Справа Аляксандра Пыльчанкі: рэплікі ўдзельнікаў працэсу
23-24 снежня ў судзе Маскоўскага раёна Менска прайшло асноўнае пасяджэнне па разглядзе скаргі абаронцы палітвязняў Марыі Калеснікавай і Віктара Бабарыкі Аляксандра Пыльчанкі, ліцэнзію на ажыццяўленне адвакацкай дзейнасці якога Мінюст спыніў 16 кастрычніка. Суд адмовіўся задаволіць скаргу, пакінуўшы рашэнне Мінюста ў сіле.
Праваабарончы цэнтр "Вясна" сачыў за пасяджэннем і прапануе яго падрабязны агляд.
Суд адмовіўся задаволіць скаргу Аляксандра Пыльчанкі, якога пазбавілі ліцэнзіі адваката
Справа Аляксандра Пыльчанкі: прамовы адвакатаў
Юрыдычна зацікаўленыя ў зыходзе справы асобы скарысталіся правам рэплікі.
Аляксандр Пыльчанка
"У спрэчках я пачуў, што прадстаўніца Міністэрства юстыцыі спаслалася яшчэ на некаторыя факты, калі мая справа разглядалася Мінюстам у 2011, 2015 ці 2017 гадах. Яны не маюць ніякага адносіны да разглядаемага пытання, але агучаныя, мабыць, для маёй дыскрэдытацыі перад судом. Я спадзяюся, што гэта не тыя довады, якія дазволілі кваліфікацыйнай камісіі прыйсці да пэўных высноў, хоць магчыма і яны, бо у судзе мы назіралі, як на працягу судовага працэсу з'яўляліся дадатковыя матывы,па якіх прымалася рашэнне.
Такім чынам, 2011 год: сапраўды, мяне запрашалі на пасяджэнне калегіі Міністэрства юстыцыі, паколькі тады я выказваўся ў прэсе публічна аб працы дзяржаўных органаў у частцы ўзаемаадносін дзяржорганаў КДБ і пракуратуры з адвакатамі, будучы Старшынёй Калегіі. Так, такая гісторыя мела месца. Ніякіх спагнанняў у той час па законе Міністэрства прымяніць не магло, яно проста рэкамендавала абраць новага старшыню. Праз паўгода новы старшыня быў абраны, а я пакінуў гэтую пасаду Старшыні Калегіі, каб не "мучалі" адвакатаў. У калегіі былі праведзены маштабныя праверкі, і была праведзена атэстацыя ўсіх адвакатаў Беларусі, чаго раней не было.
Яшчэ прадстаўнік згадаў нейкія скаргі. Але за 30 гадоў маёй працы ніводнай скаргі на мяне ад кліентаў не паступала. Былі некалькі гадоў таму скаргі ад чалавека, з якога я спаганяў грашовыя сродкі ў інтарэсах свайго кліента. Вось ён пісаў на мяне скаргі. Прычым скаргі былі не на мае паводзіны ў працэсе, а ў абарону, па-мойму, Следчага камітэта або Дэпартамента фінансавых расследаванняў. Сутнасць была ў наступным. Ажыццяўляючы абарону кліента па адной крымінальнай справе, я выступіў з крытыкай аднаго ўказа, не памятаю якога, дзе паўнамоцтвы Дэпартамента фінансавых расследаванняў былі настолькі шырокія, што дазваляла яму адвольна, з майго пункту гледжання, даваць заключэнні, на падставе якіх узбуджаліся крымінальныя справы. Дэпартамент фінансавых расследаванняў прэтэнзій мне не выказваў, не даслаў іх у калегію і ніякім чынам не пазначыў незадаволенасць. Магчыма, таму што праз, наколькі я памятаю, тры месяцы ў гэты ўказ [Прэзідэнта] ўнеслі змены, і гэтыя паўнамоцтвы ў Дэпартамента адабралі. Гэты чалавек, з якога я спаганяў грошы, таксама праходзіў абвінавачаным па справе. З яго я спаганяў на карысць іншага абвінавачанага па гэтай справе, свайго кліента, грашовыя сродкі, якія ён беспадстаўна выкарыстаў, як мы лічым. Ужо пасля разгляду крымінальнай справы, як толькі я падаю адзін пазоў, то праз тыдзень прыходзіць скарга на мяне. І так пастаянна. Сутнасць скаргаў у тым, што я не згаджаюся з абвінавачваннем, стаўлю пад сумнеў прысуд і т. п. Менская гарадская калегія адзін раз адказала на скаргу, патлумачыўшы, што я дзейнічаю законна. Пасля чаго грамадзянін пачаў пісаць скаргі ў Міністэрства юстыцыі. Скаргі ўсе былі аднаго сэнсавага зместу. Але Міністэрства юстыцыі замест таго, каб спыніць перапіску праз неабгрунтаванасць патрабаванняў, кожны раз патрабавала ад мяне тлумачэнняў. Вось такая дапамога ад Міністэрства юстыцыі, так у нас знаёмства адбылося. Асоба, з якой мы спаганялі грошы, у скаргах адстойваў не свае інтарэсы, а выступаў абаронцам інтарэсаў Камітэта дзяржкантролю. Я ў апошнім тлумачэнні на адрас Міністэрства юстыцыі адказаў, што ўказ у гэтай частцы скасаваны, якія яшчэ могуць быць прэтэнзіі.
