Маніторынг падзей пасля парламенцкіх выбараў 2012

Маніторынг падзей пасля выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь пятага склікання
 
Верасень-кастрычнік 2012 года
 
Міжнародная рэакцыя на выбары
 
24 верасня кіраўнік місіі назіральнікаў БДІПЧ АБСЕ Антоніа Мілашоскі заявіў, што празрыстасць выбараў у Беларусі не можа быць гарантаваная належным чынам, паколькі назіральнікі не мелі дастатковага доступу да падліку галасоў [1]. У папярэднім дакладзе БДІПЧ і ПА АБСЕ падкрэсліваецца, што «выбары не былі непрадузятымі, а працэс падачы скаргаў і апеляцый не гарантаваў эфектыўнага сродка абароны». Акрамя таго, было адзначана, што «нягледзячы на ​​пэўныя паляпшэнні выбарчага заканадаўства ў 2010 і 2011 гадах, заканадаўчыя рамкі ўсё роўна не гарантуюць правядзення выбараў у адпаведнасці з абавязальніцтвамі ў рамках АБСЕ і міжнароднымі стандартамі»[2]. 

У той жа дзень з крытычнай ацэнкай правядзення ў Беларусі парламенцкіх выбараў выступілі Вярхоўны прадстаўнік ЕС па замежных справах і палітыцы бяспекі Кэтрын Эштан і Камісар па пытаннях пашырэння і палітыкі суседства Штэфан Фюле. Яны падкрэслілі, што парламенцкія выбары сталі яшчэ адной страчанай магчымасцю для правядзення выбараў у адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі. Услед за ацэнкай БДІПЧ яны адзначылі, што выбары не былі справядлівымі і праходзілі на фоне агульнага клімату рэпрэсіяў і запалохвання[3].

Адначасова з заявай выступіў і кіраўнік Еўрапарламента Марцін Шульц, які выказаў шкадаванне, што парламенцкія выбары ў Беларусі зноў не адпавядалі міжнародным стандартам справядлівага і празрыстага выбарчага працэсу, а таксама паведаміў, што ў такой сітуацыі Еўрапарламент не зможа аднавіць афіцыйныя адносіны з беларускім парламентам[4]. Падобная адзнака падзей зроблена прэс-сакратаром Дзяржаўнага Дэпартамента ЗША. 

Кіраўнік місіі назіральнікаў ад СНД Сяргей Лебедзеў не выказаў істотнай крытыкі адносна арганізацыі парламенцкіх выбараў у Беларусі. На яго думку, пэўныя недахопы выявіліся, але заўвагі і недапрацоўкі былі адзінкавымі, але ні ў якім разе не масавымі[5].
   

Заявы кіраўніка дзяржавы і старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў па пытаннях, звязаных з правядзеннем выбараў

11 кастрычніка адбылося заключнае сумеснае паседжанне палат Нацыянальнага сходу чацвёртага склікання, на якім выступіў Прэзідэнт А. Лукашэнка. Ён закрануў тэму выбараў, а менавіта - магчымасць пераходу ў будучыні на змешаную выбарчую сістэму, якая прадугледжвае і аднамандатныя акругі, і партыйныя спісы. А. Лукашэнка станоўча ацаніў функцыянаванне змяшанай сістэмы ў іншых краінах, але падкрэсліў, што выбары па партыйных спісах не могуць быць эфектыўнымі без наяўнасці аўтарытэтных партый і адпаведнай палітычнай культуры.

Прэзідэнт адзначыў, што ў перспектыве РГА «Белая Русь» можа стаць партыяй цэнтрысцкай накіраванасці, але параіў не спяшацца з гэтай трансфармацыяй[6]. Словы кіраўніка дзяржавы сведчаць пра рашэнне чарговы раз адкласці працэс пераўтварэння грамадскай арганізацыі «Белая Русь» у палітычную партыю[7].

Акрамя гэтага А. Лукашэнка выказаў надзею, што парламент пятага склікання пачне «нейкую мадэрнізацыю палітычнай сістэмы», якая «будзе залежыць не толькі ад унутраных умоў, але перш за ўсё ад таго, у якой знешнепалітычнай сістэме і канфігурацыі мы будзем існаваць»[8]. Прэзідэнт аднак не патлумачыў, што ён разумее пад такой мадэрнізацыяй і якім чынам новы Нацыянальны сход будзе вырашаць гэтую задачу. Канкрэтных дзеянняў Прэзідэнта і ўладных структур па абмеркаванні такой палітычнай рэформы (мадэрнізацыі) пакуль не адзначана.

