Рэгістрацыя ініцыятыўных груп: падагульненьне
Вылучэнне кандыдата ў дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь можа ажыццяўляцца шляхам збору подпісаў выбаршчыкаў у адпаведнасці з існуючым заканадаўствам (арт. 65 ВК) групай грамадзян (ініцыятыўнай групай) у колькасці не менш за 10 чалавек. Спіс членаў ініцыятыўнай групы, у якім указаны яе кіраўнік, разам з заявай аб рэгістрацыі групы падаецца ў акруговую выбарчую камісію не пазней, чым за 65 дзён да выбараў. Указаныя дакументы падае асоба, якая мае намер вылучыцца кандыдатам у дэпутаты. Спіс павінен утрымліваць наступныя звесткі: для асобы, якая мае намер вылучыцца кандыдатам у дэпутаты, - прозвішча, імя, імя па бацьку, дата нараджэння, прафесія, пасада (занятак), месца працы, месца жыхарства, партыйнасць; для кіраўніка ініцыятыўнай групы і кожнага яе члена - прозвішча, імя, імя па бацьку, дата нараджэння, месца жыхарства.
Акруговая выбарчая камісія павінна разгледзець дакументы ў пяцідзённы тэрмін і, у выпадку іх адпаведнасці нормам выбарчага заканадаўства, зарэгістраваць ініцыятыўную групу і выдаць яе членам адпаведныя пасведчанні і падпісныя лісты для збору подпісаў.
Акруговая выбарчая камісія можа адмовіць у рэгістрацыі ініцыятыўнай групы ў выпадках:
калі асоба, якая мае намер вылучацца кандыдатам у дэпутаты, не з’яўляецца грамадзянінам Рэспублікі Беларусь, не жыве на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь;
калі колькасны склад ініцыятыўнай групы меншы за 10 чалавек;
калі пры фарміраванні групы парушаны прынцып свабоднага ўдзелу ў выбарах;
калі ў склад ініцыятыўнай групы ўключаны грамадзяне, якія не валодаюць выбарчым правам;
у іншых выпадках парушэння Выбарчага кодэкса.
Рашэнне аб адмове ў рэгістрацыі ініцыятыўнай групы павінна быць выдадзена заяўніку не пазней, чым на наступны дзень пасля яго прыняцця, ці ў той жа тэрмін павінна накіравацца заяўніку заказным паштовым адпраўленнем.
Працэс падачы заяў аб рэгістрацыі ініцыятыўных груп у адпаведнасці з календарным планам завяршыўся 24 чэрвеня, а рашэнні па рэгістрацыя акруговымі выбарчымі камісіямі прымаліся да 29 ліпеня 2008 г.
Па звестках ЦВК, на рэгістрацыю ініцыятыўных груп у акруговыя выбарчыя камісіі было пададзена 454 заяўкі. Акруговымі камісіямі было адмоўлена 23 групам, 8 заяў былі зняты заяўнікамі добраахвотна, адна заяўка не разглядалася па прычыне яе падачы пасля ўсталяванага тэрміну.
Самай распаўсюджанай падставай для адмовы ў рэгістрацыі стала абвінавачванне ва ўключэнні грамадзян у ініцыятыўныя групы без іх згоды. Акруговыя камісіі адмаўлялі у рэгістрацыі такіх груп, спасылаючыся на арт. 5 ВК – парушэнне прынцыпу добраахвотнасці ўдзелу ў выбарах. Але пры гэтым камісіі не ўлічвалі таго, што прэтэндэнты ў кандыдаты сведчылі, што прычынай адмовы грамадзян удзельнічаць у ініцыятыўных групах стаў ціск на іх з боку спецслужбаў і дзяржаўнай адміністрацыі. Напрыклад, у Віцебскай-Горацкай выбарчай акрузе № 17 напярэдадні рэгістрацыі ініцыятыўнай групы Таццяны Севярынец трое сяброў адклікалі свае заявы. Як паведаміла Т. Севярынец, на двух з іх аказваўся ціск з боку адміністрацый прадпрыемстваў, а трэцяй - Лідзіі Карповіч пагражалі судом і высяленнем з інтэрнату, у якім яна жыве са сваімі непаўнагадовымі дзецьмі.
Сябра БНФ Д.Вінаградаву, які вылучаўся па Вілейскай выбарчай акрузе №68, адмовілі у рэгістрацыі ініцыятыўнай групы на падставе заявы аднаго з удзельнікаў групы аб тым, што яго уключылі у спіс без яго ведама. Калі Вінаградаў 28.07.2008 ехаў на асабістым аўтамабіле падаць новы спіс ініцыятыўнай групы, яго затрымалі супрацоўнікі Мядзельскага РАУС і трымалі да сканчэння працы акруговай камісіі пад відам праверкі аутамабіля, ці не скрадзены ен.
У выніку ціску адміністрацыі аднаго з прадпрыемстваў беларускай чыгункі адмовіўся рэгістраваць сваю ініцыятыўную групу ў Віцебскай-Чыгуначнай выбарчай акрузе № 19 Міхаіл Шпакоўскі, сябра БСДП (Грамада).
