Сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі у 2020 годзе. Аналітычны агляд ПЦ "Вясна" Дакумент

ВЫСНОВЫ

• выбары прэзідэнта Рэспублікі Беларусь адбываліся на фоне бесперапынных рэпрэсіяў і ціску, у тым ліку ў дачыненні да непасрэдных іх удзельнікаў: сябраў ініцыятыўных груп, асоб, якія вылучаліся ў якасці кандыдатаў, блогераў, палітычных актывістаў, журналістаў і незалежных назіральнікаў;
• самі выбары не адпавядалі стандартам правядзення свабодных і дэмакратычных выбараў, суправаджаліся шматлікімі парушэннямі нацыянальнага выбарчага заканадаўства і фальсіфікацыямі, а іх афіцыйныя вынікі не адпавядаюць рэальнаму волевыяўленню беларускага народа;
• нязгода з афіцыйнымі вынікамі выбараў прывяла да масавых выступленняў грамадзян як у Мінску, так і ў іншых гарадах Беларусі. Нягледзячы на ​​пераважна мірны характар ​​сходаў, яны былі атакаваныя сіламі МУС з непрапарцыйным ужываннем фізічнай сілы, спецсродкаў, спецтэхнікі і зброі. У выніку дзеянняў сілавікоў сотні людзей атрымалі раненні і цяжкія калецтвы, як мінімум двое дэманстрантаў былі забітыя (Аляксандр Тарайкоўскі і Генадзь Шутаў), а адзін затрыманы памёр у выніку несвоечасовага аказання медыцынскай дапамогі (Аляксандр Віхор);
• тысячы затрыманых удзельнікаў пратэстаў у Мінску і іншых гарадах краіны сталі ахвярамі мэтанакіраваных катаванняў і іншых відаў жорсткага, бесчалавечнага і зневажальнага абыходжання. На дадзены момант ПЦ «Вясна» задакументавана больш за 1 000 сведчанняў ахвяр катаванняў. Іх аналіз дазваляе сцвярджаць пра тое, што катаванні насілі масавы, сістэмны характар ​​і з'яўляліся арганізаванай, палітычна матываванай карнай акцыяй уладаў па запалохванні беларускага грамадства. Адсутнасць паўнавартаснага расследавання фактаў катаванняў у рамках узбуджаных крымінальных спраў з боку органаў пракуратуры і Следчага камітэта пацвярджаюць гэтыя высновы;
• беспакаранасць і ананімнасць супрацоўнікаў сілавых структур прывялі да новых фактаў катаванняў і жорсткага абыходжання ў дачыненні да затрыманых удзельнікаў пратэстных акцый, а таксама да гібелі ад рук супрацоўнікаў МУС і (або) афіляваных з уладай асоб удзельніка пратэстаў Рамана Бандарэнкі. Органамі следства так і не былі распачатыя крымінальныя справы па фактах гібелі А. Тарайкоўскага, Г. Шутава, А. Віхора і Р. Бандарэнкі;
• прававая сістэма краіны прадэманстравала сваю няздольнасць да абароны правоў грамадзян, поўную залежнасць ад дзеючай улады і актыўны ўдзел у палітычных рэпрэсіях у дачыненні да грамадзянаў краіны;
• затрыманні і арышты ўдзельнікаў мірных пратэстаў у 2020 г. набылі масавы характар. З пачатку выбарчай кампаніі ў траўні да канца года было затрымана больш за 33 тыс. грамадзян, вялікая частка якіх была пакараная судамі адміністрацыйнымі арыштамі і буйнымі штрафамі;
• улады актыўна ўжываюць крымінальныя справы ў мэтах палітычна матываванага пераследу грамадзян. Паводле звестак Генпракуратуры, у поствыбарчы перыяд крымінальныя справы былі ўзбуджаныя ў дачыненні да больш за 900 грамадзян. ПЦ «Вясна» вядомыя прозвішчы больш за 650 фігурантаў крымінальных спраў. 169 абвінавачаных былі прызнаныя беларускай праваабарончай супольнасцю палітвязнямі, і іх колькасць пастаянна расце;
• улады ўжывалі рэпрэсіі ў дачыненні да журналістаў у сувязі з іх прафесійнай дзейнасцю: па дадзеных БАЖ, 9 журналістаў на дадзены момант знаходзяцца ў ізаляцыі ў якасці падазраваных альбо абвінавачаных па крымінальных справах, 477 журналістаў былі затрыманыя, 97 адбылі адміністрацыйны арышт;
• 18 сябраў ПЦ «Вясна» на працягу года зведалі рэпрэсіі ў розных формах, у тым ліку затрыманні і адміністрацыйныя арышты. У СІЗА па абвінавачванні па арт. 293 КК да гэтага часу знаходзіцца каардынатарка валанцёрскай службы ПЦ «Вясна» Марыя (Марфа) Рабкова і валанцёр арганізацыі Андрэй Чапюк;
• нягледзячы на ​​адсутнасць у 2020 г. фактаў новых расстрэлаў, Рэспубліка Беларусь працягвае ўжываць смяротнае пакаранне. На працягу года былі вынесены смяротныя прысуды ў дачыненні да трох чалавек, і на дадзены момант ў СІЗА ў чаканні выканання смяротных прысудаў знаходзяцца чатыры чалавекі;
• рэпрэсіі 2020 г. з'яўляюцца самымі масавымі ў найноўшай гісторыі Беларусі і сведчаць аб глыбокім крызісе з правамі чалавека ў краіне, які прывёў да міжнароднай ізаляцыі Беларусі і санкцый з боку краін ЕС, ЗША і Вялікабрытаніі. Адзіным адказам уладаў на патрабаванні палітычных пераўтварэнняў у краіне з боку большасці беларускага грамадства з’яўляецца ўзмацненне рэпрэсій і імітацыя агульнанацыянальнага дыялогу па г.зв. “канстытуцыйнай рэформе”. Дадзеная палітыка ўладаў толькі пагаршае крызіс і стварае перадумовы для яго далейшага развіцця ў будучыні.