На гэтым жа паседжанні парламента А. Лукашэнка аб'явіў, што кампанія апазіцыі па байкоту выбараў «ганебна правалілася». Яна, па словах Прэзідэнта, «паказала слабасць апазіцыі, так званай «пятай калоны», якая нават не хоча імітаваць барацьбу за ўладу»[9].

17 Кастрычнік Лідзія Ярмошына ў інтэрв'ю агенцтву БелаПАН фактычна прызнала выкарыстанне дзяржаўнымі ўстановамі адміністрацыйнага рэсурсу для забеспячэння яўкі на выбары. Яна заявіла, што яўка у 74% была дасягнута за кошт «тых тытанічных намаганняў па прыцягненню выбаршчыкаў на ўчасткі, якія рабілі мясцовыя ўлады і адміністрацыі, асабліва дзяржустаноў, устаноў адукацыі»[10].

Лідзія Ярмошына таксама выказалася супраць змешанай выбарчай сістэмы, абгрунтоўваючы гэта тым, што «мажарытарныя акругі будуць непад'ёмна велізарныя, мажарытарная сістэма проста не будзе выконваць сваю функцыю, так як дэпутат не зможа даходзіць да кожнага выбаршчыка». Але з іншага боку, яна адзначыла, што «55 дэпутатаў для 15 партый - гэта мала, будзе занадта высокі прахадны бар'ер для праходжання ў парламент. Адпаведна, туды змогуць трапіць толькі адна-дзве буйныя партыі»[11]. На яе думку, у Беларусі трэба выкарыстоўваць або мажарытарную, альбо прапарцыйную выбарчую сістэму. Пры гэтым Л. Ярмошына пагадзілася, што правядзенне выбараў па партыйных спісах дапаможа фарміраванню палітычнай партыйнай сістэмы.

Старшыня Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў паведаміла, што прадставіла Прэзідэнту прапановы па змене выбарчага заканадаўства. У прыватнасці, яна прапануе ўвесці дадатковую магчымасць для вылучэння кандыдатаў ад грамадскіх арганізацый, якія налічваюць больш за тысячу членаў; даць магчымасць фармаваць выбарчыя фонды з моманту вылучэння кандыдата для таго, каб кандыдат меў легальныя сродкі для аплаты працы членаў ініцыятыўнай групы. Л. Ярмошына таксама лічыць неабходным вывесці агітацыю за байкот выбараў з паняцця перадвыбарчай агітацыі[12]. Неабходна адзначыць, што падчас сёлетніх выбараў у парламент Цэнтральная камісія па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў ўжо фактычна гэта зрабіла.

16 кастрычніка А. Лукашэнка даў прэс-канферэнцыю для прадстаўнікоў СМІ расійскіх рэгіёнаў. Сярод іншага на ёй быў закрануты шэраг тэм, звязаных з выбарамі. Прэзідэнт зноў крытычна выказаўся наконт прапарцыйнай сістэмы выбараў, спасылаючыся на неразвітасць партыйнай сістэмы ў Беларусі. Ён таксама адзначыў прадузяты характар ​​дакладу БДІПЧ па выніках парламенцкіх выбараў у Беларусі.
 
 

Сацыяльны кантэкст

У цэлым завяршэнне выбарчай кампаніі не змяніла сітуацыю з правамі чалавека ў краіне, умовы функцыянавання палітычных партый і арганізацый грамадзянскай супольнасці. Асуджаныя па палітычных матывах працягваюць знаходзіцца ў месцах зняволення, для іх не палепшаныя ўмовы адбывання пакарання.

9 кастрычніка  Гаспадарчы суд г. Мінска ліквідаваў беларускую праваабарончую арганізацыю - інфармацыйна-асветніцкую ўстанову «Платформа», якая займалася пытаннямі захавання правоў чалавека ў месцах пазбаўлення волі [13].

22 кастрычніка былі апублікаваныя вынікі чарговага сацыялагічнага апытання, праведзенага НІСЭПД. Вынікі сведчаць, што яўка на выбарах склала 66,4%, а байкатавалі выбары 9,6% рэспандэнтаў [14].

