Міжнародны дзень супраць кібер-цэнзуры. Чаму Беларусь дагэтуль вораг інтэрнэту?
Сёння, 12 сакавіка, ва ўсім свеце адзначаецца Дзень супраць цэнзуры ў інтэрнэце. Гэты дзень быў абвешчаны з мэтай падтрымкі адзінага інтэрнэту без абмежаванняў і падкрэслення таго, як ўрады ва ўсім свеце стрымліваюць і падвяргаюць цэнзуры свабоду слова ў Інтэрнэце.
Сусветны дзень барацьбы з кібер-цэнзурай ўпершыню быў адзначаны ў 2008 годзе, калі арганізацыя «Рэпарцёры без межаў» і «Міжнародная амністыя» накіравалі запыт наконт новага важнага дня генеральным дырэктарам Yahoo!, Google, Inc. і Microsoft Corporation.
З нагоды гэтага дня была заснавана прэмію Netizen Prize, якой адзначаюцца ўсе карыстальнікі Інтэрнэту, кібер-дысідэнты, блогеры ці групы, якія ўнеслі прыкметны ўклад у абарону свабоды слова і выказвання меркаванняў у Інтэрнэце.
Яшчэ адной характэрнай асаблівасцю Сусветнага дня барацьбы з кібер-цэнзурай з'яўляецца спіс ворагаў Інтэрнэту. Першы спіс быў складзены ў 2006 годзе і уключаў 13 краін, дзе навіны і інфармацыя ў інтэрнэце падвяргаліся цэнзуры, а карыстальнікі Інтэрнэту сістэматычна падвяргаліся рэпрэсіям.
У спіс краін - ворагаў інтэрнэту з 2012 па сённяшні дзень уваходзіць і Беларусь. Сапраўды, сітуацыя са свабодай слова ў інтэрнэце ў Беларусі пакідае жадаць лепшага. Вось некалькі праблем і прыкладаў, чаму наша краіна па-ранейшаму ў гэтым спісе.
Блакіроўка сайтаў
У Беларусі час ад часу адбываюцца блакіроўкі сайтаў з-за “размешчэння інфармацыйных паведамленняў і матэрыялаў, якія ўтрымліваюць інфармацыю, распаўсюд якой здольны нанесці шкоду нацыянальным інтарэсам Рэспублікі Беларусь”. Фармуліроўка гэтага палажэння вельмі размытая і канкрэтных крытэрыяў шкоднасці інфармацыі няма. Так, на гэтай падставе ў 2017 і 2018 гадах Міністэрства інфармацыі абмежавала доступ да буйных незалежных інтэрнэт-мэдыяў «Беларускі партызан» (belaruspartisan.org) і «Хартыя 97» (charter97.org), якія рэгулярна публікуюць матэрыялы на грамадска-палітычную тэматыку. Пры гэтым ні ў адным з выпадкаў Мінінфарм не паведаміла, якая менавіта інфармацыя паслужыла падставай для блакавання і што неабходна зрабіць уладальніку сайта для таго, каб блакіроўка была адменена. У выніку “Беларускі партызан” праз пэўны час аднавіў працу (у даменнай зоне by), а “Хартыя” дагэтуль заблакавана на тэрыторыі Беларусі.
- Ілюстрацыйнае фота (State Dept./Doug Thompson)
Пераслед блогераў
Апошнім часам у Беларусі з’яўляецца ўсё больш незалежных блогераў, у тым ліку грамадска-палітычных, якія ахопліваюць усё большыя аўдыторыі. Але наўздагон развіццю блогасферы распачаўся і пераслед блогераў. У тым ліку і крымінальны. Так, к красавіку 2019 года youtube-блогер з Брэста Сяргей Пятрухін, які актыўна асвятляе ў сваіх роліках сацыяльныя праблемы Берасцейшчыны, у тым ліку і сітуацыю вакол завода АКБ, быў асуджаны на вялікі штраф па крымінальнай справе за “паклёп” і “абразу” міліцыянта. Праваабаронцы прызналі пераслед блогера палітычна матываваным. Таксама былі распачатыя крымінальныя справы супраць паплечніка Пятрухіна – блогера Аляксандра Кабанава і блогера Андрэя Павука. Аднак у хуткім часе яны былі спыненыя.
Масавыя акцыі супраць інтэграцыі з Расіяй напрыканцы мінулага года пацягнулі за сабой адміністрацыйны пераслед блогераў, якія актыўна асвятлялі пратэсты ці проста ўдзельнічалі іх. Вялікія штрафы атрымалі Уладзімір Цыгановіч (MozgON), Мікола Дзядок, Эдуард Пальчыс, Мікалай Маслоўскі і Аляксандр Дуброўскіх. Блогер Сяргей Ціханоўскі агулам атрымаў 30 сутак арышту, але абсалютным рэкардсменам па колькасці судоў і суровасці пакарання стаў youtube-блогер з Барані Дзмітрый Казлоў (Шэры кот). Ён быў асуджаны 8 разоў за ўдзел і заклікі да ўдзелу ў акцыях супраць інтэграцыі і атрымаў агулам 120 сутак арышту.
Справы за распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў у інтэрнэце
Цягам апошніх двух гадоў павялічылася колькасць выпадкаў прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці за публікацыі ў сацыяльных сетках. Падставай для гэтага выкарыстоўваецца арт. 17.11. КаАП, што прадугледжвае адказнасць за распаўсюд інфармацыйнай прадукцыі, якая змяшчае заклікі да экстрэмісцкай дзейнасці ці прапагандуе такую дзейнасць. На практыцы атрымліваецца, што чалавека могуць прыцягнуць да адказнасці за пост у сацыяльнай сетцы, які ён зрабіў шмат гадоў таму. Забароненыя “экстрэмісцкія” сімвалы, якія выпадкова патрапілі ў кадр відэароліка ці засталіся на фотаздымку, таксама могуць стаць падставай для складання адміністрацыйнага пратакола. У мінулым годзе “Вясна” зафіксавала 13 выпадкаў прыцягнення да адказнасці па арт. 17.11 (за распаўсюд экстрэмісцкіх матэрыялаў), і 2 выпадкі па арт. 17.10. (распаўсюд нацысцкай сімволікі) за публікацыі ў інтэрнэце. Па меркаванні праваабаронцаў, ва ўсіх гэтых выпадках гэтыя артыкулы прымяняліся з мэтай падаўлення іншадумства і распаўсюджвання альтэрнатыўных палітычных поглядаў.
