Беларусь: Масавыя аблавы супраць ромаў мусяць быць расследаваныя
Жанчыны-рома сустракаюць сваіх мужчынаў пасля вызвалення з ІЧУ у Магілёве. Фота "Радыё Свабода"
Сумесная заява Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (FIDH) і
Праваабарончага цэнтра “Вясна”
Мінск-Магілёў-Парыж, 26 чэрвеня 2019 г.
Міжнародная федэрацыя за правы чалавека (FIDH) і яе сяброўская арганізацыя ў Беларусі Праваабарончы цэнтр “Вясна” заклікаюць беларускія ўлады неадкладна спыніць усе акты гвалту і пераследу ў дачыненні да суполак ромаў і распачаць незалежнае і бесстаронняе расследаванне парушэнняў правоў чалавека, якія адбыліся ў Магілёве, дзе 300 чалавек былі адвольна затрыманыя, у тым ліку 100 – у межах спецаперацыі ў мінулым месяцы, якая была адмыслова накіраваная на гэтую этнічную меншасць.
FIDH і Праваабарончы цэнтр “Вясна” атрымалі інфармацыю з надзейных СМІ і ад відавочцаў, што 16 траўня 2019 года ўлады ў Магілёве (Беларусь) арганізавалі масавую аблаву супраць грамадзянаў нацыянальнасці рома. Падчас правядзення рэйдаў у ромскіх абшчынах Магілёва супрацоўнікі праваахоўных органаў затрымалі каля 100 чалавек, у тым ліку жанчын, мужчын і падлеткаў. Паводле відавочцаў, арышты суправаджаліся прымяненнем жорсткай сілай, абразамі і запалохваннем прадстаўнікоў гэтай этнічнай меншасці. Жанчыны былі неўзабаве вызваленыя, а больш за 50 мужчын былі затрыманыя на тры дні. Ніводнаму з затрыманых не было прад’яўлена абвінавачванняў.
Пазней стала вядома, што супраць затрыманых міліцыяй былі распачатыя адміністратыўныя справы па арт. 17.1 Кодэкса аб адміністратыўных правапарушэннях (“дробнае хуліганства”), аднак ніхто з іх не быў прыцягнуты да адказнасці. Гэтыя абставіны пацвярджаюць адвольны характар затрыманняў, якія заснаваныя выключна на этнічнай прыналежнасці асобаў і парушаюць адпаведныя правілы адміністратыўнага і крымінальнага працэсу, а таксама дзеючыя міжнародныя нормы ў галіне правоў чалавека, якія рэгулююць пазбаўленне волі. Нягледзячы на гэтыя грубыя парушэнні, у мінулы аўторак прадстаўнік пракуратуры Беларусі заявіў на прэс-канферэнцыі, што “якіх-небудзь незаконных дзеянняў альбо перавышэння ўлады не было ўстаноўлена”.
СМІ звязваюць правядзенне спецаперацыі супраць рома-супольнасці з расследаваннем забойства супрацоўніка ДАІ, лейтэнанта Яўгена Патаповіча. У першапачатковых заявах прадстаўнікі следчых органаў указвалі на магчымае дачыненне грамадзянаў рома да выкрадання і забойства супрацоўніка міліцыі. У рэшце рэшт, аднак, следчыя органы прыйшлі да высновы, што супрацоўнік ДАІ здзейсніў самагубства. Аблавы былі аднагалосна асуджаныя беларускімі арганізацыямі грамадзянскай супольнасці і шэрагам высокапастаўленых чыноўнікаў, у тым ліку кіраўніцай Адміністрацыі прэзідэнта Наталляй Качанавай, якая папрасіла прабачэння перад ромскай супольнасцю за інцыдэнт. Тым не менш, расследаванне парушэнняў правоў чалавека, здзейсненых міліцыяй, было неэфектыўным.
Дыскрымінацыя і этнічнае прафіляванне прадстаўнікоў ромскай этнічнай меншасці з'яўляюцца звычайнай з'явай у Беларусі, нягледзячы на тое, што канстытуцыя краіны гарантуе роўнае права на абарону і роўнасць перад законам для ўсіх грамадзянаў краіны, незалежна ад іх этнічнай і іншай прыналежнасці.
Нягледзячы на тое, што Беларусь распачала меры па прадухіленні дыскрымінацыі на аснове этнічнай прыналежнасці — ратыфікавала Міжнародны пакт аб грамадзянскіх і палітычных правах, а таксама Канвенцыю супраць расавай дыскрымінацыі ААН — яшчэ шмат чаго трэба зрабіць у гэтым кірунку. У Заключных назіраннях Камітэта па правах чалавека ААН па пятым перыядычным дакладзе Беларусі ў кастрычніку мінулага года Камітэт адзначыў, што Беларусь павінна зрабіць эфектыўныя захады для вырашэння праблемы дыскрымінацыі ў дачыненні да ромаў, барацьбы з нянавісцю да іх і ліквідацыі расавага прафілявання праваахоўнымі органамі, у прыватнасці, шляхам арганізацыі абавязковага навучання па гэтых тэмах. Беларусь павінна актывізаваць свае намаганні, каб забяспечыць уключэнне дзяцей ромаў у школьную адукацыю і дасягненне адэкватных адукацыйных стандартаў на роўнай аснове з іншымі дзецьмі.
Масавыя адвольныя затрыманні прадстаўнікоў этнічнай меншасці рома сведчаць пра працяг негатыўнай практыкі з боку беларускіх уладаў у дачыненні да гэтай уразлівай групы. У сувязі з гэтым мы, прадстаўнікі Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека і яе сяброўскай арганізацыі ў Беларусі Праваабарончага цэнтра “Вясна” патрабуем ад уладаў Рэспублікі Беларусь:
- Правесці дбайнае расследаванне ўсіх выпадкаў адвольнага затрымання грамадзянаў, якія ўваходзяць у склад этнічнай меншасці рома, праведзеных у Магілёве 16 траўня 2019 г. у межах расследавання крымінальнай справы па факце забойства супрацоўніка ДАІ.
- Прыняць меры па расследаванні выпадкаў жорсткага і бесчалавечнага абыходжання з затрыманымі грамадзянамі.
- Забяспечыць адпаведныя захады па абароне правоў грамадзянаў, парушаных у выніку незаконных дзеянняў праваахоўных органаў, у тым ліку права на матэрыяльную кампенсацыю за шкоду.
- Прыняць комплексныя меры, накіраваныя на прадухіленне этнічнага прафілявання і дыскрымінацыі прадстаўнікоў абшчыны рома, і строга выконваць свае міжнародныя абавязацельствы ў галіне правоў чалавека.
