Спецслужбы актывізуюць дзеяньні па вярбоўцы студэнтаў

2008 год для студэнта Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта Дзяніса Лясуна пачаўся не зусім звычайна. 21 студзеня, пад час заняткаў, яго выклікалі ў дэканат для размовы з … супрацоўнікам КДБ. Аператыўнік шляхам пагроз і запалохваньня спрабаваў прымусіць студэнта-актывіста паведаміць інфармацыю пра ягоныя паездкі за мяжу, схіліць да супрацы. Сустрэўшы рашучую і катэгарычную адмову ён сыйшоў ні з чым. Аднак, хутчэй за ўсё, інфармацыя пра дзейнасьць і адукацыйныя паездкі студэнта, збіралася гэтым ведамствам увесь наступны час.

Днямі Дзмітрый Лясун паведаміў праваабаронцам пра новыя спробы ўціску на яго з боку сілавых структураў. На гэты раз ім зацікавіўся афіцэр аператыўна-вышуковага аддзела мытнай службы. Вось як пра нечаканую сустрэчу распавядае сам Лясун:

У перадапошні дзень траўня, калі я знаходзіўся на занятках ва ўніверсітэце, мне патэлефанавалі з незнаёмага раней нумара: "…ну, мы гэта… з камітэта…"

"Якога яшчэ камітэта?" - перапытаў я. "З мытнага. Жадаем пагаварыць з вамі з нагоды вашай нядаўняй паездкі за мяжу. Трэба сустрэцца з вамі пасьля заняткаў".

"Мне з вамі размаўляць няма пра што. Усяго добрага!". На гэтым гутарка наш скончылася, але ненадоўга.

Прыкладна праз паўгадзіны на занятках па "Экстэнсіўнаму чытаньню" я прадстаўляў аналіз аднаго з мастацкіх твораў. У гэты час увайшла памочніца дэкана і тэрмінова запрасіла ў дэканат. Я завяршыў сваю прэзентацыю і перад тым, як пайсці ў дэканат, паведаміў усім аднагрупнікам і выкладчыку пра тое, што ў кабінеце дэкана мяне чакае супрацоўнік КДБ, які мне нядаўна тэлефанаваў і спрабаваў выпытать інфармацыю аб нядаўняй паездцы за мяжу. Сябры паставіліся да гэтага з разуменьнем і пажадалі поспеху.

Дэкан пакінула нас сам-насам. Перад мной сядзеў мужчына 30-35 гадоў шчыльнага целаскладу. Ён адразу прыступіў да справы, сказаў, што сапраўды ведае, куды я ездзіў і што я там рабіў, але жадаў бы даведацца аб гэтым падрабязьней. Я папрасіў яго прадставіцца і меркаваў, што ён пачне шыфравацца і казаць, што дакументы забыўся, як здаралася раней. Аднак ён адразу ж дастаў з кішэні пасведчаньне і ветліва працягнуў яго мне: "капітан аператыўна-вышуковага аддзела мытнай службы Гузяеў Андрэй”. Прызнаюся, сапраўды я захваляваўся. Суразмоўца вярнуўся да свайго пытаньня пра паездку ў перыяд з 13.05.2008 па 16.05.2008. Я адказаў, што з'язджаў па АСАБІСТЫХ справах і маю поўнае права не казаць нікому нічога аб падрабязнасьцях свайго АСАБІСТАГА жыцьця. Ён спрабаваў разгаварыць мяне, але ў выніку мы падыходзілі да аднаго і таго ж бар'еру, пераадолець які я не жадаў, а наадварот спрабаваў умацаваць, у той час, як мой апанент рабіў усё для таго, каб яго разбурыць. У выніку гэтага ягоны голас змяніўся і стаў грубым і больш нахабным. Ён нагадаў мне, што я прапускаю заняткі, не маючы на гэты дазволу дэкана і якіх-небудзь даведак. Але я адказаў, што папярэджваў дэкана аб сваёй паездцы загадзя, і што пры нашай гутарцы прысутнічала загадчыца кафедрай. Капітан мне адказаў, што дэкан паведаміла яму адваротнае.

Аднак наша гутарка ўсё роўна была безсэнсоўнай. Тады аператыўнік выкарыстаў свой апошні козыр і сказаў: "Вы ж ня жадаеце адвучыцца 4 гады і на апошнім курсе быць адлічаным?" "Не", - адказаў я, - "не жадаю”. Але, тым не меньш, наша гутарка не прывядзе да таго, чаго вы дамагаецеся". На развітаньне аператыўнік паабяцаў, што будзе выпытваць у мяне інфармацыю шляхам ціску на мяне праз вучобу і прыстрашыў адлічэньнем. На гэтым мы і развіталіся.

Няхай гэта і не зусім сціпла, але я адзін з апошніх студэнтаў, якога маглі бы выгнаць з універсітэта за непаспяховасьць. Я ўпэўнены, што зрабіў правільны выбар, паступіўшы на філфак, паколькі вывучэньне моў мне дадзена. Таму я маю намер разглядаць усе магчымыя будучыя праблемы і непрыемнасьці, звязаныя з атрыманьнем адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь, а таксама дзейнасьцю дзяржаўных органаў нашай краіны.

Аб сітуацыі, у якую патрапіў студэнт, разважае юрыст-праваабаронца Валянцін Стэфановіч:

Гэтая гісторыя, на жаль, вельмі характэрная апошнім часам, і да нас, праваабаронцаў, звяртаецца даволі шмат людзей, якія скардзяцца на тое, што супрацоўнікі дзяржаўнай бясьпекі пагрозамі схіляюць іх да супрацоўніцтва.

Варта адзначыць, што паводле Закону аб Камітэце дзяржаўнай бяспекі, супрацоўніцтва грамадзянаў з работнікамі дзяржбясьпекі грунтуецца толькі на дабраахвотнай аснове. Супрацоўнікі Камітэта не маюць ніякага права схіляць грамадзян пагрозамі або ў дачыненьні да яго, або членаў ягонай сям’і да супрацы. Такія спробы вярбоўкі, выклікі ў дэканат, намёкі на магчымае адлічэньне з універсітэту, калі нехта не пагадажецца даваць інфармацыю Камітэту дзяржаўнай бяспекі, альбо выклікі ў ваенкамат, пад час якіх з чалавекам праводзіць размову прадстаўнік камітэту, які пачынае казаць аб тым, што могуць узнікнуць праблемы ў бацькоў, ці ў сястры, напрыклад калі нехта не пагодзіцца даць падпіску аб тым, што ён абавязуецца супрацоўнічаць, адбываюцца ў апошні час у Беларусі даволі часта.

У такіх выпадках мы раім людзям, па-першае, абавязкова надаваць гэтам спробам грамадскі розгалас, даваць інфармацыю ў сродкі масавай інфармацыі. А па-другое, абавязкова абскарджваць такія дзеяньні ў пракуратуры і дасылаць скаргі на імя кіраўніка Камітэта дзяржаўнай бяспекі, паколькі такая дзейнасьць з’яўляецца парушэньнем дзеючага заканадаўства.