"Прымусіць уладу выконваць свае абавязкі". Як прайшла прэзентацыя справаздачы па месцах несвабоды Фота Аўдыё
Маніторынгавая справаздача «Месцы несвабоды ў Беларусі ў 2018 - 2019 гадах» была прэзентавана ПЦ "Вясна" 13 лютага. Прадстаўлялі даклад праваабаронцаў юрыст Павел Сапелка, а таксама прадстаўнікі Магілёўскага аддзялення Вясны Барыс Бухель і Аляксандр Буракоў.
У прыватнасці, прадстаўляючы справаздачу, юрыст ПЦ "Вясна" Павел Сапелка адзначыў, што праца па гэтай тэме пачалася яшчэ ў 2004 годзе. У апошнія гады маніторынгавыя справаздачы рыхтуюцца больш структурызавана, з улікам аналізу міжнароднай практыкі і нацыянальнага заканадаўства. Таксама сітуацыя з выкананнем правоў ва ўстановах несвабоды і выпадкі забароненага бесчалавечнага абыходжання знаходзіць сваё адлюстраванне ў штомесячных аглядах праваабарончага цэнтра аб сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі.
Барыс Бухель, які з'яўляецца членам грамадска-назіральнай камісіі ўпраўлення юстыцыі па Магілёўскай вобласці, неаднаразова наведваў пенітэцыярныя ўстановы і спрабаваў сустрэцца з беларускімі палітвязнямі. Распавядаючы пра свой досвед, ён падкрэсліў, што ёсць два віды назіральных камісій: пры кіраванні юстыцыі, у якую ён уваходзіць, а таксама камісіі, створаныя Указам прэзідэнта. «Трапіць туды немагчыма», — адзначыў праваабаронца. Тое, што ён стаў членам абласной камісіі, з'яўляецца хутчэй выключэннем, ды і «правоў у нашай камісіі няма». Складаецца ён там з 2 лютага 2018 года, з'яўляючыся па сутнасці адзіным незалежным назіральнікам.
Як праходзіла наведванне Барысам Бухелем месцаў прымусовага ўтрымання?
«Ва ўсіх краінах, і ў Расіі напрыклад, камісіі могуць без папярэджання прыехаць у любое месца пазбаўлення волі, і іх абавязаны будуць ўпусціць. У нас жа трэба падаваць заяўку за 2-3 тыдні», — адзначыў праваабаронца.
У заяўцы Барыс Бухель прасіў сустрэцца з палітвязьнем Міхаілам Жамчужным, а таксама з Дзмітрыем Паліенкам (які на той момант быў палітвязням). Ні з кім у яго сустрэцца не атрымалася.
«Мы праходзілі літаральна побач з камерай Паліенкі, я спрабаваў туды патрапіць, але нас тут жа ледзь не сілай адтуль выпхнулі [супрацоўнікі адміністрацыі]».
Выпадкова адразу ж пасля прэзентацыі маніторынгавай справаздачы Барыс Бухель і Дзмітрый Паліенка сустрэліся ў офісе ПЦ "Вясна". Яны ўспомнілі той момант:
Калі ж Барыс Бухель прыехаў у калонію, каб сустрэцца з Пятром Кучурам, то практычна не змог убачыць нікога з вязняў. «Яны на работах, на вытворчасці, на абедзе», — тлумачылі прадстаўнікі адміністрацыі. Але выпадкова ў назіральніка атрымалася пагаварыць з адным зняволеным, які тут жа пачаў скардзіцца на недахоп сонечнага святла.
З гэтым цесна звязана праблема «раснічак» — жалезна-металічных жалюзяў (а часам і проста жалезных лістоў) на вокнах камер для зняволеных, якія зусім не прапускаюць дзённае святло. Адным іх ініцыятарам кампаніі супраць «раснічак» з'яўляецца Аляксандр Буракоў.
«Гэта спадчына часоў СССР, бо пасля 1979 года будынкаў месцаў несвабоды ўжо не будавалася, — распавёў праваабаронца. — Згодна з правіламі, вокны павінны мець дастатковыя памеры, каб вязень мог чытаць і працаваць пры дзённым святле. Аднак «раснічкі» не прапускаюць святла наогул. У камеры кругласутачна гарыць света-дыёдная лямпачка. Аднак яна не можа забяспечыць чалавечае вока ўсім неабходным спектрам колеру, у выніку ў чалавека пагаршаецца зрок. Па сутнасці, чалавек сядзіць папросту у вязніцы".
У Беларусі дзейнічаюць пэўныя санітарныя правілы, якія ўключаюць і пытанне асветленасці ў памяшканнях. І гэтыя правілы распаўсюджваюцца таксама на СІЗА. І праблема «раснічак» прыводзіць праваабаронцу да высновы:
«Парушэнне гэтых правілаў аўтаматычна азначае, што парушаюцца унутрабеларускія законы. Адзінае, што пакуль могуць зрабіць праваабаронцы — гэта паспрабаваць прымусіць уладу выконваць тыя абавязкі, якая яна сама на сябе ўсклала».
Асобна Аляксандр Буракоў звярнуў увагу на праблемы маці-зняволеных. Так, у студзені 2019 года ў гомельскай жаночай папраўчай калоніі №4 быў адкрыты новы інтэрнат для мам з дзецьмі, цалкам укамплектаваны пад гэтыя патрэбы. Але ў выніку ён практычна ніколі не працаваў па прызначэнні, таму што, як аказалася, у асуджаных жанчынаў няма дэкрэтнага адпачынку. Гэта — своеасаблівая "дзірка» ў заканадаўстве і сістэме.
У маніторынгавай справаздачы «Месцы несвабоды ў Беларусі ў 2018 — 2019 гадах» звяртаецца ўвага на розныя тыпы месцаў прымусовага ўтрымання: ізалятары часовага ўтрымання, закрытыя ўстановы для непаўналетніх правапарушальнікаў, лячэбна-працоўныя прафілакторыі і інш. З поўнай версіяй дакладу можна пазнаёміцца тут: