Навошта заяўніку патрэбныя замацаваныя ў КПК правы?

Нядаўна ПЦ "Вясна" пісаў пра тое, што Канстытуцыйны суд, а ўслед за ім і Палата Прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі, не бачаць праблемы ў тым, што правы заяўніка ніяк не замацаваныя ў Крымінальна-працэсуальным кодэксе, а сам ён - не ўказваецца ў ліку ўдзельнікаў крымінальнага працэсу.

Так, у КПК для заяўніка замацавана фактычна толькі:

• права на абскарджанне рашэння па выніках праверкі па заяве або паведамленню аб злачынстве;
• права атрымаць копію такога рашэння;
• права азнаямлення з матэрыяламі праверкі па заяве або паведамленню аб злачынстве.

Чаму праваабаронцы наогул звярнулі ўвагу на прабелы ў заканадаўстве?

Юрыст ПЦ "Вясна" Павел Сапелка адзначае, што да праваабаронцаў часта звяртаюцца ахвяры жорсткага абыходжання і катаванняў з боку супрацоўнікаў органаў унутраных спраў. Звычайна дзеянні прадстаўнікоў улады, вінаватых ва ўжыванні забароненага звароту, утрымліваюць прыкметы злачынства і ў дачыненні да іх неабходна патрабаваць узбуджэння крымінальнай справы.

«Па законе такія справы могуць ўзбуджаць следчыя Следчага камітэта. А па выніках праверкі, як правіла, выносяцца пастановы аб адмове ва ўзбуджэнні крымінальнай справы.

Дык вось: на этапе правядзення праверкі ахвяры жорсткага абыходжання або катаванняў - гэта тыя самыя «заяўнікі», правы якіх мінімальна абароненыя ад рознага роду абмежаванняў і парушэнняў. Такім чынам, ахвяры забароненага абыходжання мала таго, што не атрымліваюць ад уласнай дзяржавы прадугледжанага міжнароднымі абавязацельствамі эфектыўнага расследавання, дык яшчэ і ўшчамляюцца нацыянальным заканадаўствам у працэсуальных правах, найважнейшымі з якіх з'яўляюцца права на юрыдычную дапамогу і на законнага прадстаўніка (для непаўналетніх заяўнікаў).

Гэта палажэнне неабходна мяняць, аднак мы не знаходзім разумення ў тых, хто надзелены правам змяніць закон або ацаніць яго на адпаведнасць канстытуцыйным прынцыпам», - адзначае юрыст.

Нагадаем, Павел Сапелка накіраваў зварот у Канстытуцыйны суд і Палату Прадстаўнікоў, у якім указаў на прабелы ў Крымінальна-працэсуальным кодэксе - палажэнні аб правах асобаў, якія накіравалі ў орган дазнання, начальніку следчага камітэта, следчага або пракурору заяву або паведамленне аб злачынстве (заяўніка).

Аднак, ні Канстытуцыйны суд, ні Палата прадстаўнікоў займацца пытаннем ўрэгулявання правоў заяўніка не збіраюцца. Праваабаронцу ж прапанавалі вырашаць, пастаўленыя ім у звароце пытанні, пры далейшым удасканаленні крымінальна-працэсуальнага заканадаўства, а таксама ўказалі на права накіраваць свае прапановы суб'ектам, якія валодаюць правам заканадаўчай ініцыятывы.