Гэтыя дадзеныя выклікалі хвалю негатыўных каментароў з боку прадстаўнікоў апазіцыі ў незалежных СМІ, паколькі яны цалкам супярэчаць рыторыцы прыхільнікаў байкоту, а таксама дэманструюць неэфектыўнасць іх кампаніі. Акрамя таго, вынікі сацыялагічнага апытання НІСЭПД засведчылі рост у параўнанні з парламенцкімі выбарамі 2008 г. колькасці прыхільнікаў незалежных кандыдатаў і кандыдатаў ад апазіцыі.

 

Маніторынг падзей пасля выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь пятага склікання
 
Лістапад 2012
 
 
Еўрасаюз падоўжыў санкцыі ў дачыненні да Беларусі да 31 кастрычніка 2013 года. У цяперашні час пад візавыя і эканамічныя санкцыі ЕС падпадаюць 243 беларускіх чыноўніка, у тым ліку Аляксандр Лукашэнка. Вярхоўны прадстаўнік ЕС па замежных справах і палітыцы бяспекі Кэтрын Эштан заявіла, што Еўразвяз вітае далучэнне васьмі краін Еўропы, якія не ўваходзяць у Еўразвяз (Албанія, Ісландыя, Ліхтэнштэйн, Македонія, Нарвегія, Сербія, Харватыя, Чарнагорыя), да санкцыяў у дачыненні да Беларусі [15].

24 лістапада споўніўся год пасля вынясення прысуду беларускаму праваабаронцу, старшыні праваабарончага цэнтра «Вясна» Алесю Бяляцкаму, асуджанаму да 4,5 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Абсерваторыя па абароне правоў праваабаронцаў, Сумесная праграма Міжнароднай Федэрацыі за правы Чалавека (FIDH) і Сусветнай Арганізацыі супраць катаванняў (World Organisation Against Torture) выказалі крайнюю занепакоенасць лёсам Алеся Бяляцкага, пераследамі супрацоўнікаў Праваабарончага цэнтра «Вясна» і іншых праваабаронцаў краіны[16].

26 лістапада канфіскаваны офіс і маёмасць Праваабарончага цэнтра «Вясна». Праваабарончая арганізацыя «Міжнародная амністыя» (Amnesty International) назвала гэта парушэньнем міжнародных абавязацельстваў Беларусі ў галіне правоў чалавека[17].

29 лістапада 33 праваабарончыя арганізацыі, якія ўваходзяць у Міжнародную платформу «Грамадзянская салідарнасьць», заклікалі ўлады Беларусі зняць усе абвінавачванні з праваабаронцы Алеся Бяляцкага і неадкладна вызваліць яго.

Камітэт па свабодзе аб'яднанняў Міжнароднай арганізацыі працы (International Labour Organization) заявіў пра пагаршэнне сітуацыі з правамі прафсаюзаў у Беларусі.

27 лістапада рэлігійная абшчына хрысціян поўнага Евангелля Царква «Новае жыццё» атрымала прадпісанне гаспадарчага суда Мінска, згодна з якім да 5 снежня яна павінна вызваліць будынак. Каля сямі гадоў Мінгарвыканкам спрабуе выселіць царкву «Новае жыццё». У 2005 г. гарадскія ўлады пазбавілі рэлігійную абшчыну права карыстання зямельным участкам, вылучаным  ёй у бестэрміновае карыстанне, у 2009 г. - права ўласнасці на будынак царквы. Аднак рашэнне суда не было выканана ў сувязі з тым, што вернікі правялі пост-галадоўку, якая доўжылася каля месяца. У 2010 г. Гаспадарчы суд г. Мінска наклаў на суполку санкцыі ў памеры 258 млн. рублёў за «забруджванне навакольнага асяроддзя».

Атрымаўшы патрабаванне аб вызваленні будынка, вернікі пачалі кругласутачную малітву за яго захаванне. 4 снежня бягучага года судовая вытворчасць у дачыненні да царквы «Новае жыцьцё» па просьбе ЖРЭУ Маскоўскага раёна г. Мінска, на тэрыторыі якога размешчана будынак, была спынена.

Шырокі грамадскі рэзананс атрымала справу аб збіцці міліцыянтамі вартаўніка-пенсіянера. Пенсіянер Сарочык, вартаўнік адной са сталічных аўтастаянак заявіў, што 14 лістапада ў Ленінскім РУУС г. Мінска ён падвергнуўся жорсткаму збіццю з боку супрацоўнікаў міліцыі з мэтай прызнальных паказанняў аб злачынствах, якіх ён не здзяйсняў. Праваабаронцы з установы «Платформа», да якіх звярнуўся Сарочык, дамагаюцца законнага расследавання справы.

