Парушэнні правоў адміністрацыйна арыштаваных у 2020 годзе: новы даклад праваабаронцаў Документ

Праваабарончы цэнтр “Вясна” прэзентаваў 26 студзеня даклад “Адміністрацыйны арышт у Беларусі-2020 як інструмент парушэння правоў чалавека”.

На падставе анкетавання 550 чалавек, якія ўтрымліваліся ў 41 ізалятары, а таксама ў іншых месцах, выкарыстаных для ўтрымання адміністрацыйна затрыманых была сабраная інфармацыя аб розных абставінах, звязаных з адміністрацыйным затрыманнем і адбыццём адміністрацыйнага арышту.

У 2020 годзе ў Беларусі дзясяткі тысяч людзей былі затрыманыя і/або падвергліся адміністрацыйнаму арышту ў сувязі з рэалізацыяй імі свабоды мірных сходаў і выказвання меркавання. Нацыянальнае заканадаўства, якое рэгулюе парадак правядзення мірных сходаў, рэгулярна падвяргаецца абгрунтаванай крытыцы, тым не менш, найбольш частымі санкцыямі за яго парушэнне з'яўляюцца штраф і адміністрацыйны арышт.

Найперш усе гэтыя выпадкі разглядаліся ў кантэксце парушэння права на жыццё, права не падвяргацца катаванням і жорсткаму, бесчалавечнаму, зневажальнаму абыходжанню, права на асабістую недатыкальнасць, у тым ліку права на вызначэнне судом законнасці змяшчэння пад варту, а таксама права на справядлівы суд.

Так, апрацоўка адказаў апытаных выявіла, што медыцынскі агляд пры паступленні ў ізалятар прайшлі 24,7% затрыманых і арыштаваных, 39,8% былі апытаныя аб стане здароўя, а 35,5% - не аглядаліся і не апытваліся. Пасля гэтага 10,3% апытаных заявілі, што ім не аказалі неабходную медыцынскую дапамогу, 6,5% – не тую, якая патрабавалася.

6,1% апытаных былі апавешчаныя аб правах і абавязках пры паступленні; 13,6% - апавешчаныя няпоўна і незразумела, 71,9% адказалі адмоўна, шасці людзям (1.2%) правілы далі пачытаць. Варта заўважыць, што размешчаныя ў камерах розных ІЧУ, СІЗА і турмах выпіскі з правілаў тычыліся затрыманых, змешчаных пад варту і асуджаных па крымінальных, а не па адміністрацыйных справах.

83,1% апытаных заявілі аб тым, што іх родным не паведамілі аб затрыманні і арышце; у 5,3% выпадкаў – паведамілі. 11,6% апытаным гэтага не патрабавалася.

43% апытаных заявілі пра тое, што ў камеры ўтрымлівалася больш арыштаваных, чым прадугледжана спальных месцаў, а 6 чалавек утрымліваліся ў камерах з драўляным насцілам замест асобных спальных месцаў.

Памеры камер не адпавядалі усталяванай нормы плошчы на аднаго чалавека: «Норма плошчы на аднаго чалавека усталёўваецца, як правіла, не менш чатырох квадратных метраў» (арт. 18.7 ПВКААП). Так, згадваецца змест шасці чалавек у камеры плошчай 12 кв. м, васьмі - у камеры 16 кв. м, сямі - 9 кв. м, дзевятнаццаці чалавек - у камеры 8 кв. м, у дзесяцімеснай камеры 15 кв. м - 20 чалавек, што відавочна стварае невыносныя ўмовы для адміністрацыйна затрыманых і арыштаваных.

У дакладзе прыводзяцца характэрныя адказы на шматлікія парушэнні правоў адміністрацыйна арыштаваных. Напрыклад пра санітарны стан месцаў утрымання адміністрацыйна арыштаваных:

"Камера не прыбіралася, бо не было чым прыбіраць»;

"У камеры былі прусакі, туалет вельмі брудны. Вада з хлоркай. Нас было 11 чалавек на 6 ложкаў. Матрацы, падушкі і коўдры былі брудныя і дрэнна пахлі»;

«Вельмі стары санвузел, вельмі нізкая яго агароджа (вышыня - да калена)»;

"Вільготнасць пад 100%, душна, цвіль і грыбок на сценах, асвятленне днём недастатковае, ноччу не перамыкаецца на дзяжурнае. Пол і сцены ў жахлівым (аварыйным) стане»;

"Непасрэдна перад судом нас перавялі і трымалі ў бруднай камеры, у якой перад намі незадоўга да гэтага мабыць знаходзіліся іншыя затрыманыя (відаць было па гразі, смуроду, выкарыстанай і засланай пасцельнай бялізне і іншаму)»;

"Вельмі шмат прусакоў і нездавальняючы стан санвузла»;

"У першай камеры быў чыста, У іншых двух брудныя прыбіральні, ракавіны, вельмі дрэнна пахла, на падлозе было смецце, коўдры і матрацы смярдзелі мачой»;

«Камеры вельмі брудныя, агідны пах ад туалетаў, у Жодзіна шмат прусакоў»;

"Туалет смярдзеў, не чым было мыць»;

Поўны тэкст дакладу прыводзіцца ніжэй на рускай мове.