Сама згадка гэтых выпадкаў прадстаўніком Міністэрства юстыцыі зроблена з мэтай зганьбаваць мяне. А можа быць гэтыя выпадкі таксама былі прадметам разгляду кваліфікацыйнай камісіі. Згадка гэтых падзей як раз-такі пацвярджае, што любыя крытычныя выказванні ў адрас любога дзяржаўнага органа з'яўляюцца і падставай, і падставай для пазбаўлення права на прафесію. І не пра якую некампетэнтнасць тут гаворкі не ідзе, ні ў адной з маіх цытат гэтага няма, і Міністэрства юстыцыі гэтым сваім выступам гэта і пацвердзіла".
Прадстаўнік заяўніка Дзмітрый Лаеўскі
"Скарыстаюся правам рэплікі. Цалкам падтрымліваю тое, што сказаў Аляксандр Уладзіміравіч: сапраўды, нейкіх фактаў, якія б кампраметавалі яго прафесійны аўтарытэт у нейкія мінулыя гады, прадстаўнікамі Міністэрства суду прадстаўлена не было. І ўжо па гэтай самай прычыне спасылка ў спрэчках паважанай боку на нейкія звесткі, фактычныя абставіны, якія ня даследаваліся ў працэсе, выклікае некаторы здзіўленне, таму што гэта непрымальна. Гэта ж тычыцца і спробы прадстаўніка Міністэрства юстыцыі, тлумачачы нібыта некампетэнтнасць Пыльчанка, спаслацца на больш чым сто каментароў пад матэрыялам TUT.BY. Гэтыя каментары не даследаваліся ў працэсе — з якой нагоды цяпер можна пра іх разважаць? І ўжо прабачце, але каментар пад нейкай навіной на інтэрнэт-рэсурсе — гэта ўжо сапраўды не можа з'яўляцца нейкім эталонам для ацэнкі чыіх-то дзеянняў. Таму што зноў жа — гэта эмоцыі, а мы тут заклікаем суд кіравацца законам.
Хачу звярнуць увагу на тое, у дадзеным працэсе бок заяўніка абскардзіць не існаванне Мінюста, не ліцэнзуючую функцыю, а канкрэтнае рашэнне, канкрэтны юрысдыкцыйных акт. Менавіта таму мы гаворым пра ўсё ў разрэзе канкрэтнага акту. І ёсць абсалютна ясныя і працэсуальныя, і матэрыяльна-прававыя падставы для таго, каб гэты адзін канкрэтны акт Міністэрства прызнаць неправамерным. У гэтым плане я вядома не буду паўтарацца пра тое, што мы толькі што сказалі ў судовых спрэчках, але ўявіце сабе, Высокі суд, прысуд суда, які прызнае вінаватым чалавека, у якім не апісана дзеянне інкрымінуемае. Пагадзіцеся, гэта будзе даволі дзіўна, а фактычна — незаконна. Але сёння ў нас ёсць рашэнне Мінюста аб спыненні Ліцэнзіі на адвакацкую дзейнасць Пыльчанка, у якім мы не бачым, якія ж канкрэтна выказванні, якія мяняліся на працягу гэтага працэсу, інтэрпрэтаваліся па-рознаму прадстаўнікамі Мінюста, якія ж выказванні ацэненыя ў якасці дыскрэдытуючых дзеянняў. Ні гэта першы званочак неабгрунтаванасці?
Другое, пра што казалі Вам: у гэтым рашэнні няма прававога абгрунтавання, няма прававых нормаў, крытэрыяў, па якіх дзеянні былі прызнаныя дыскрэдытуючымі. Няма прыведзенага нарматыўнага акту, які б усталёўваў нейкія абмежаванні на тыя выказванні, якія сказаў Пыльчанка, для таго каб гэтыя выказванні маглі быць прызнаныя дзеяннямі, якія дыскрэдытуюць адваката. Вось на такога роду абставіны мы спасылаемся. І, звяртаю вашу ўвагу, Высокі суд, што ні адно з гэтых абставінаў, ні адзін з гэтых довадаў не быў абвергнуты Міністэрствам юстыцыі, хоць у яго мелася нават тэхнічная магчымасць гэтага. Прадстаўленне доказаў адбылося ўчора, спрэчкі адбыліся сёння, але ў прамове прадстаўніка міністэрства не прагучала, чаму кожны з прыведзеных намі довадаў з'яўляецца няслушным. Прагучала толькі фраза пра тое, што нібыта непрафесійна казаць пра адсутнасць паўнамоцтваў у Мінюста. Вось мы упіраемся, наступаем на тыя ж граблі. Мы, пры ўсім пры тым, што тут адбывалася, не дазвалялі сабе даваць ацэнку прафесіянальнасці нейкіх выказванняў, мы спрачаемся з рашэннем. Калі Мінюст мяркуе, што ён або кваліфікацыйная камісія нададзеная паўнамоцтвамі, то данясенне гэтай інфармацыі да суда адбываецца шляхам цытавання нормы і ўказанні гэтай нормы. Вы пачулі гэтую норму, Высокі суд?! Я яе не пачуў. І больш таго скажу Вам, вельмі важны момант тут мае месца. Фактычна паважаны прадстаўнік грамадскасці ў канцы свайго выступу гэтую тэму закрануў, што калёсы ставіцца наперадзе каня. Калегія адвакатаў не можа спыніць ліцэнзію, але можа выявіць дзеянне, якое дыскрэдытуе адвакатуру. Міністэрства юстыцыі не можа выявіць дзеянне, якое дыскрэдытуе адвакатуру, але можа спыніць ліцэнзію на падставе адпаведнага рашэння дысцыплінарнай камісіі калегіі адвакатаў. Чаму? Таму што Вам не прывялі і не агучылі паўнамоцтвы Мінюста выяўляць дысцыплінарныя правіны, выяўляць дзеянні, якія дыскрэдытуюць адвакатуру, але затое мы тут пачулі паўнамоцтвы Міністэрства накіроўваць прадстаўленне ў калегію адвакатаў, дзе існуе дысцыплінарная камісія. Вось функцыянал Міністэрства.
Калі ўстаноўлены нейкі факт, які патрабуе ацэнкі на прадмет таго, дыскрэдытуе ці не дыскрэдытуе, Мінюст на падставе канкрэтна названага паўнамоцтвы накіроўвае прадстаўленне ў дысцыплінарную камісію калегіі адвакатаў — і ўсё. А іншых паўнамоцтваў у Міністэрства няма ў гэтай частцы. І вялікае жаданне гэтыя паўнамоцтвы мець не замяняе адсутнасць іх у законе. У сувязі з гэтым, апошняе, пра што я б хацеў сказаць: гаворка ідзе пра тое, што існуе спецыяльныя нормы і спецыяльны парадак у Законе Аб адвакатуры, якія надзяляюць менавіта калегію ў асобе дысцыплінарнай камісіі прымаць рашэнне аб тым, дыскрэдытуе ці не дыскрэдытуе нейкі дзеянне званне адваката.