Працяг абскарджання парушэнняў выбарчых правоў
 
Кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» адзначае працяг абскарджання парушэнняў, дапушчаных падчас мінулай выбарчай кампаніі. Аналіз спраў дае падставы зрабіць выснову, што выніковасць абскарджанняў вельмі нізкая. Усе звароты, пададзеныя ў сувязі з фактамі парушэнняў выбарчага заканадаўства, былі пакінутыя без задавальнення.

Адмоўлена ва ўзбуджэнні крымінальнай справы па заяве назіральніка РПГА БХК "Беларускі Хельсінкскі камітэт" Паўла Левінава ва Упраўленне Следчага камітэта па Віцебскай вобласці па факце скажэння вынікаў падліку галасоў на ўчастку для галасавання № 58 Віцебскай-Чкалаўскай выбарчай акругі № 18. Павел Левінаў паведамляў пра няўлічаныя бюлетэні для галасавання, якія былі атрыманы выбаршчыкамі, але не апушчаны імі ў скрыні для галасавання (гэтыя бюлетэні маюцца ў заяўніка). Пастанова была абскарджана пракурору Першамайскага раёна г. Віцебска.

Заява назіральніка РПГА БХК «Беларускі Хельсінкскі камітэт» Уладзіміра Краўчанка аб парушэннях заканадаўства пры падліку галасоў на выбарчым участку № 12 Магілёўскай-Ленінскай выбарчай акругі № 84, накіраваная ў Пракуратуру Магілёўскай вобласці, была пераадрасаваны старшыні акруговай выбарчай камісіі. У сувязі з гэтым неабходна адзначыць, што паўнамоцтвы старшыні акруговай выбарчай камісіі, хоць і працягваюцца да прызнання Палатай прадстаўнікоў паўнамоцтваў абраных дэпутатаў, фактычна не дазваляюць ужываць якіх-небудзь значных мер па фактах парушэнняў. Пракуратура, якая валодае больш сур'ёзнымі паўнамоцтвамі па фактах парушэнняў выбарчага заканадаўства, як і непасрэдна падчас выбараў, далёка да правядзення праверкі па дадзеным фактам.

Яшчэ больш неадназначнае рашэнне было прынята Пракуратурай Першамайскага раёна г. Віцебска па заяве Паўла Левінава па фактах парушэння выбарчага заканадаўства на ўчастку № 57 Віцебскай-Чкалаўскай выбарчай акругі № 18. Пракурор Першамайскага раёна Віцебска Раманоўскі Ю.В. прыняў рашэнне накіраваць заяву для разгляду старшыні адпаведнай акруговай выбарчай камісіі. Аднак да гэтага часу паўнамоцтвы выбраных дэпутатаў былі пацверджаны і дадзеная камісія спыніла сваю дзейнасць.

Адмоўлена назіральніку РПГА БХК «Беларускі Хельсінкскі камітэт» Наталлі Самахвалавай, якая звярнулася з заявай аб узбуджэнні крымінальнай справы па фактах падробкі дакументаў і няправільнага падліку галасоў старшынёй участковай камісіі № 22 Магілёўскай-Кастрычніцкай выбарчай акругі № 86. У заяве адзначалася, што фактычная колькасць датэрмінова прагаласаваўшых выбаршчыкаў у два разы менш, чым колькасць выбаршчыкаў, указаных у выніковым пратаколе. Аналізуючы пастанову аб адмове ва ўзбуджэнні крымінальнай справы, вынесеную участковым інспектарам Кастрычніцкага РАУС г. Магілёва Грабянюком І.В., можна зрабіць выснову, што, як па пераважнай большасці зваротаў аб парушэннях выбарчага заканадаўства, праверка была праведзена павярхоўна. У ходзе яе былі апытаныя толькі старшыня камісіі і яго намеснік. Іншыя абставіны пры правядзенні праверкі не былі даследаваны (не былі апытаныя іншыя назіральнікі, акрэдытаваныя участковай камісіяй, грамадзяне, якія паводле дадзеных участковай камісіі прагаласавалі, не былі вывучаны пісьмовыя матэрыялы).

