"Хутка іх усіх закрыем, проста час не прыйшоў". Валанцёр "Вясны" – пра тое, як стаў фігурантам справы "аб масавых беспарадках"
Валанцёра "Вясны" Паўла Гарбуза затрымалі 31 жніўня па падазрэнню ва ўдзеле ў масавых беспарадках 9-11 жніўня ў Мінску. У межах крымінальнай справы па частцы 2 артыкула 293 Крымінальнага кодэкса яго пратрымалі пад вартай 10 сутак: адразу – у ізалятары часовага ўтрымання на Акрэсціна, а потым – у СІЗА №1 на Валадарскага. Паўла адпусцілі пад абавязацельства аб яўцы ў статусе падазраванага па ч. 2 арт. 293 КК. Павел распавёў, чаму ім зацікавіліся праваахоўнікі, якое дачыненне гэта мае да "Вясны", і з якімі цяжкасцямі за час яго ўтрымання пад вартай сутыкнулася яго сям'я.
"Ну што, папаўся, рэвалюцыянер?"
Паўла затрымалі супрацоўнікі ГУБАЗіКа каля яго дома, калі ён пайшоў выносіць смецце. Павел распавёў, як гэта было:
"Калі я ўбачыў, што пад'язджае машына з людзьмі ў масках, я зразумеў, што яны прыехалі за кімсьці. Але за мной? Што я зрабіў? Пісаў лісты палітвязням, даў пераначаваць Фурманавым, калі яны абвяшчалі галадоўку каля сцен Валадаркі, валанцёрыў на Акрэсціна, хадзіў на акцыі і шэсці. Гэта ж дробязі. Але секунда – і я ўжо ў машыне, тварам у падлогу, у кайданках: "Ну што, папаўся, рэвалюцыянер?"
Усю дарогу мы спрачаліся. Відавочна, ім цікава пагаварыць з намі, "сваімі ідэйнымі ворагамі", як яны гэта называюць. Але аргументы ім не патрэбныя, яны проста выплюхвалі свае эмоцыі".
Пасля затрымання Паўла для допыту даставілі ў Следчы камітэт.
"Везлі мяне як злачынцу: тварам у падлогу, рукі ў кайданках за спіной уверх. У Следчым камітэце прыйшлося доўга чакаць. Там адбылася доўгая размова з сілавіком, які мяне затрымліваў. Ён шчыра верыць, што мы – сляпыя авечкі, намі кіруюць. Што мы – прычына выпадковых збіццяў людзей на вуліцах. Што ў іншых краінах – яшчэ больш жорстка разганяюць. Што забастоўкі – падстроеныя і зробленыя рукамі іншых людзей, якія прарваліся на прадпрыемствы незаконна. Што апазіцыйныя телеграм-каналы – хлуслівая прапаганда, а вось канал "Жоўтыя слівы" – гэта праўда. Што за Лукашэнку ў яго галасавалі ўсе знаёмыя, і набраў ён "ну як мінімум 70%" (але не 80%).
"Дарма вы з "Вясной" звязаліся. Хаця хутка іх усіх таксама закрыем, проста час не прыйшоў"
На допыце я, мякка кажучы, здзівіўся. Ну, да сутак, да штрафаў, максімум, да брутальнага затрымання дзе-небудзь на акцыі я быў гатовы. Але да крымінальнай справы? Ад трох да васьмі гадоў? Гэта неяк залішне за валанцёрства.
Як я зразумеў з урыўкаў фраз, падставай для майго затрымання быў тэлефонны званок дадому жонцы з раёна Мінска, дзе выбухалі гранаты 9 жніўня, дзе я распавядаў, што адбывалася. А рэальная прычына затрымання – валанцёрства. Наша сям'я дапамагала «Вясне» на добраахвотнай аснове. Напрыклад, перадавалі перадачы палітвязням, пісалі ім лісты, падвозілі камусьці адваката. Здавалася б, што ў гэтым супрацьзаконнага? А вось і не: "Каму вы дапамагаеце, каму вы пішаце лісты? Гэта ворагі!" Гэта я чуў у машыне пасля затрымання. "Дарма вы з "Вясной" звязаліся. Хаця, не перажывай, хутка іх усіх таксама закрыем, проста час не прыйшоў. І скажы дзякуй, што дзеці дома – так бы паехалі разам з жонкай".