А вось цяпер апошняе, аб чым я хачу сказаць. Сапраўды, як сказаў паважаны прадстаўнік грамадскасці, грамадзяне маюць права здзяйсняць любыя дзеянні, не забароненыя законам, а дзяржаўныя органы ва ўсіх сваіх паводзінах, ва ўсіх сваіх дзеяннях заўсёды павінны быць звязаныя законам. Чаму? Адказ вельмі просты. Таму што ёсць норма ч. 2 арт. 7 Канстытуцыі, якая кажа, што дзяржава, усе яго органы і службовыя асобы дзейнічаюць у межах Канстытуцыі і прынятых у адпаведнасці з ёй актаў заканадаўства. Што гэта значыць у праламленні на дадзенае канкрэтнае справа, Высокі суд? Усё вельмі проста. Мінюст ужыў да Пыльчанкі абмежаванне на выказванні, якое не прадугледжана законам. Мінюст спрабуе паставіць Пыльчанку, што той не меў права коратка падаваць інфармацыю, хаця нідзе няма абавязку прыводзіць нейкі канкрэтны аб'ём звестак. Мінюст спрабуе абавязаць Пыльчанка, што ён не мае права выкарыстоўваць якія-небудзь тэрміны, якія ўсім зразумелыя і, дарэчы, вось у заключэнні спецыяліста-лінгвіста раскрытыя. Але корань праблемы ў чым? Няма нормы, якая забараняла б адвакату казаць. І Мінюст не мае права без канкрэтных прававых перадумоў спараджаць такія патрабаванні. А павінен, як я ўжо прачытаў з арт. 7 Канстытуцыі, кіравацца Канстытуцыяй, у якой ёсць норма, якая абмяжоўвае свабоду выказвання меркавання – артыкул 23, які, як мы ўжо тут пачулі, Мінюст не ўжыў і ў вырашэнні сваім не ўказаў. Гэта і ёсць, акрамя неабгрунтаванасці, другое вельмі важкае падстава, дастасавальнае да пэўнага рашэння, безумоўнае падстава для таго, каб гэта рашэнне адмяніць рашэнне, звязанае з непрымяненнем нормы, якая падлягае прымяненню. У мяне ўсе».
Адвакат Яўген Пыльчанка
"У працяг таго, што казаў мой калега. З боку Міністэрства юстыцыі прагучала выказванне прыкладна такога зместу: калі патрабаванні да выказвання не замацаваныя, гэта не значыць, што адвакат можа казаць што заўгодна. Увогуле, гэта як раз і значыць, калі вельмі груба сказаць. Таму што мы ўсе пасяджэнне спрабуем данесці думку аб тым, што абмежаванні якога-небудзь права павінны быць прадугледжаны законам. Але вось мы ўжо на гэтым этапе не сыходзімся з Міністэрствам юстыцыі ў пазіцыі. Я думаю, што прычына таго, што такое рашэнне вынесена, — гэта ў корані розныя падыходы да разумення права і тлумачэння права.
Яшчэ я хацеў бы адзначыць, што гучала шмат слоў пра тое, што Міністэрства юстыцыі спрыяе павышэнню прэстыжу адвакатуры, гаварылася пра гонар і годнасць прафесіі, што не павінна здзяйсняць учынкаў, якія зневажаюць гонар і годнасць прафесіі. І гэта гаварылася ў кантэксце таго, што дадзенае Аляксандрам Пыльчанкам інтэрв'ю нейкім чынам паўплывала на прэстыж прафесіі. Так мы ў судовым пасяджэнні высвятлялі, якім жа чынам, якія яно мела наступствы, у чым выявілася яго неспрыяльны ўплыў на прэстыж адвакатуры. Хіба нам Міністэрства юстыцыі нешта патлумачыла з гэтай нагоды? Нічога не патлумачыла. Можна было прывесці нейкія