Дастукацца да КС

У Праваабарончы цэнтр "Вясна" звярнуўся мінчук Міхаіл Мяхедка, які, сутыкнуўшыся з пэўнай жыццёвай сітуацыяй, палічыў неабходным звярнуцца ў Канстытуцыйны суд. Яго гісторыя пра тое, як прэзідэнцкая адміністрацыя стварае бар'еры на шляху грамадзянаў да канстытуцыйнага правасуддзя – тым часам як старшыня КС раіць ім звяртацца да кіраўніка дзяржавы як да аднаго з суб'ектаў, упаўнаважаных даручаць КС праверку правапрымяняльнай практыкі судоў.

Міхаіл Мяхедка дайшоў да суда, дамагаючыся праверкі Канстытуцыйным Судом правапрымяняльнай практыкі судоў па прымяненні заканадаўства аб прадастаўленні кампенсацыі пры пазбаўленні зямельных участкаў і зносе жылых памяшканняў, якія належаць грамадзянам паводле права долевай уласнасці, на адпаведнасць Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.

«Пры маім звароце ў Канстытуцыйны Суд на асабістым прыёме Старшынёй Канстытуцыйнага Суда П.П. Міклашэвічам былі дадзены тлумачэнні, што Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь у адпаведнасці з Дэкрэтам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26 чэрвеня 2008г. № 14 «Аб некаторых мерах па ўдасканаленні дзейнасці Канстытуцыйнага Суда Рэспублікі Беларусь» надзелены правам даваць даручэнне Канстытуцыйнаму Суду Рэспублікі Беларусь праверыць правапрымяняльную практыку судоў па асобных накірунках. Я ж як грамадзянін Рэспублікі Беларусь, у адпаведнасці з часткай першай арт.40 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь і часткай першай арт.4 Закона «Аб зваротах грамадзянаў», маю права звярнуцца да Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, кіраўніка дзяржавы, гаранта Канстытуцыі, правоў і свабодаў грамадзяніна і чалавека з просьбай даць даручэнне Канстытуцыйнаму Суду праверыць правапрымяняльную практыку судоў. Для гэтага я павінен звярнуцца ў Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. А таксама па даручэнні Старшыні Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь Андрэйчанкі У.П. Пастаянная камісія Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь па жыллёвай палітыцы, будаўніцтве, гандлі і прыватызацыі сумесна з Галоўным Экспертна- прававым упраўленнем Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь дала мне тлумачэнне, што з нагоды інфармавання Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь пра прапанову па праверцы суддзямі Канстытуцыйнага Суда Рэспублікі Беларусь правапрымяняльнай практыкі судоў мне трэба звяртацца ў Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь», - пісаў у суд М.Мяхедка.

«Рэалізуючы сваё права на зварот да Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, я неаднаразова звяртаўся з заявамі як у Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, так і да кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.В. Кабякова асабіста. Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь адмовіла мне ў маім праве звярнуцца з просьбай да Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі, спасылаючыся на тое, што «належныя прававыя падставы для адпаведнага звароту ў Канстытуцыйны Суд Рэспублікі Беларусь адсутнічаюць» (вых. ад 03.01.2012г. за № 11/15/7-5199) і спыніла са мной перапіску. Але ж рашэнне аб звароце ў Канстытуцыйны Суд павінен прыняць, як бачыцца, Прэзідэнт, а не яго Адміністрацыя, гэта значыць, адмова Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь перадаць маю просьбу Прэзідэнту Рэспублікі Беларусь незаконная і незаконна пазбаўляе мяне права звярнуцца да Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, кіраўніка дзяржавы, гаранта Канстытуцыі, правоў і свабодаў грамадзяніна і чалавека», - кажа заяўнік.

