Павел Сапелка: Кроў не ўваскрасіць ахвяру

Юрыст Праваабарончага цэнтра "Вясна" Павел Сапелка, які вядзе прававы блог у "БелГазеце", разважае пра праблему смяротнага пакарання, якое да гэтага часу існуе ў Беларусі.

Ёсць некалькі праблем, па якіх я не вяду дыскусіі, дзе мяне зусім не цікавіць пазіцыя процілеглага боку. Таму што я ведаю правільны адказ і не хачу губляць час на тое, каб ўнікаць ў памылкі. Напрыклад - смяротнае пакаранне, забойства імем дзяржавы; нашым, маім імем. Ніхто не зможа назваць хоць адзін аргумент, які пераканае мяне ў тым, што смяротнае пакаранне - не зло.

На мінулым тыдні яшчэ аднаго чалавека прывезлі ў сутарэнне смяротнікаў. У камеры, адкуль выйсця няма. Апранулі ў апошнюю ў яго жыцці абноўку з надпісам «ИМН» на спіне. Гэта нешта накшталт схімы, калі чалавек сыходзіць са свету жывых, толькі ніхто не пытае яго, ці гатовы ён. Ён працягвае сустракацца з роднымі і адвакатам, атрымліваць перадачы і пісаць скаргі. Але яго ўжо амаль няма.

Еўрапейцы вызвалілі сябе ад таго, каб іх імем забівалі злачынцаў: праз 33 гады пасля прыняцця Еўрапейскай канвенцыі па правах чалавека быў прыняты і падпісаны пасля усімі краінамі-чальцамі пратакол, забаранілі смяротнае пакаранне ў мірны час.

Мы засталіся крывавай плямай на мапе Еўропы і ганарымся, што не апошнімі практыкуем гэтае дзікунства. Дапускаем, што ў мірны час у цэнтры сталіцы прыстойнай з выгляду, хоць і аўтарытарна кіраванай дзяржавы, нейкі чалавек у пагонах страляе ў патыліцу іншага чалавека. Не прымаем ідэю забароны расстрэлаў у мірны час, якую прынялі больш за 70 дзяржаў, падпісаўшы і ратыфікаваўшы Другі факультатыўны пратакол да Міжнароднага пакту аб грамадзянскіх і палітычных правах ААН, скіраваны на адмену смяротнага пакарання.

У 1950-я, калі ствараўся і падпісваўся згаданы пакт, здавалася, што можна імем дзяржавы забіць чалавека так, каб не парушыць іншыя правы і свабоды. Час паказаў, што так не бывае. Таму рух за адмену смяротнага пакарання не спыняецца і пакуль ўпэўнена перамагае.

Калі нашы парламентарыі (яны ў меру, вядома, актыўныя ў гэтым кірунку) гавораць, што смяротнае пакаранне - гэта выбар народа, не верце.

Гэта даўно ўжо неактуальны выбар іншага пакалення: знявечанага савецкай ідэалогіяй, з ГУЛАГам ў душы, без разумення агульнапрызнаных каштоўнасцяў, запалоханага перабудоўнай блытанінай. У рэшце рэшт, гэты выбар рабілі тады, калi ў Крымінальным кодэксе не было альтэрнатывы - пажыццёвага зняволення.

«Калі хутка вы забіваеце, то рабіце гэта выключна з ідэальным захаваннем усіх вашых законаў і нашых стандартаў у галіне правоў чалавека», - заклікае цяпер Камітэт па правах чалавека ААН. Іншымі словамі, зразумела, але дакладна з гэтым сэнсам. Вы сур'ёзна верыце, што так можна ва ўмовах краіны перамогшай законнасці? Дзе па КПК можна трымаць без прад'яўлення абвінавачвання хоць 20 сутак, дзе насуперак таго ж КПК адбіраюць доказы без пастановы, а то і без пратаколу; «Бяруць» пры выпадку ў закладнікі, у «адпрацоўку» ўсіх цыганоў-мужчын у горадзе; дзе арыштоўвае пракурор-абвінаваўца, а не суд. Дзе ёсць магчымасць у ІЧУ катаваць, а ў СІЗА - ламаць. І дзе ў дапамогу абвінавачанаму, вядома, дадуць абаронцу-адваката, але, магчыма, на кожны допыт - іншага: таго, хто сёння не заняты. Якая цана потым будзе прысуду, які праз год будзе безсэнсоўны і няма каму абскардзіць?

Хоць ёсць і тыя, хто гатовы рэзаць на кавалкі і без прысуду, ім усё ясна і так ... Вы, тыя, хто чакае крыві забойцы, зразумейце: яго кроў не ўваскрасіць ахвяру; забітым ён не заплаціць ні капейкі з тых дзясяткаў тысяч, якія суд па прыгаворы крывадушна прысуджае ў кампенсацыю пацярпелым з чалавека, якога праз год не стане. Не жадаеце яго бачыць у грамадстве - ізалюйце назаўжды, такое закон прадугледзеў.

Кажуць, што ў апошнія гады ў бальшыні з асуджанымі на смерць нават у сутарэнні турмы сталі абыходзіцца не мякчэй, але хіба больш чалавечней. Напэўна, разумеюць, што іх ужо амаль няма.

Павел Сапелка, "БелГазета".

  Навіны ад Spring96.org у Telegram. Падпішыся на наш канал https://t.me/viasna96