Герб на акне, Курапаты і дзесяцігадовы малюнак. Тры справы супраць Беларусі, зарэгістраваныя ў КПЧ ААН

У Камітэце па правах чалавека ААН нядаўна былі зарэгістраваны некалькі індывідуальных зваротаў, пададзеных заяўнікамі пры дапамозе юрыстаў ПЦ "Вясна". Нагадаем, Камітэт разглядае парушэнні правоў чалавека дзяржавай-удзельніцай Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах. З 8 лютага 2023 года беларусы не могуць падаваць звароты ў КПЧ ААН супраць сваёй дзяржавы, паколькі Беларусь дэнансавала Факультатыўны пратакол да Пакта. Але індывідуальныя звароты, якія былі пададзены да гэтай даты, працягваюць рэгістраваць. "Вясна" распавядае пра тры з іх.

Шэсце на Курапаты

1 лістапада 2020 года, у дзень шанавання памяці памерлых, заяўнік прымаў удзел у вулічным шэсці паблізу ўрочышча Курапаты ў Мінску.

На яго і іншых удзельнікаў шэсця была арганізавана сочка на мікрааўтобусах супрацоўнікаў міліцыі. У выніку супраць заяўніка прымянілі гумовы дручок (гэта зрабілі супрацоўнікі без апазнавальных знакаў) і затрымалі без тлумачэння прычын. Спачатку яго адвезлі ў Бараўлянскі РАУС, дзе быў складзены пратакол па ч. 1 арт. 23.34 КаАП, а пасля яго даслалі ў ізалятар часовага ўтрымання горада Жодзіна. Там заяўнік знаходзіўся да суда, а сам судовы працэс праходзіў у ІЧУ. У выніку рашэннем суда стаў штраф у памеры 450 беларускіх рублёў. Пасля гэтага заяўнік дастаў скаргу ў Мінскі гарадскі суд, але яе не задаволілі.

Заяўнік сцвярджае, што, прымаючы ўдзел у шэсці, ён рэалізоўваў сваё права на мірныя сходы і выказванне меркавання, якія гарантуюцца п. 2 арт. 19 Пакта ("Кожны чалавек мае права на вольнае выказванне свайго меркавання") і артыкулам 21 Пакта ("Прызнаецца права на мірныя сходы"). Апроч таго, паколькі заяўнік быў неабгрунтавана затрыманы да суда, то яго права па п. 1 арт. 9 Пакта было парушана: "Кожны чалавек мае права на волю і асабістую недатыкальнасць. Ніхто не можа быць адвольна арыштаваны ці ўтрымлівацца пад вартай. Ніхто не павінен быць пазбаўлены волі інакш, як на такіх падставах і ў адпаведнасці з такой працэдурай, якія пастаноўлены законам". Акрамя таго, заяўнік просіць у Камітэта па правах чалавека ААН прымяніць да яго справы нормы п. 1 арт. 14 Пакта, які гарантуе права "на справядлівы і публічны разбор справы кампетэнтным, незалежным і непрадузятым судом, створаным на падставе закона".

"Я вырашыў звярнуцца ў КПЧ ААН, бо ў нашай дзяржаве няма магчымасці адстойваць свае правы, — распавёў заяўнік "Вясне". — Уся адміністрацыйная працэдура пабудавана так, што калі гэта выгадна дзяржаве, то табе даюць дазвол на правядзенне мітынгу ці шэсця. Калі ўладам гэта не выгадна, то яны, выкарыстоўваючы свае адміністрацыйныя рычагі, спрабуюць любога чалавека, які з імі не згодны, ачарніць. Дабіцца праўды не атрымліваецца. Таму ты шукаеш справядлівага суда на міжнародным узроўні".

Герб "Пагоня" на акне

У снежні 2020 года ў Мінску заяўніцу затрымалі супрацоўнікі міліцыі — праз тое, што на акне яе кватэры вісіць нацыянальны герб "Пагоня". Яе даставілі ў аддзяленне міліцыі, дзе склалі пратакол і паставілі ў віну несанкцыянаванае пікетаванне. Пасля чаго ў той жа дзень адвезлі ў суд, дзе асудзілі па ч. 1 арт. 23.34 КаАП на штраф у 270 беларускіх рублёў. Разгляд справы судом праходзіў не больш за 15 хвілін, а сведкі-супрацоўнікі міліцыі на судзе не прысутнічалі. Заяўніца абскардзіла гэтая рашэнне суда ў Мінскім гарадскім судзе, а потым у Вярхоўным судзе, але скаргу не задаволілі.

