што
1. Абранне
для Бяляцкага такой меры стрымання з'яўляецца празмерным нават для беларускага
заканадаўства, з улікам тысяч паручальніцтваў і пазіцыі самога Алеся Бяляцкага,
а таксама яго статусу на міжнародным узроўні.
2. Пазіцыя
Беларусі па недапушчэнні міжнародных назіральнікаў з Еўропы шляхам
непрадастаўлення ім віз па надуманых падставах супярэчыць міжнародным абавязацельствам, якія
Беларусь на сябе ўзяла.
3. Адхіленне
шэрагу важных хадайніцтваў абароны выклікае сумневы ў тым, што судовы працэс
будзе праходзіць на аснове прынцыпаў справядлівасці, бесстароннасці і захавання
правоў чалавека.