аб'ектыўныя дадзеныя аб тым, што пасля гэтага інтэрв'ю да адвакатаў перасталі звяртацца, грамадзяне страцілі давер да адвакатуры, апытанні нейкія сацыялагічныя можна было прывесці. Нічога гэтага не прыводзілася, і ў агульным няма падстаў казаць пра гэта. Таму што давер грамадзяне да адвакатаў пасля гэтага інтэрв'ю не страцілі. Можа, дзяржаўныя органы страцілі давер да адвакатуры і прэстыж прафесіі адваката для прадстаўнікоў дзяржаўных органаў упаў? Я тады хачу проста звярнуць увагу на тое, якое меркаванне дзяржаўных органаў наогул аб адвакатуры. Калі адвакаты не могуць у суд патрапіць, таму што іх не паведамляюць аб судовым пасяджэнні, не пускаюць у судовыя паседжанні, пасяджэнні праводзяць на тэрыторыі ІЧУ, на тэрыторыю ІЧУ адвакатаў не пускаюць ужо хутка год як, немагчыма трапіць у СІЗА, а пазаўчора мы ўсе бачылі, як адваката Сяргея Зікрацкага – гэта знята на відэа – выштурхалі проста з кватэры, куды ён прыехаў як абаронца да кліента, у якога праводзіўся ператрус, і мы бачылі фота, як адвакат сядзіць на лесвічнай клетцы і чакае, калі гэты ператрус пройдзе – вось тое, якім прэстыжам карыстаецца адвакацкая прафесія з боку дзяржавы. Не ведаю, якім чынам на гэта Міністэрства юстыцыі ўплывае, якім чынам яно атрымала поспех у тым, каб гэты прэстыж павышаць, і наколькі такое стаўленне да адвакатуры – гэта вынік дзеянняў Міністэрства юстыцыі.
Але проста казаць пра тое, што інтэрв'ю Аляксандра Пыльчанкі падарвала давер да адвакатуры і дыскрэдытавала яе на фоне таго, што адбываецца, – гэта проста абсурдна.
І ў канцы хацеў бы вярнуцца да таго, з чаго я зараз пачаў сваю рэпліку — гэта разуменне права. Было выказана меркаванне, што сцвярджаць аб адсутнасці ў Міністэрства юстыцыі паўнамоцтваў на што-небудзь — гэта непрафесійна. А я лічу — і мае калегі так лічаць — што гэта як раз і з'яўляецца сутнасцю адвакацкай прафесіі. Крытыкаваць дзяржаўныя органы, крытыкаваць правапрымяняльную практыку, ставіць пад сумнеў канстытуцыйнасць нейкіх прававых нормаў, усё гэта рабіць з пазіцыі права, гэта значыць тлумачыць права. Гэта адвакацкая дзейнасць і гэта тое, чым адвакаты займаюцца, – нічым іншым. Яны тлумачаць права і дапамагаюць кліентам яго ўжываць. І таму мы бачым, што рашэнне Міністэрства юстыцыі заканамернае. Калі хутка ў Міністэрства юстыцыі пазіцыя такая, што права – гэта нейкая інструкцыя ад бытавога прыбора, якая тлумачыцца аднабакова і максімальна прымітыўна без магчымасці варыяцый, то цалкам заканамерна, што, калі адвакат Пыльчанка выказаўся, па-свойму вытлумачыўшы права, і гэта тлумачэнне не супярэчыць існуючаму праву, але супярэчыць разуменню Міністэрства юстыцыі — абсалютна заканамерна, што Міністэрства юстыцыі вырашыла спыніць дзеянне яго ліцэнзіі. Таму ўжо няма пытанняў, чаму мы знаходзімся ў гэтым пасяджэнні, і толькі ў мяне ёсць надзея, што суд усё ж такі разумее сутнасць юрыдычнай прафесіі і зыходзячы з гэтага вынесе сваё рашэнне".