Гэта і стала прадметам скаргі М.Мяхедкі ў суд. Вызначэннем суддзі Ленінскага раёна г.Мінска Т.В.Жулкоўскай ад 2 снежня 2013 года яму было адмоўлена ва ўзбуджэнні справы па скарзе на бяздзейнасць Кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Прычынай адмовы стала непадведамаснасць справы суду. Аднак, азнаёміўшыся з вызначэннем, ён так і не зразумеў, які, акрамя суда, дзяржаўны орган мае права прымусіць службовую асобу выканаць неабходныя, на думку заяўніка, дзеянні. У адпаведнасці з артыкулам 247 Грамадзянскага працэсуальнага кодэкса, суддзя, адмаўляючы ва ўзбуджэнні справы, павінен указаць, у які орган або суд варта звярнуцца пазоўніку, калі справа непадведамственнае суду. Для таго, каб пераканацца ў слушнасці суддзі, заяўнік звярнуўся да яе з просьбай растлумачыць вынесенае азначэнне - такое права дае закон. Аднак у адказ прыйшла адмова, і гэтая адмова не была заснаваная на норме права.

Мінскі гарадскі суд, куды М.Мяхедка абскардзіў вынесенае вызначэнне, довадаў заяўніка не падтрымаў. Зрэшты, пасля атрымання яго вызначэння сітуацыя так і не праяснілася - судовая калегія не дала належнай ацэнкі ніводнаму з пунктаў прыватнай скаргі, пакінуўшы без увагі нават працэсуальныя недахопы вынесенага вызначэння і парушэнне права заяўніка на атрыманне яго растлумачэння.

Вядома, тыя магчымасці для нагляднага абскарджання, што засталіся, заяўнік выкарыстоўвае. Але засталося пытанне - навошта такія складанасці ў рэалізацыі права на канстытуцыйнае правасуддзе? Ці так складана было Канстытуцыйнаму Суду пры першапачатковым звароце да яго грамадзяніна даць ацэнку абгрунтаванасці яго патрабаванняў?

Федэральны канстытуцыйны суд у Германіі ў складзе 16 суддзяў атрымлівае тысячы зваротаў грамадзянаў і разглядае тыя з іх, па якіх можа быць прынята асноватворнае рашэнне ў дачыненні дзеяння асноўных правоў.

19 суддзяў Канстытуцыйнага Суда Расійскай Федэрацыі па скаргах на парушэнне канстытуцыйных правоў і свабодаў грамадзянаў правяраюць канстытуцыйнасць закона, прымененага ў канкрэтнай справе. Скарга на парушэнне законам канстытуцыйных правоў і свабодаў дапушчальная, калі:

1) закон закранае канстытуцыйныя правы і свабоды грамадзянаў;

2) закон прыменены ў канкрэтнай справе, разгляд якой завершаны ў судзе. У год суддзям паступае каля 20 000 зваротаў, з якіх разглядаюцца толькі тыя, якія прызнаюцца прымальнымі. Па справах, якiя разглядаюцца Канстытуцыйным Судом Расійскай Федэрацыі, дзяржаўная пошліна выплочваецца пры накіраванні скаргі фізічнай асобай - у памеры 300 расійскіх рублёў.

Канстытуцыйны суд Паўднёвай Карэі, у якім працуе на пастаяннай аснове 9 суддзяў, атрымлівае каля 17 000 зваротаў у год, з якіх большую частку разглядае (насельніцтва Рэспублікі Карэя - каля 50 млн. чалавек).

Беларусь - адна з нямногіх дзяржаў, якія захавалі толькі ўскосны доступ да канстытуцыйнага правасуддзя. Можна меркаваць, што 12 суддзяў Канстытуцыйнага Суда Беларусі былі ў стане разгледзець крыху больш за 800 зваротаў грамадзянаў, якія паступілі ў суд за 2013 год.

Венецыянская Камісія (Еўрапейская камісія за дэмакратыю праз права) лічыць пераважным супастаўленне ўскоснага доступу да канстытуцыйнага правасуддзя з прамым доступам, паколькі гэта будзе спрыяць балансаванню існуючых розных механізмаў.