Справаздача па выніках маніторынгу сходу «Марш студэнтаў» у Мінску 2 снежня 2015 года (відэа)

Высновы

1. Практыка правядзення масавых мерапрыемстваў у Мінску істотна не змяняецца: па-ранейшаму актуальнай праблемай застаецца некамунікатыўнасць і складанасць ідэнтыфікацыі супрацоўнікаў міліцыі. Пазітыўная з’ява - адсутнасць фактаў затрымання ўдзельнікаў сходу і адмовы супрацоўнікаў міліцыі ад спынення масавага мерапрыемства.
2. Адсутнасць заяўкі на правядзенне масавага мерапрыемства, як гэта патрабуе закон, не з'яўляецца прычынай для абмежавання свабоды мірных сходаў.
3. На месцы было складзена 2 пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэннях у дачыненні да ўдзельнікаў сходу, дадзеныя 2 удзельнікаў запісаны ў пратаколы без заканчэння іх складання,  перапісаны дадзеныя яшчэ 7 удзельнікаў і 6 назіральнікаў.
4. Негатыўным фактарам з'явіўся псіхалагічны ціск, які аказваўся з дапамогай відэа-здымак супрацоўнікамі ў цывільнай вопратцы ўдзельнікаў і перапісвання іх дадзеных супрацоўнікамі ў форме.
5. Хоць на назіральнікаў не складаліся адміністрацыйныя пратаколы, супрацоўнікі міліцыі аказвалі на назіральнікаў ціск, перапісваючы іх дадзеныя і здымаючы іх на відэакамеру.

Метадалогія маніторынгу

РПГА "Беларускі Хельсінкскі Камітэт" і Праваабарончы цэнтр "Вясна" на працягу некалькіх гадоў праводзяць сістэматычнае назіранне за масавымі мерапрыемствамі ў Мінску на аснове распрацаванай метадалогіі маніторынгу, якая ўключае ў сябе: адбор і навучанне назіральнікаў прынцыпам грамадскага кантролю, стандартам мірных сходаў і метадалогіі назірання; запаўненне анкеты назірання падчас маніторынгу; апрацоўка анкет; падрыхтоўка маніторынгавай справаздачы і яе распаўсюджванне зацікаўленым.

Анкеты назірання за масавымі мерапрыемствамі сумесна распрацаваны праваабарончымі арганізацыямі. Анкеты ўтрымліваюць наступныя пытанні: магчымасць выканання сваіх функцый назіральнікамі і прадстаўнікамі СМІ, ацэнка дзеянняў арганізатараў і ўдзельнікаў масавага мерапрыемства, супрацоўнікаў міліцыі, пытанні аб наяўнасці службаў, якія адказваюць за здароўе і бяспеку людзей у выпадку непрадбачаных сітуацый.

Назіральнікі дапускаюцца да назірання толькі ў выпадку згоды на захаванне правілаў і прынцыпаў назірання (незалежнасць і палітычная нейтральнасць, апісанне фактаў, а не меркаванняў; неўмяшанне ў падзею, за якім ажыццяўляецца назіранне; прыхільнасць прынцыпам права: адмова ад любых формаў гвалтоўных дзеянняў і дыскрымінацыйных практык; карэктнае паводзіны). Падчас выканання сваіх абавязкаў назіральнікі трымаюцца адасоблена ад удзельнікаў. Яны пазначаныя бэйджамі назіральніка і сінімі камізэлькамі.

Папярэдняя інфармацыя

У сацыяльнай сетцы Вконтакте з'явілася ініцыятыва Студэнты супраць, якая абвясціла аб арганізацыі мірнага Марша студэнтаў.

Першапачаткова планавалася правядзенне мерапрыемства ва ўнутраным дворыку БДУ ў 13:50, але пазней графік быў зменены паведамленнем у групе сацыяльнай сеткі: "Пачатак збору (Міхайлаўскі сквер) - 12:30, пачатак руху калоны - 13:10, пачатак пікету - 13: 30, пачатак перамоваў з Рэктарам БДУ - 13:40, перамовы ідуць да 14:30, калі няма вынікаў, то мы пакідаем канферэнцыю".