У індывідуальным звароце Камітэту адзначаецца, што герб "Пагоня" прызнаны гісторыка-культурнай каштоўнасцю і яго выкарыстанне не забаронена нацыянальным заканадаўствам. А размяшчэнне герба на акне не можа трактавацца як пікетаванне (бо кватэра не з'яўляецца грамадскім месцам, а ў адпаведнасці з Законам "Аб масавых мерапрыемствах у Рэспубліцы Беларусь" дзеянне масавых мерапрыемстваў распаўсюджваецца на вуліцы, плошчы і іншыя грамадскія месцы). На падставе гэтага заяўніца просіць у Камітэта па правах чалавека ААН прызнаць парушэнне яе правоў і свабод, прадугледжаных п. 2 арт. 19 і арт. 21 Пакта.

Дзесяцігадовы малюнак

Яшчэ ўвесну 2011 года заяўнік Ігар у якасці пратэсту супраць жорсткага падаўлення мірных пратэстоўцаў 19 снежня 2010 года (пратэст супраць прэзідэнцкіх выбараў, якія тады праводзіліся) намаляваў на сцяне свайго гаспадарчага памяшкання бела-чырвона-белы сцяг з гербам "Пагоня". Праз гэты малюнак Ігар быў затрыманы праз амаль 10 гадоў — 3 лістапада 2021 года да яго дамоў прыйшлі супрацоўнікі міліцыі ў касках і бронекамізэльках. Ігара адвезлі ў Мачулішчанскі аддзел упраўлення міліцыі Мінскага раёна, дзе той знаходзіўся да абеду 4 лістапада 2021 года. Яго не кармілі, а матрац і пасцельную бялізну не выдавалі. Днём яго даставілі ў ІЧУ Мінскага раёна, а ў 14 гадзін упершыню з моманту затрымання яго пакармілі.

"Такія ўмовы зняважылі маю чалавечую годнасць", — адзначае Ігар у сваім індывідуальным звароце.

На Ігара быў складзены пратакол па арт. 24.23 КаАП за ўдзел у несанкцыянаваным масавым мерапрыемстве. Ён не здолеў абскардзіць сваё затрыманне асобна, бо да суда ён утрымліваўся ў камеры, дзе асадку і паперу яму не выдавалі — адпаведна, сродкі прававой абароны ад адвольнага затрымання для яго не былі даступныя.

5 лістапада суд Мінскага раёна прызнаў Ігара вінаватым (судовае пасяджэнне праходзіла дыстанцыйна па Скайпе, пакуль Ігар быў у ІЧУ) і аштрафаваў яго на 20 базавых велічыняў (580 бел. рублёў). Абскарджанне ў Мінскім гарадскім судзе і Старшыне Вярхоўнага суда не дапамагло.

Ігар лічыць, што гэтыя факты і абставіны парушылі яго правы:

• права на свабоду выказвання меркавання (п. 2 арт. 19 Пакта) — паколькі нанясеннем на сцяну і дэманстрацыяй малюнка ён ажыццяўляў свае адносіны да грамадска-палітычных падзей у краіне, а пакаранне яго штрафам было абмежаваннем яго правоў;
• права на волю і асабістую недатыкальнасць (арт. 9 Пакта) — бо яго арышт быў адвольным;
• права на справядлівы судовы разбор (п. 3 b) і d) арт. 14 Пакта) — паколькі быў пазбаўлены магчымасці падрыхтаваць і ажыццявіць сваю абарону;
• прама на гуманнае абыходжанне і павагу годнасці, уласцівай чалавечай асобе (п. 1 арт. 10 Пакта) — умовы ўтрымання, перавозка ў цесным аўтамабілі без ежы і вады каля 18 гадзін.

"Рашэнне абскардзіць пастанову суда не было для мяне цяжкім, — распавёў "Вясне" Ігар. — Хутчэй наадварот: я не ўяўляў сабе, што проста так прыму беззаконне і маўкліва аплачу штраф пасля ІЧУ. Я і не плаціў яго асабістымі рукамі. Ім прыйшлося ўтрымліваць з майго заробку пры дапамозе судовых выканаўцаў, што расцягнулася без нечага на год. Да таго ж гэта дазваляе паказаць маштаб рэпрэсій у краіне і асобаў, якія маюць да гэтага дачыненне.

Жыве Беларусь! Слава Украіне!", — дадаў Ігар.