Улады фармуюць армію «сваіх назіральнікаў»
Старшыні ўчастковых камісій атрымалі заданне сфармаваць брыгады назіральнікаў. Апошніх навучаюць таму, як супрацьстаяць «цікаўным» журналістам і назіральнікам пры падліку галасоў на ўчастку, нейтралізаваць асабістае меркаванне назіральнікаў і засведчыць чарговую «элегантную» перамогу. Пра гэта даведалася назіральнік ад ГА "БНФ "Адраджэньне" Валянціна Свяцкая, наведаўшы 30 лістапада семінар-трэнінг для старшыняў участковых камісій Маскоўскага раёна г.Мінска.
Валянціна Анатольеўна прызналася, што прыйшоўшы на гэты семінар-трэнінг, прыгатавалася сумаваць - зыходзячы з вопыту наведвання аналагічнага мерапрыемства ў Першамайскім раёне сталіцы. На папярэднім навучальным мерапрыемстве назіральніца, па яе словах, нічога цікавага для сябе не выявіла і лічыць, што яго можна было не праводзіць зусім, раздаўшы ўсім старшыням участковых камісій Пастанову № 99 Цэнтральнай камісіі для самастойнага вывучэння.
З гэтай Пастановы ЦВК і пачаўся семінар-трэнінг у Маскоўскім раёне. Праводзілі яго намеснік старшыні Маскоўскай раённай камісіі Кудэрмаеў Аляксандр Мікалаевіч, які з'яўляецца загадчыкам аддзела арганізацыйна-кадравай работы адміністрацыі Маскоўскага раёна, і іншыя сябры камісіі. «Але што мне разанула слых, і пасля гэтага я зразумела, што семінар будзе цікавым, - Аляксандр Мікалаевіч сказаў, што гэтая пастанова ЦВК была прынята «па патрабаванню АБСЕ ». І мне ўжо стала зусім цікава: калі камісія прымае нейкія пастановы «па патрабаванню АБСЕ», то, можа быць, сапраўды ў нас адбудуцца празрыстыя і сумленныя выбары!» - дзеліцца ўражаннем Валянціна Свяцкая.
Назіральніца дазволіла пераказаць з яе слоў, чым быў цікавы гэты семінар-трэнінг.
Перад тым, як пачынаць навучанне, Аляксандр Кудэрмаеў зрабіў аб'яву пра тое, што ў чацвер і затым недзе 7-9 снежня ў выканкам трэба будзе з'явіцца старшыням участковых камісій з «брыгадзірамі назіральнікаў» (!) - спачатку В. Свяцкая не надала значэння гэтаму. Затым прагучала ўслед яшчэ адна аб'ява – пра тое, што будзе раздадзена «паперка» ад Саюза жанчын, у якую трэба будзе толькі ўпісаць прозвішча, а «усё астатняе ўжо гатова». Таксама прысутным паведамлялася пра тое, што «назіральнікаў павінна быць не менш 10-ці чалавек». Да таго ж стала вядома, што «з Акадэміі кіравання прыйдзе дзяўчына і правядзе навучанне - што і як трэба рабіць у выпадку ўзнікнення патавай сітуацыі». Што значыць «ўзнікненне патавай сітуацыі»? З кім і дзе гэтая «дзяўчына з Акадэміі кіравання» будзе праводзіць навучанне?
Напрыканцы трэнінгу ўсе гэтыя пазлы-аб'явы для В. Свяцкай набылі абрысы цэласнай карцінкі.
«Назіральнікаў рэгістраваць, але - ніякіх дадзеных»
Спачатку ўсё ішло гладка па сцэнары, апісанаму ў Пастанове ЦВК № 99. І першы «нервовы» момант - папярэджанне Аляксандра Кудэрмаева пра тое, што «на участках могуць прысутнічаць назіральнікі, у першую чаргу, вядома ж, з місіі АБСЕ. Могуць быць і нашыя - і ў гэтым годзе іх можа быць вельмі шмат. Выкрыкі з залы: « Это по поводу представителей партий это чё – Ермошина, что ли, решила? Черта какого-нибудь дадут или американца!» «Дабразычлівасць» і «гасціннасць» па стаўленні да назіральнікаў з боку старшыняў участковых камісій відавочна.