Адзначаны выпадак выкарыстання міжнародных механізмаў абароны парушаных правоў. Старшыня Гомельскай абласной арганізацыі Аб'яднанай грамадзянскай партыі Васіль Палякоў і сябра партыі Уладзімір Няпомняшчых падалі скаргі ў Камітэт ААН па правах чалавека. Падставай паслужыла адмова судоў разгледзець іх скаргі па фактах ўвядзення на тэлерадыёкампаніі "Гомель" палітычнай цэнзуры падчас агітацыйнай кампаніі. Выступы кандыдатаў, якія ўтрымлівалі заклікі да выбаршчыкаў не браць удзел у выбарах, у эфір не прайшлі. Скаргі апазіцыянераў у суд выніку не далі, таму што беларускае заканадаўства не дае права ў падобных выпадках скардзіцца ў суд.

У звароце ў Камітэт ААН па правах чалавека экс-кандыдаты паказваюць на парушэнне іх права на свабоднае выказванне меркавання, права на ўдзел у справядлівых выбарах, права не падвяргацца дыскрымінацыі на падставе палітычных перакананняў, права на доступ да правасуддзя і просяць рэкамендаваць ураду Беларусі ўнесці адпаведныя змены ў нацыянальнае заканадаўства.

19 лістапада стала вядома, што назіральнік кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» Сяргей Гоўша атрымаў адказ на сваю скаргу па фактах прымусу студэнтаў Баранавіцкага дзяржаўнага універсітэта да датэрміновага галасавання. Адказ з аддзела ўнутраных спраў Баранавіцкага гарвыканкама за подпісам намесніка начальніка падпалкоўніка А. Трафімава быў атрыманы праз 2 месяцы пасля накіравання скаргі ў Цэнтральную камісію. Цэнтральная камісія накіравала скаргу праваабаронцы Генеральнаму пракурору, а той - у УУС Брэсцкага аблвыканкама. У выніку скарга трапіла ў раённы аддзел унутраных спраў, які паведаміў, што ў ходзе яе разгляду аб'ектыўных дадзеных аб прымусе студэнтаў Баранавіцкага дзяржаўнага універсітэта да датэрміновага галасавання падчас парламенцкіх выбараў атрымана не было.

Варта звярнуць увагу на справу былога кандыдата ў дэпутаты па Брэсцкай-Заходняй выбарчай акрузе № 1 Аляксандра Мельніка, які спрабаваў прыцягнуць да адказнасці вінаватых у парушэннях выбарчага заканадаўства пры правядзенні выбараў на ўчастку для галасавання № 39. Брэсцкі гарадскі выканаўчы камітэт адмовіўся пачаць адміністрацыйны працэс па яго заяве, аднак пасля абскарджання гэтага рашэння ў Пракуратуру адміністрацыйны працэс усё-такі быў пачаты ў адпаведнасці з арт. 10.26 ПВКоАП. Затым Брэсцкі гарвыканкам вынес пастанову аб яго спыненні. А. Мельнік абскардзіў пастанову, у тым ліку, у суд Ленінскага раёна г. Брэста. Аднак скаргі не разглядаліся па сутнасці, паколькі на думку дзяржорганаў, А. Мельнік не з'яўляецца пацярпелым, і адпаведна, не надзелены правам абскарджання ў рамках адміністрацыйнага працэсу.

Працэдура абскарджання парушэнняў выбарчых правоў з'яўляецца неэфектыўнай і не дазваляе ў належнай меры дамагчыся іх аднаўлення.
 
 
Маніторынг падзей пасля выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу
Рэспублікі Беларусь пятага склікання
 
Снежань 2012
 
Міжнародная палітыка
 
14 снежня Місія назіральнікаў БДІПЧ АБСЕ апублікавала выніковы даклад аб ходзе парламенцкіх выбараў у Беларусі 23 верасня 2012 года[18]. У дакладзе канстатуецца, што, нягледзячы на ​​некаторыя паляпшэнні ў Выбарчым кодэксе Рэспублікі Беларусь, многія абавязацельствы і стандарты ў рамках АБСЕ не былі выкананы.

У пачатку снежня грамадскасці была прадстаўлена справаздача па назіранні за выбарамі кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» –незалежнай ініцыятывы праваабарончага цэнтра «Вясна» і РПГА «Беларускі Хельсінкскі камітэт». У дакуменце ўказваецца на сур’ёзныя парушэнні беларускага выбарчага заканадаўства і міжнародных стандартаў свабодных і справядлівых выбараў, адзначана пагаршэнне практыкі правядзення выбараў. Таксама ў справаздачы зроблены рэкамендацыі па паляпшэнні выбарчага заканадаўства і практыкі[19].