Аднак, 2 снежня ў СМІ з'явілася паведамленне аб тым, што запланаваная сустрэча з рэктарам БДУ адменена: "У сувязі з заклікамі да супрацьпраўных дзеянняў і інфармацыяй, якая распаўсюджваецца, пра магчымыя правакацыі, у мэтах забеспячэння бяспекі студэнтаў БДУ сустрэча рэктара БДУ акадэміка Сяргея Абламейкі са студэнтамі пераносіцца", - паведаміў сайт БДУ.

Падчас правядзення масавага мерапрыемства 2 снежня 2015 непасрэдна і бесперапынна маніторынг ажыццяўлялі 6 назіральнікаў, якія прайшлі адпаведнае навучанне і былі пазначаныя належным чынам.

Ход масавага мерапрыемства

1. У 12:25 у Міхайлаўскім скверы з'явіліся назіральнікі, якія прыцягнулі ўвагу супрацоўнікаў міліцыі ў цывільным. Апошнія пачалі здымаць на відэакамеру інструктаж назіральнікаў, аказваючы тым самым ціск на іх. Чалавек, які здымаў назіральнікаў, адмовіўся прадставіцца. Акрамя назіральнікаў у Міхайлаўскім скверы знаходзіліся журналісты і супрацоўнікі міліцыі ў грамадзянскай форме.

   

2. У 12:30 - 13:10 у Міхайлаўскі сквер пачалі падыходзіць прадстаўнікі СМІ і ўдзельнікі сходу. Неўзабаве з'явіліся два супрацоўнікі міліцыі ў форменным абмундзіраванні, якія перапісалі дадзеныя назіральнікаў, а таксама пацікавіліся ў іх, хто іх сюды накіраваў, чаму яны тут знаходзяцца. Супрацоўнікі міліцыі ішлі на кантакт: называлі свае прозвішчы, імёны, імёны па бацьку, пасады, але не маглі растлумачыць, з якой прычыны яны перапісваюць дадзеныя назіральнікаў. Назіральнікі паведамілі, што яны не прымаюць удзел у сходзе, а ажыццяўляюць маніторынг за дадзеным масавым мерапрыемствам на падставе Статута РПГА “Беларускі Хельсінкскі Камітэт”.
3. Колькасць удзельнікаў сходу склала ад 20 чалавек на месцы збору да 90 чалавек падчас яго правядзення.
4. Колькасць супрацоўнікаў міліцыі было складана вызначыць з-за адсутнасці апазнавальных знакаў на большасці з іх. Так, супрацоўнікаў ДАІ/ДПС было 5 чалавек, супрацоўнікаў у форме з надпісам "Міліцыя" - 6 чалавек, каля 45 чалавек - у цывільным адзенні з характэрнымі адметнымі прыкметамі (навушнікі, рацыі). Ўсё кіраўніцтва ГУУС Мінгарвыканкама і РУУС было ў цывільным адзенні без апазнавальных знакаў. 7 супрацоўнікаў у цывільным ажыццяўлялі відэа-фіксацыю сходу.
5. З 13:15 да 13:25 калона, якая падышла да варот на вуліцы Бабруйскай, 9, хацела прайсці на тэрыторыю БДУ, але ахоўнікі зачынілі вароты і нікога не пусцілі. Перамовы ўдзельнікаў і ахоўнікаў вынікаў не далі. Таксама побач з варотамі адбыўся канфлікт паміж журналістам і мінаком, які выбіваў камеру і размахваў рукамі, агрэсіўна сябе паводзіў. У гэты момант побач з інцыдэнтам знаходзілася кіраўніцтва ГУУС Мінгарвыканкама і РУУС, але яны не звярнулі на гэта ўвагу. У гэты ж момант з'явіўся супрацоўнік у форме з надпісам "Міліцыя" і склаў пратакол на месцы на ўдзельніка сходу Яўгена Амелькова. У гэты момант супрацоўнік міліцыі ў цывільным адзенні зрабіў папярэджанне Глебу Вайкуле аб магчымым складанні на яго пратаколу ў выпадку працягу яго ўдзелу ў сходзе.

