Сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі абмеркавалі на сустрэчы па чалавечым вымярэнні АБСЭ

На штогадовай сустрэчы АБСЕ па чалавечым вымярэнні 3 кастрычніка ў Варшаве прайшло паралельнае мерапрыемства «Захаванне правоў чалавека ў Беларусі: актуальнае становішча».

 Арганізатарамі дыскусіі выступілі Міжнародная федэрацыя за правы чалавека (FIDH) і тры беларускія арганізацыі - Асамблея няўрадавых дэмакратычных арганізацый, Праваабарончы цэнтр "Вясна" і Цэнтр прававой трансфармацыі.

У рамках паралельнага мерапрыемства праваабаронцы сканцэнтравалі ўвагу на тых аспектах актуальнага становішча з правамі чалавека ў Беларусі, якія выклікаюць з іх боку найбольшую занепакоенасць .

У сваім выступе кіраўнік аддзела Усходняй Еўропы і Цэнтральнай Азіі FIDH Аляксандра Кулаева прадставіла даклад аб становішчы палітвязняў, падрыхтаваны ў супрацоўніцтве з сяброўскай арганізацыі Федэрацыі ў Беларусі - Праваабарончым цэнтрам "Вясна . Паводле ацэнак ПЦ "Вясна" і FIDH, цяпер у турмах Беларусі знаходзіцца 10 палітвязняў , а некалькі дзясяткаў чалавек хоць і вызваленыя, але абмежаваныя ў сваіх грамадзянскіх правах (у тым ліку не могуць балатавацца на выбарах , так як іх судзімасць не знятая, альбо знаходзяцца на прэвентыўным ўліку ці пад прэвентыўным наглядам. Пры тым, за парушэнне рэжыму яны рызыкуюць зноў пазбавіцца волі. Асаблівую занепакоенасць Аляксандра Кулаева выказала ўмовамі, у якіх знаходзяцца палітычныя зняволеныя, якія падвяргаюцца ціску і абмежаванням . Прадстаўнік FIDH заклікала міжнародную супольнасць да прынцыповай пазіцыі па пытанні вызвалення палітвязняў, аднак пры гэтым адзначыла, што не варта адмаўляцца і ад патрабаванняў па іншых праблемах у галіне правоў чалавека ў Беларусі, каб не зводзіць палітычны дыялог да адзінай праблемы: вызваленне палітычных зняволеных. Гэтая тэндэнцыя можа толькі спрыяць «гандлю людзьмі» рэжымам. Неабходна выпрацоўка выразнай паэтапнай праграмы з канкрэтнымі дзеяннямі і тэрмінамі, ад выкананняў якіх і павінен залежаць палітычны дыялог з урадам Беларусі. Пакуль свабода слова, асацыяцыі і сходы настолькі заканадаўча абмежаваныя, любы чалавек з актыўнай грамадзянскай пазіцыяй рызыкуе заняць месца палітычных зняволеных, нават калі ты, хто знаходзіцца ў зняволенні зараз, вызваляць, адзначыла яна.

Тэму палітвязняў працягнуў намеснік старшыні Праваабарончага цэнтру "Вясна" Валянцін Стэфановіч, які распавёў пра ўмовы ўтрымання палітвязняў у месцах пазбаўлення волі. Ён асабліва падкрэсліў, што ўмовы ўтрымання вязняў сумлення адрозніваюцца ў горшы бок ад умоў для астатніх зняволеных, у прыватнасці на іх аказваецца ціск, ужываюцца негуманныя метады, неабгрунтаваныя дысцыплінарныя спагнанні. Іх правы на спатканні, перапіску, пасылкі і інш рэгулярна парушаюцца , а адвольна ужыты да многіх з іх статус «злоснага парушальніка рэжыму» пазбаўляе іх надзеі на УДВ або амністыю.

Валянцін Стэфановіч прадставіў нядаўнюю справаздачу ПЦ "Вясна" па выніках маніторынгу месцаў прымусовага ўтрымання ў Рэспубліцы Беларусь. У якасці праблемы дакладчык адзначыў ўмовы ўтрымання і закрытасць пенітэнцыярнай сістэмы, а як следства адсутнасць грамадскага кантролю за ёй.

Валянцін Стэфановіч у сваім выступе таксама закрануў праблемы свабоды мірных сходаў, асноўнай з якіх з'яўляецца праблема адвольных забаронаў масавых мерапрыемстваў.