13 снежня ў Страсбургу прадстаўлена гадавая справаздача ЕС аб сітуацыі ў сферы правоў чалавека і дэмакратыі ў свеце ў 2011 г. У ёй падкрэсліваецца, што Беларусь застаецца адзінай краінай, якая не прымае паўнавартаснага ўдзелу ў ініцыятыве ЕС «Усходняе партнёрства» і яе парламенцкай структуры Еўранэст, асабліва пасля прэзідэнцкіх выбараў у снежні 2010 г. і жорсткага разгону мітынгу пратэсту апазіцыі. Таксама гаворыцца, што Еўрапарламент глыбока занепакоены адсутнасцю дэмакратыі, вяршэнства закона, фундаментальных свабод і невыкананнем правоў чалавека ў Беларусі. У справаздачы ўтрымліваецца заклік да краін ЕС захоўваць паслядоўную і ўзгодненую палітыку ў дачыненні да Беларусі, працягваць аказваць ціск на беларускі рэжым, у тым ліку шляхам санкцый, і падтрымліваць грамадзянскую супольнасць у Беларусі.

7 снежня на паседжанні ў Мінску Савет Антыкрызіснага фонду ЕўрАзЭС ухваліў выдзяленне Беларусі чарговага траншу крэдыту ў 440 млн. даляраў ЗША. Адначасова стала вядома, што МВФ адмовіў Беларусі ў адкрыцці новай крэдытнай праграмы. МВФ указвае на неабходнасць паслядоўнай палітыкі, накіраванай на макраэканамічную стабільнасць, і рэалізацыі структурных рэформаў беларускай эканомікі.

5 снежня Беларусь прыняла ад Туркменістана старшынства ў Садружнасці Незалежных Дзяржаў на 2013 г. Старшынства ў наступным годзе – пазачарговае. Узбекістан і Украіна ўстрымаліся ад прыняцця на сябе ў 2013 функцый старшыні ў СНД.

 

 Унутраная палітыка

3 снежня Цэнтральная камісія па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў накіравала Прэзідэнту прапановы па ўнясенню змяненняў у выбарчае заканадаўства. У прыватнасці, Цэнтральная камісія выступае за: пашырэнне магчымасцяў для вылучэння кандыдатаў у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў праз прадастаўленне такога права рэспубліканскім грамадскім аб’яднанням колькасцю больш за тысячу чалавек, а таксама выключэнне з артыкула Выбарчага кодэкса, які тычыцца правядзення перадвыбарнай агітацыі, палажэння пра байкот выбараў; павелічэнне памераў асабістых фінансавых выбарчых фондаў кандыдатаў у дэпутаты парламента і прэзідэнты; адмова ад прадастаўлення кандыдатам бюджэтных сродкаў для вырабу агітацыйных улётак падчас агітацыйнай кампаніі.

Незалежныя эксперты лічаць, што прапановы ЦВК сведчаць пра імітацыю рэформаў, а не пра рэальную мадэрнізацыю. Неабходныя змены выбарчага заканадаўства, аб якіх у першую чаргу казалі незалежныя назіральнікі і апазіцыя, складаюцца ў наступным: заканадаўча замацаваць такую ​​працэдуру падліку галасоў, пры якой не толькі старшыня ўчастковай камісіі ведаў бы вынікі галасавання, а як мінімум усе сябры гэтай камісіі; палітычным партыям, якія ўдзельнічаюць у выбарах, гарантаваць прадстаўніцтва ў выбарчых камісіях; забяспечыць правы назіральнікаў у такой ступені, каб яны рэальна бачылі тое, што напісана ў бюлетэні; упарадкаваць датэрміновае галасаванне, каб выбаршчык, які не можа прыняць удзел у галасаванні ў асноўны дзень, рабіў адпаведную заяву. Ні адно з гэтых палажэнняў не было прапанавана Цэнтральнай камісіяй.

Змены ў выбарчае заканадаўства могуць быць прыняты да чарговых выбарах дэпутатаў мясцовых саветаў, якія пройдуць не пазней за 23 сакавіка 2014 года.