Але В. Свяцкая адзначае, што агульны пасыл старшыням УК быў такі: «Каб міжнародныя назіральнікі былі вельмі задаволеныя!» Хаця пры абмеркаванні сітуацыі з міжнародным назіральнікам Кудзярмаеў рэкамендаваў «лепш не пускаць яго на ўчастак, калі ён заявіўся назіраць за пяць хвілін да заканчэння галасавання»,«і каля камісіі, і каля памяшкання пасля 20.00 яму рабіць няма чаго». Замест гэтага замежнаму госцю варта «паказаць нашу гасціннасць - павадзіць дзе-небудзь, папаіць гарбатай-кавай ...».
Аляксандр Кудэрмаеў даў указанне «усіх назіральнікаў рэгістраваць», але дадаў: «калі назіральнік цікавіцца спісамі - ніякіх дадзеных, маўляў, усё будзе ў канцы галасавання. Калі што - тэлефануйце адразу мне!»
«Такая адсылка па ўсіх магчымых пытаннях неаднаразова паўтаралася на працягу трэнінгу, - адзначае Валянціна Свяцкая. - У мяне асабіста сумневаў няма адносна таго, хто на самай справе кіруе тэрытарыяльнай камісіяй».
«Пры падліку галасоў - моўчкі сядзець!»
Асаблівая ўвага была нададзена заканчэнню галасавання. Пасля 20.00 на ўчастку павінен быць парадак, ідэальную формулу якога агучыў вядучы трэнінгу: назіральнікі павінны ведаць сваё месца, а кожны сябра камісіі «павінен ведаць, што робіць». Тым самым ён даў зразумець, што ролі паміж сябрамі ўчастковых камісій яшчэ будуць размеркаваны.
Падышлі да самага важнага моманту - працэдуры падліку галасоў, якая, дарэчы, не зважаючы на крытыку, не прапісаная ў беларускім выбарчым заканадаўстве і таксама дэталёва не апісана ў Пастанове № 99 ЦВК.
«Адсякаць усякія спробы назіральнікаў, якія захочуць падняцца і шчыльна стаць вакол стала. Нават калі будуць казаць «пакажыце кожны бюлетэнь» - усё роўна », - павучаў Кудэрмаеў.
А далей, выконваючы ролю старшыні ўчастковай камісіі сябраТВК (мяркуючы па выступу, ён неаднаразова з’яўляўся старшынёй ва ўчастковых камісіях), падзяліўся неацэнным уласным вопытам. «Нават калі будуць казаць, маўляў, пакажыце кожны бюлетэнь - паверце, я ведаю, як закрыць! Кожны сябра камісіі атрымае пэўную колькасць бюлетэняў і будзе запаўняць свой «бегунок» [меў на ўвазе паперку, на якой сябра камісіі пазначае колькасць падлічаных ім галасоў - рэд.]. Не паказваць, не пераварочваць - а ціхенька гэты «бегунок» мне. Я ведаю, як закрыцца рукой, як паціху падлічыць гэтыя «бегункі» і галасы. Нават калі ён убачыць два-тры «бегункі» - ён усё роўна нічога не ўбачыць і не зразумее, як ідзе падлік. Самае галоўнае - не размаўляць паміж сабой. Моўчкі сядзець!», - цытуе неацэнную інструкцыю В. Свяцкая.
Крыху пазней гэты сябра ТВК падзяліўся яшчэ адной парадай па падліку галасоў: «Бюлетэні кандыдата, за якога мяркуецца найбольшая колькасць галасоў, павінны размеркаваць паміж сабой некалькі чалавек. Ніхто не зразумее, колькі за якога прагаласавала. Калі кожны асобна будзе лічыцца, то будзе бачны стос. А тут усе стосы будуць аднолькавыя. І ніхто не ўбачыць, за каго колькі прагаласавала. Дакладна зможа палічыць толькі старшыня камісіі».
«А іншых назіральнікаў павінны нейтралізаваць нашыя»
Усе назіральнікі, такім чынам, апынуліся падзеленымі на катэгорыі - міжнародныя назіральнікі, назіральнікі і «нашыя назіральнікі».