У 9 выпадках адмовы у рэгістрацыі былі абскарджаны у ЦВК, адна скарга была задаволена. Большасць скаргаў пакінуты ЦВК без разгляду па прычыне пропуску ўсталяванага 3-дзённага тэрміну на падачу скаргі.
У Вярхоўны Суд была пададзена адна скарга на адмову у рэгістрацыі ініцыятыўнай групы сябра БНФ сп.Вінаградава. Рашэннем ад 6.08.2008г. Вярхоўны Суд адмовіў у задавальненні скаргі, пагадзіўшыся з пазіцыямі выбарчых камісій. Скарга на незаконныя дзеянні супрацоўнікаў міліцыі, якую Вінаградаў падаў у ЦВК, паранапраўлена для правядзення праверкі у Генеральную пракуратуру.
У выніку зарэгістравана 423 ініцыятыўных групы, у тым ліку 310 груп безпартыйных заяўнікаў, а таксама групы сяброў партый:
- Аграрнай партыі – 1
- РПТС – 1
- БСДГ – 9
- БСДП (Г) – 16
- ПКБ – 18
- БНФ – 21
- КПБ – 19
- ОГП – 27
Вынікі рэгістрацыі ініцыятыўных груп
|
| 2000 г. | 2004 г. | 2008 г. |
| Падалі на рэгістрацыю | 563 | 635 | 454 |
| Зарэгістраваны | 548 | 558 | 423 |
| Адмоўлена ў рэгістрацыі | 15 (4,58%) | 71 (11,2%) | 23 (5,07%) |
Вынікі рэгістрацыі ініцыятыўных груп апазіцыйных партый
| Партыі | 2004 г. | 2008 г. | ||
|
| заяўляліся | зарэгістраваны | заяўляліся | зарэгістраваны |
| БНФ | 38 | 32 | 22 | 21 |
| ОГП | 54 | 51 | 28 | 27 |
| ПКБ | 24 | 21 | 18 | 18 |
| БСДП (Г) | 50 | 35 | 16 | 16 |
| Усяго | Кааліцыя “Пятерка +” (Без БСДП (НГ) Падалі – 138 Зарэгістравана-122 Адмоўлена -16 (11,6%) | Кааліцыя АДС Падалі – 106 Зарэгістравана – 103 Адмоўлена – 3 (2,8%) | ||
|
| БСДП (НГ) Адмоўлена – 15 (30%) | Еўракааліцыя Падалі – 64 Зарэгістравалі – 63 Адмоўлена – 1 (1,6%) |
Аналіз працэдуры вылучэння і рэгістрацыі ініцыятыўных груп дае падставы сцвярджаць, што ў параўнанні з мінулай парламенцкай выбарчай кампаніяй, удвая зменшылася колькасць адмоў у рэгістрацыі. Адносна прадстаўнікоў аб’яднанай апазіцыі колькасць адмоў у рэгістрацыі зменшылася практычна ў дзесяць разоў.
Некаторыя ініцыятыўныя групы кандыдатаў ад апазіцыі былі зарэгістраваны да заканчэння тэрміну падачы заяў у акруговыя выбарчыя камісіі. Напрыклад, на другі дзень пасля зацвярджэння складу Брэсцкай-Усходняй выбарчай акругі № 3 была зарэгістравана ініцыятыўная група адзінага кандыдата ад АДС Ігара Маслоўскага. Яму адразу былі выдадзены пасведчанні членаў ініцыятыўнай групы і чыстыя падпісныя лісты. 25.07.2008 у Белавежскай выбарчай акрузе № 8 была зарэгістравана ініцыятыўная група Ўладзіміра Вавранюка, сябра незарэгістраванай БСДП (НГ).
Назіральнікі, як правіла, мелі магчымасць прысутнічаць на паседжаннях камісіяў. Нярэдка назіральнікі адзначалі спрыяльны, дабразычлівы характар вядзення паседжанняў. Аднак некаторыя назіральнікі, у прыватнасці па Бабруйска-Ленінскай № 78 і Бабруйска-Першамайскай № 79 акругах, сутыкнуліся з немагчымасцю атрымаць у акруговых камісіях дакладную інфармацыю аб часе правядзення іх пасяджэнняў і не былі дапушчаны такім чынам да назірання на пасяджэнні камісій, што адмоўна уплывае на рэалізацыю прынцыпаў адкрытасці і галоснасці выбараў.
Таксама не спрыяе адкрытасці і галоснасці выбарчай кампаніі практыка адмовы назіральнікам у прадастаўленні інфармацыі аб ініцыятыўных групах, кантактных адрасах і тэлефонах іх кіраўнікоў і асоб, якіх яны вылучаюць у дэпутуты. У акруговай камісіі Баранавіцкай сельскай акругі № 7 нават самому сябру камісіі - Яну Савіцкаму не прадаставілі поўных дадзеных. Старшыня камісіі П. Дуброўскі выказваўся аб тым, што прадастаўленне дадзеных з’яўляецца ўмяшальніцтвам у асабістае жыццё сябраў камісіі.
Праваабаронцы працягваюць маніторынг выбарчай кампаніі.