Дапытвалі на тэму падзей 9-11 жніўня, гэта крымінальная справа па масавых беспарадках у гэтыя дні. А менавіта, што канкрэтна я рабіў. Але сутнасць гэтага ўсяго – пасадзіць актывіста, або, як мінімум, "узяць яго на кручок", запалохаць астатніх".
"Адной з умоваў майго выхаду было тое, што жонка будзе маўчаць"
Паўла ўтрымлівалі першыя трое сутак у ізалятары часовага ўтрымання на Акрэсціна.
"Больш за ўсё мне раздзірала душу – сям'я. Мая жонка была незалежным назіральнікам на ўчастку галасавання, а таксама валанцёрам "Вясны". Мне прама сказалі, што яна – пад прыцэлам. А ў нас – двое дзяцей. І калі я даведаўся, што яна пакінула краіну, здаецца, я нават мог хадзіць, не дакранаючыся зямлі. Я тады яшчэ не ведаў, што ёй патэлефанавалі са школы, і спыталі, ці ведае яна, што такое СНС".
Пасля трохсутачнага затрымання Паўла этапавалі ў СІЗА-1 на Валадарскага. Яго перавозілі ноччу ў аўтазаку з кайданкамі за спіной. Як распавядае жонка Паўла Марына, у дзень, калі яго перавялі ў СІЗА, ёй перадалі, каб яна перастала размаўляць з прэсай, "закрыла рот і падумала пра дзяцей, як ім будзе без бацькі, хто будзе іх выхоўваць".
"Пасля некалькіх дзён знаходжання на "Валадарцы" оперупаўнаважаны, які прыйшоў мяне "наведаць" сказаў, што мая жонка "разванялася ў інтэрнэце". Не ведаю, ці па гэтай прычыне, ці таму, што нічога мне не змаглі прад'явіць, ці таму, што "ты, здаецца, адэкватны", ці таму, што раней я працаваў у царкоўнай арганізацыі, мяне вырашылі выпусціць. Але адной з умоваў майго выхаду было тое, што жонка гэтага часу будзе маўчаць. Так ці інакш, у сваё вызваленне я ўжо верыў не моцна".
Марына 1-га верасня і ў наступныя дні не павяла сына ў школу. Яна назірала на прэзідэнцкіх выбарах на выбарчым участку ў гэтай школе. Па словах Марыны, ёй пагражалі пастаноўкай яе сям'і ў сацыяльна небяспечнае становішча, а ў наступстве адабраннем дзяцей.
"Сын павінен быў ісці ў 1-ы клас у школу, дзе я была незалежнай назіральніцай гэтым летам. На ўчастку, які размяшчаўся ў гэтай школе, былі зафіксаваныя фальсіфікацыі выбараў. Мяне прасілі прыйсці на размову да дырэктара школы, яна ж была старшынёй камісіі, якая выганяла мяне са школы, выклікала на нас міліцыю і АМАП 9-га жніўня. Але я не пайшла да яе па зразумелых прычынах".
"Пагражалі ўсіх закрыць, а пачаць менавіта з Марфы"
Марына распавядае, што з-за ўсіх пагроз, у тым ліку "прыйсці за ёй", яна з дзецьмі ў мэтах бяспекі былі вымушаныя пакінуць кватэру, а потым і зусім тэрыторыю Беларусі.
"Таксама прыходзіла інфармацыя да мяне ў Літву, што супрацоўнікіГУБАЗіКа пачалі актыўна пытацца пра мяне ў Пашы, пра маё супрацоўніцтва з "Вясной", пра тое, што мне трэба сачыць за дзецьмі, а не займацца глупствам і дапамагаць злачынцам і злачынным арганізацыям такім як "Вясна" і пагражалі ўсіх закрыць, а пачаць менавіта з Марфы", – распавядае Марына.
Паўла выпусцілі на волю з СІЗА-1 праз 10 сутак пасля затрымання пад абавязацельства аб яўцы. Ён застаецца ў статусе падазраванага па ч. 2 арт. 293 Крымінальнага кодэксу.
"Афіцэр, які выпускаў мяне, спытаў: "Пойдзеш яшчэ на мітынгі"? І ўсім сваім выглядам паказваў: "Ні ў якім разе! Сістэма настолькі моцная, што нават не спрабуйце".
На вуліцы нечакана для мяне мяне сустракалі валанцёры "Вясны", карэспандэнты. Хачу папрасіць у іх прабачэння, што не падзякаваў ім на месцы. На самай справе я вельмі ўдзячны ўсім, каму гэта ўсё неабыякава".