Як высветліла В. Свяцкая ў канцы трэнінгу, азнаёміўшыся з ведамасцю аб вылучэнні назіральнікаў на ўчасткі, «нашыя назіральнікі» павінны быць прадстаўлены ад грамадскіх арганізацый «РА «Белая Русь »», БРСМ, «Беларускі саюз жанчын», а таксама павінны быць прадстаўнікі працоўных калектываў і грамадзян. На кожны выбарчы ўчастак - не менш за 10 чалавек. На семінары старшыням, якія не падалі інфармацыю пра назіральнікаў, прапаноўвалася ўнесці ў ведамасць лічбы - ад якой арганізацыі і колькі чалавек ужо ёсць у іх на дадзены момант. Больш таго, Кудэрмаеў на пачатку семінара зрабіў аб'яву, што пратакол аб накіраванні назіральнікаў ад ГА «Беларускі саюз жанчын» ужо падрыхтаваны і будзе ім (старшыням) раздадзены, і туды трэба будзе «толькі ўпісаць прозвішча».
Пры разглядзе далейшых сітуацый функцыі «нашых назіральнікаў» становяцца зразумелымі.
У сітуацыі, калі «прыйдзе журналіст з фотаапаратам», было вырашана - «хай здымае, мы ведаем, што гэта псіхалагічны ціск на сябраў камісіі». З залы дадалі: «Міліцыянт прысутнічае, таму, калі што, яго можна вывесці».
«Тут трэба аддаць належнае спадару Кудзярмаеву - ён спыніў асабліва заўзятых, таму што ў Пастанове № 99 не сказана, што журналіста трэба выдаляць», - адзначае Валянціна Свяцкая. Але на выпадак, калі журналіст «будзе занадта шмат здымаць», інструкцыя ўсё ж рушыла ўслед: «паднімецца наш назіральнік і скажа яму, маўляў, паважаны журналіст, мы як назіральнікі сведчым, што вы перашкаджаеце працаваць сябрам камісіі і, калі ласка ... Ім будуць раздадзеныя акты, яны адразу запаўняюць іх і гэтыя акты будуць прыкладзены ... Калі дасце слабіну - будуць ездзіць на вас гэтыя журналісты ».
«А іншыя назіральнікі?» - пытанне з залы. «А іншых назіральнікаў павінны нейтралізаваць нашыя. Яны скажуць, што «вы перашкаджаеце працаваць сябрам участковай камісіі!» І міліцыянту адразу паведамяць», - падказаў рашэнне Кудэрмаеў.
На пытанне ад яшчэ аднаго старшыні УВК «А можна пазбавіць акрэдытацыі назіральніка, калі ён будзе паводзіць сябе вельмі актыўна?» рушыў услед адмоўны адказ, але мелася на ўвазе пры гэтым, што ёсць варыянт «выправадзіць», зразумелы ўсім. Для гэта ж і «будуць сядзець нашыя назіральнікі». Усе прысутныя таксама пагадзіліся з тым, што прыйшоўшым на ўчастак назіральнікам трэба будзе адключыць тэлефоны.
Кудэрмаеў папярэдзіў старшыняў УК: «У гэты раз ва ўчастковых камісіях ёсць прадстаўнікі ад апазіцыі. Магчыма, будзе нейкае асабістае меркаванне, яны не будуць падпісваць пратаколы - вашыя назіральнікі дадуць вам свае акты, што ўсё было правільна. Гэтыя шаблоны ўжо будуць у вас». Падобныя сітуацыі, паведамлялася ў завяршэнні, будуць больш падрабязна разгледжаны на наступнай сустрэчы.
Пасля заканчэння семінара-трэнінгу было абвешчана, што 2 снежня ў 14.00 у Адміністрацыі Маскоўскага раёна будзе праведзены асобны семінар - для старшыняў участковых камісій і «брыгадзіраў» назіральнікаў.
«Атрымліваецца, што кожны старшыня ўчастковай камісіі павінен падрыхтаваць «брыгаду »назіральнікаў, у якой будзе «брыгадзір», яны будуць навучаны на асобным семінары - як сябе паводзіць і што трэба рабіць пры ўзнікненні тых самых патавых сітуацый, пра якія згадвалася вышэй. Роля гэтых назіральнікаў - засведчыць, што ў чарговы раз «элегантная» перамога была дасягнутая », - рэзюмавала «засвоенае» на семінары-трэнінгу Валянціна Свяцкая.
"Праваабаронцы за свабодныя выбары"