Прэзідэнтам выдадзены Дэкрэт № 9 «Аб дадатковых мерах па развіццю дрэваапрацоўчай прамысловасці» ад 7 снежня 2012 г., які ўзаконьвае ў Беларусі элементы прымусовай працы. Дэкрэт падвергнуўся рэзкай крытыцы з боку незалежных прафсаюзаў і апазіцыі, якія заявілі аб тым, што ён парушае нормы беларускага і міжнароднага права. Неабходна адзначыць, што сёння ў Беларусі на прадпрыемствах дрэваапрацоўчай прамысловасці не функцыянуе ні адна незалежная прафсаюзная арганізацыя. У ліпені 2012 г. на прадпрыемстве «Пінскдрэў» зафіксаваны масавы выхад рабочых з афіцыйнай Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі.

Назіраецца ўзмацненне ідэалагічнай працы ў сілавых структурах. 4 снежня стала вядома, што ў рамках рэфармавання Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь замест існуючага ў сістэме галоўнага ўпраўлення кадраў упраўлення ідэалагічнай працы, будзе створана новае – галоўнае ўпраўленне ідэалагічнай работы. 10 снежня на сустрэчы з першым сакратаром Цэнтральнага камітэта БРСМ Аляксандр Лукашэнка заявіў, што прапануе ўлічваць рэкамендацыю БРСМ пры працаўладкаванні ў праваахоўныя органы. БРСМ і «Белая Русь», лічыць Прэзідэнт, з’яўляюцца рэзервам кадраў для праваахоўных органаў.

12-13 снежня ў Мінску прайшла міжнародная канферэнцыя па пытаннях удасканалення механізму абароны ахвяр гандлю людзьмі і аказання ім дапамогі, арганізаваная Міністэрствам унутраных спраў і прадстаўніцтвам Міжнароднай арганізацыі па міграцыі (МАМ) у Беларусі.

 

Грамадзянская супольнасць
 
7 снежня праваабарончая арганізацыя Amnesty International пачала Глабальную акцыю ў падтрымку палітвязня, старшыні Праваабарончага цэнтра «Вясна» Алеся Бяляцкага. Неабходна адзначыць, што Рабочая група ААН па адвольных затрыманнях вынесла рашэнне, у якім сцвярджаецца, што заключэнне беларускага праваабаронцы, віцэ-прэзідэнта Міжнароднай Федэрацыі правоў чалавека Алеся Бяляцкага незаконнае і «супярэчыць артыкулу 20 параграфа 1 Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека і артыкулу 22 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах»[20].

4 снежня ў мінскім офісе Аб’яднанай грамадзянскай партыі прадстаўнікі дэмакратычных партый і арганізацый падпісалі мемарандум па рэалізацыі Нацыянальнай гендэрнай платформы (НГП). НГП – стратэгічны дакумент, падрыхтаваны экспертамі грамадскіх арганізацый і палітычных партый, адрасаваны як грамадзянскай супольнасці, так і ўраду Беларусі з мэтай узмацнення ўплыву на прыняцце рашэнняў па рэалізацыі гендэрнай палітыкі. Старшыня грамадскага аб’яднання «Жаночы незалежны дэмакратычны рух» Людміла Пеціна адзначыла, што НГП грунтуецца на асноўных палажэннях такіх міжнародных дакументаў, як Канвенцыя аб ліквідацыі ўсіх формаў дыскрымінацыі ў адносінах да жанчын (CEDAW), Пекінская платформа дзеянняў, Дэкларацыя тысячагоддзя, а таксама на канкрэтных рэкамендацыях Камітэта CEDAW, выпрацаваных спецыяльна для Рэспублікі Беларусь.

8 снежня ў Мінску з удзелам каля 80 дэлегатаў з усіх абласцей Беларусі і Мінска прайшоў устаноўчы з’езд арганізацыі «Лямбда». Мэта тых, хто сабраўся, – зарэгістраваць арганізацыю лесбіянак, геяў, бісексуалаў і трансгендэраў (ЛГБТ). Прадстаўнікі ЛГБТ-супольнасці неаднаразова спрабавалі зарэгістраваць сваю арганізацыю, аднак гэтыя спробы былі безвыніковымі. Таму ў Беларусі рух лесбіянак, геяў, бісексуалаў і трансгендэраў існуе пакуль толькі ў выглядзе нефармальных праектаў.

3 снежня стала вядома, што МЗС у чарговы раз адмовіў у магчымасці выдачы ўязных віз двум членам аб’яднання «Бацькаўшчына» – старшыні праўлення «Радыё Рацыя», галоўнаму рэдактару тыднёвіка беларусаў у Польшчы «Ніва» Яўгену Вапе і старшыні Беларускага культурнага супольнасці «Хатка» у г. Гданьску Лене Глагоўскай[21].
 