Адвакат Наталля Мацкевіч
"Я б хацела адрэагаваць на словы працэсуальнага апанента аб тым, што няправільна і непрафесійна, выказваючыся ў складзе кваліфікацыйнай камісіі, казаць, што большасць у ёй не прадстаўляюць адвакаты. Але гэта відавочны факт: падлічана і выкладзена ў маім дадатку скарзе: у склад кваліфікацыйнай камісіі (у цяперашнім складзе) уваходзіць пяць прадстаўнікоў Міністэрства юстыцыі, па адным прадстаўніку Вярхоўнага суда, Генеральнай пракуратуры. На пасяджэнні 15 кастрычніка прадстаўнік Вярхоўнага суда Забара [А. А. – заўв] не прысутнічаў . Прадстаўнікі навукі, якія ўваходзяць у склад кваліфікацыйнай камісіі, — гэта прадстаўнікі дзяржаўных устаноў адукацыі, Міхалёва [Т. Н. – заўв. і гэта не так.]. І прадстаўнікі іншых дзяржаўных органаў — гэта Цішчанка Жанна Віктараўна, начальнік Галоўнага ўпраўлення Адміністрацыі прэзідэнта. Дзевяць з дзесяці членаў камісіі ад дзяржаўных органаў прысутнічала. Адвакатаў, сябраў камісіі, восем — па аднаму ад тэрытарыяльных калегій і прадстаўнік Беларускай рэспубліканскай калегіі адвакатаў. Адвакатаў прысутнічала пяць. У сувязі з гэтым, самы просты матэматычны падлік кажа пра тое, што адвакаты ў прынцыпе не складаюць большасць у кваліфікацыйнай камісіі, а ў той, якая праводзіла працэдуру ў дачыненні да Пыльчанкі, — не складалі большасць. І рашэнне, ацэнку этычных стандартаў у дачыненні да адваката праводзілі зусім не адвакаты. Там быў толькі адзін адвакат, якога Пыльчанка выбіраў, гэта Швакоў Аляксей Іванавіч, які галасаваў супраць спынення дзеяння ліцэнзіі. Таму пры ўсёй павазе мы не можам прызнаць склад кваліфікацыйнай камісіі, якая давала ацэнку этычным патрабаванням для адваката, адпаведным стандартам незалежнасці адвакатуры. І ўласна кажучы, гэта той асноўны стрыжань на якім будуецца наша пазіцыя".
Прадстаўнік Мінюста:
"Такімі падлікамі па сутнасці справы прадстаўнікі заяўніка супрацьпастаўляюць прадстаўніцтва адвакатаў у кваліфікацыйнай камісіі іншым членам камісіі. Калі ўзяць па прадстаўніцтву, то большасць адвакатаў: восем чалавек прадстаўлена адвакатамі. Самае вялікае наступнае — гэта Міністэрства юстыцыі: пяць. Што тычыцца адвакатуры, пяці чалавек, запрашаліся ўсе на пасяджэнне кваліфікацыйнай камісіі і, калі па нейкіх прычынах яны не прыйшлі, няма чаго сказаць. Трошкі апелюючы да слоў прадстаўніка грамадскасці, я хачу сказаць, што гэта як раз гэта той выпадак, калі названая толькі частка, адразу складваецца няправільнае ўражанне ў Міністэрства юстыцыі сапраўды няма ніякіх паўнамоцтваў для разгляду пытання для спынення дзеяння ліцэнзіі за ўчынак, несумяшчальны са званнем адваката. Чаму, дакранаючыся дысцыплінарных вытворчасці, не названы 13 артыкул [Закона Аб адвакатуры] прадстаўніком на судовым пасяджэнні, дзе гаворка ідзе аб прамой кампетэнцыі Міністэрства юстыцыі разглядаць пытанне аб спыненні дзеяння ліцэнзіі за ўчыненне ўчынку, не сумяшчальнага са званнем адваката. Я ўжо не кажу 450-ы ўказ [прэзідэнта], які неаднаразова тут намі прыводзіўся. Таму я яшчэ раз хачу звярнуць увагу на інфармацыю, каб не сказіць поўную карціну. Яшчэ некалькі заўваг: правілы этыкі распрацоўвала Міністэрства юстыцыі па прапанове адвакатаў — гэта прама напісана ў правілах прафэтыкі. І ўзгадняецца ў абавязковым парадку ўказваецца ў правілах профэтики абранымі адвакатамі, старшынёй Беларускай рэспубліканскай калегіі адвакатаў. Што тычыцца нормы, сапраўды, свабоды адвакатамі выказвання меркавання, то гэта не значыць што неяк Міністэрства юстыцыі абмяжоўвае адвакатаў на свабоду выказвання меркавання, а частка з гэтай нормы, якая тычыцца аб тым, што не падлягаюць асобныя выказванні адвакатаў цяпер таксама адлюстравана ў правілах прафэтыкі адвакатаў. Гэты выпадак замацаваны ў ліку і ў акце заканадаўстве".