   

6. З 13:45 да 14:00 удзельнікі сходу падыходзілі да галоўнага корпуса БДУ, дзверы якога былі зачыненыя на рамонт. У гэты час у канцы калоны каля маста супрацоўнік міліцыі меў намер перапісаць дадзеныя 2-х удзельнікаў (пытаўся ў іх імёны, адрас пражывання, месца вучобы). Прычыну высвятлення гэтых дадзеных ён растлумачыць не змог, пры гэтым ён не складаў пратакол і ні ў чым не падазраваў спыненых людзей. Пасля размовы з назіральнікам супрацоўнік міліцыі адышоў. Побач з галоўным корпусам БДУ на Глеба Вайкуле быў складзены пратакол па артыкуле 23.34 КаАП (парушэнне парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў). Супрацоўнікі міліцыі не патлумачылі яму правы і абавязкі, не маглі растлумачыць, у чым палягала парушэнне парадку арганізацыі масавага мерапрыемства. Таксама супрацоўнікі ў форме спрабавалі перапісаць дадзеныя іншых удзельнікаў сходу, пры гэтым яны таксама не агучылі падстава для такіх дзеянняў, адзін супрацоўнік сфармуляваў прычыну так: "для асабістых зносін".

   

7. Працы СМІ і назіральнікам падчас масавага мерапрыемства не перашкаджалі, аднак супрацоўнікамі міліцыі былі перапісаныя дадзеныя ўсіх 6 назіральнікаў. Акрамя таго, ціск на назіральнікаў ажыццяўлялася падчас інструктажу шляхам відэазапісы размоў назіральнікаў.
8. Заклікаў да гвалтоўных дзеянняў з боку ўдзельнікаў сходу не зафіксавана.
9. Удзельнікі выкарыстоўвалі наступныя плакаты з надпісамі: «Наша сіла - салідарнасць. Не маўчы, змагайся за свае права», «За реальное самоуправление», «Реальное самоуправление. Самоуправление БГУ», «Я частка БДУ. Самоуправление»..
10. Удзельнікі акцыі скандавалі “Ректор, выходи”, “Браво, ректор”, “Спасибо!” “Ректора на ковер”, папярэдне паклаўшы дыван на прыступкі галоўнага ўваходу ў БДУ.
11. Інфармацыйная група ад ГУУС Мінгарвыканкама адсутнічала.
12. Назіральнікі не зафіксавалі машын хуткай дапамогі на месцы правядзення сходу.
13. Назіральнікі зафіксавалі 4 мікрааўтобусы і сінюю газэль ў двары каля месца правядзення сходу, якія належаць, мяркуючы па ўсім, органам унутраных спраў.
14. Па наяўных дадзеных былі складзены пратаколы аб адміністрацыйным правапарушэнні на Яўгена Амелькова, Глеба Вайкуле. Дадзеныя Максіма Вінярскага і Паўла Вінаградава былі ўпісаны ў пратаколы, якія да канца не былі складзеныя на месцы правядзення акцыі.

Рэкамендацыі

Супрацоўнікам праваахоўных органаў:

1) спыніць паслядоўную практыку адміністрацыйнага пераследу за ўдзел і арганізацыю мірных сходаў;

2) ажыццяўляць ахову грамадскага парадку падчас масавых мерапрыемстваў у форменнай вопратцы з ідэнтыфікацыйнымі карткамі (бэйджамі або нагруднымі знакамі);

3) пазначаць кантактную асобу з ліку супрацоўнікаў міліцыі для камунікацыі з назіральнікамі, СМІ і арганізатарамі масавага мерапрыемства;

4) спыніць аказанне ціску на назіральнікаў;

5) спыніць аказванне ціску на ўдзельнікаў акцыі ў выглядзе перапісвання іх дадзеных без законных падставаў.

Суб'ектам, якія валодаюць правам заканадаўчай ініцыятывы:

6) ініцыяваць змены ў заканадаўства з мэтай прывядзення яго ў адпаведнасць з міжнароднымі стандартамі ў галіне свабоды мірных сходаў.