Юрыст Асамблеі няўрадавых дэмакратычных арганізацый Беларусі Юрый Чавусаў паведаміў, што напярэдадні 2 кастрычніка парламентам Беларусі былі прынятыя ў другім чытанні папраўкі ў законы "Аб грамадскіх аб'яднаннях" і "Аб палітычных партыях" . Дакладчык крытычна ацаніў заявы ўладаў Беларусі аб тым , што гэтыя папраўкі спрашчаюць рэгістрацыю НДА: на яго думку, змяшчаныя ў законе пазітыўныя змены ў кірунку спрашчэння працэдуры рэгістрацыі не вырашаюць галоўнай праблемы адвольных адмоваў у рэгістрацыі. Юрый Чавусаў назваў прыклады арганізацый, якім у 2013 годзе было адмоўлена ў рэгістрацыі, нягледзячы на тое, што яны ўжо не ў першы раз падавалі заявы ў міністэрства юстыцыі: Моладзевая арганізацыя "Маладыя дэмакраты", аб'яднанне "Гавары праўду”, Камуністычная партыя працоўных, аб'яднанне «За справядлівыя выбары" і іншыя. Гэтак жа было адзначана, што ў 2013 годзе ў Беларусі было вынесена не менш чатырох папярэджанняў членам незарэгістраваных НДА (у тым ліку аднаго праваабарончага ) аб магчымым прыцягнення да крымінальнай адказнасці па артыкуле 193-1 КК , якая прадугледжвае пакаранне да двух гадоў пазбаўлення волі за дзейнасць без рэгістрацыі. У якасці трэцяй перашкоды для развіцця грамадзянскай супольнасці Юрый Чавусаў назваў абмежаванні для фінансавання НДА, як з-за мяжы, так і знутры Беларусі: усталяваны складаны парадак рэгістрацыі замежных ахвяраванняў, унутраныя ахвяраванні могуць накіроўвацца толькі на вузкі пералік мэтаў, а ананімныя ахвяраванні прыраўноўваюцца да замежных.

Старшыня праўлення Цэнтра прававой трансфармацыі Алена Танкачова прадставіла агляд ўзаемадзеяння Беларусі з міжнароднымі механізмамі па правах чалавека. Выступоўца выказалася ў карысць аднаўлення працы ў Мінску офіса АБСЕ, а таксама прапанавала пашырыць кола суб'ектаў, якія ўдзельнічаюць цяпер ад Беларусі ў працэсе распрацоўкі прынцыпаў па свабодзе асацыяцый у рэгіёне АБСЕ. Прагучалі прапановы ў адрас Савета Еўропы па парадку дня па правах чалавека ў Беларусі: не абмяжоўвацца тэмамі смяротнага пакарання і ўвядзення нацыянальнага інстытута па правах чалавека, пры гэтым фармаваць змястоўную позву ў рэжыме адкрытых і сумесных кансультацый з праваабарончымі арганізацыямі і іншымі беларускімі зацікаўленымі суб'ектамі. Была выказана заклапочанасць тым, што Рада Еўропы ў праектным падыходзе папярэдняга перыяду (у прыватнасці ў пытаннях экалогіі) абапіраўся на супрацоўніцтва з GONGO (Government - Organized Non - Governmental Organizations ), не забяспечыўшы ўдзелу ў працэсе няўрадавым экалагічным арганізацыям. Асаблівая ўвага была ўдзелена пытанням супрацоўніцтва з адмысловымі працэдурамі ААН, у тым ліку механізмы спецыяльных дакладчыкаў, а таксама праблеме невыканання Беларуссю заключэнняў дагаворных органаў. Была адзначана праблема непрызнання Беларуссю мандата спецыяльнага дакладчыка ААН па правах чалавека ў Беларусі, якому ўлады краіны адмаўляюць ва ўездзе на тэрыторыю краіны. Алена Танкачова выказалася ў карысць павышэння ролі прадстаўніцтва ААН у Мінску ў кірунку абароны правоў чалавека і стварэння на базе прадстаўніцтва адкрытай дыялогавай прасторы па пытаннях выканання рэкамендацый, прынятых у рамках Універсальнага перыядычнага агляду і іншых спецыяльных працэдур.

На паралельным мерапрыемстве прысутнічалі прадстаўнікі НДА, Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі, некалькі дзяржаўных дэлегацый краін - членаў АБСЕ, у тым ліку прадстаўнікі ўрада Рэспублікі Беларусь . У рамках мерапрыемства прайшла кароткая дыскусія, у якой дакладчыкі і аўдыторыя абмеркавалі праблемы невыканання Беларуссю рэкамендацый Камітэта ААН па правах чалавека.