Ціск на актывістаў
 
У чарговую гадавіну разгону мірнай дэманстрацыі ў Мінску ў 2010 г. арыштаваны на пяць сутакнамеснік старшыні міжнароднай арганізацыі «Малады фронт» (Чэхія) Мікалай Дземідзенка. У актывісткі «Маладога фронту» Касі Галіцкай супрацоўнікі Цэнтральнага РУУС г. Мінска ўзялі падпіску аб тым, што яна папярэджана аб недапушчальнасці ўдзелу ў любых несанкцыянаваных мерапрыемствах 19 снежня. У Галіцкай былі канфіскаваныя старыя агітацыйныя матэрыялы.

З 91 пікету, заяўленага Аб’яднанай грамадзянскай партыяй на 19 снежня, забаронена 63. Партыя мае намер абскардзіць забарону на правядзенне пікетаў 19 снежня, у тым ліку шляхам звароту ў Камітэт па правах чалавека ААН.

19 снежня на Кастрычніцкай плошчы г. Мінска затрымана вядомая грамадзянская актывістка Ніна Багінская. У Віцебску затрыманыя сябры аргкамітэта па стварэнні партыі «Беларуская хрысціянская дэмакратыя» (БХД) Станіслаў Лаўрэнаў і Аляксей Кішчук. Да іх не было ўжыта санкцый.

Улады г. Баранавічы беспадстаўна не далі дазволу на правядзенне пікету, прымеркаванага да Міжнароднага дня правоў чалавека 10 снежня. Заяўку на акцыю падавалі праваабаронца Сяргей Гоўша і кіраўнік гарадской арганізацыі руху «За cвободу» Віктар Сырыца.

Працягваецца практыка пастаноўкі грамадзянскіх актывістаў на прафілактычны ўлік у КДБ. Спробы абскарджання ў судзе гэтых дзеянняў не прыносяць выніку. 18 снежня суд Ленінскага раёна г. Магілёва не задаволіў скаргу каардынатара аргкамітэта па стварэнні партыі «Беларуская хрысціянская дэмакратыя» Алега Аксёнава. Пастаноўка на ўлік матывавалася тым, што Алег Аксёнаў вядзе дзейнасць ад імя незарэгістраванай арганізацыі.

Атрымала працяг рэзанансная справа аб збіцці міліцыянтамі Ленінскага РУУС г. Мінска вартаўніка-пенсіянера. Васіля Сарочыка. У ходзе следчых дзеянняў 4 службовыя асобы Ленінскага РУУС Мінска прызнаныя падазраванымі ў здзяйсненні злачынства па ч. 3 арт. 426 КК (перавышэнне ўлады або службовых паўнамоцтваў, учыненыя службовай асобай, якія відавочна выходзяць за межы правоў і паўнамоцтваў, прадстаўленых па службе). Аднак 30 снежня афіцыйны прадстаўнік упраўлення Следчага камітэта па Мінску паведаміў, што крымінальная справа В.Н. Сарочыка спынена. Ён адзначыў, што ў дзеяннях супрацоўнікаў Ленінскага РУУС устаноўлены парушэнні крымінальна-працэсуальнага заканадаўства, яны прыцягнуты да дысцыплінарнай адказнасці[22].

4 снежня суд зрабіў больш жорсткім пакаранне вязню Мікалаю Дзядку, асуджанаму на чатыры з паловай гады калоніі агульнага рэжыму за ўдзел у акцыях анархістаў, і пастанавіў накіраваць яго ў турму. Дзядок мае 22 спагнанні. Згодна з рашэннем камісіі, Дзядок «не стаў на шлях выпраўлення і працягвае аказваць згубны ўплыў» на іншых зняволеных. Дзеянні адміністрацыі калоніі ў дачыненні да яго абумоўлены тым, што Мікалай адмаўляецца падпісваць прашэнне аб памілаванні на імя Прэзідэнта і працягвае заяўляць пра сваю невінаватасць.

13 снежня ў следчым ізалятары г. Баранавічы прайшло паседжанне камісіі па ўмоўна-датэрміновым вызваленні палітвязня Васіля Парфянкова. Прынята рашэнне адмовіць яму ва ўмоўна-датэрміновым вызваленні на падставе таго, што ён «не стаў на шлях выпраўлення». Праваабаронцы адзначаюць, што з боку адміністрацыі папраўчай установы ён атрымліваў спагнання за нязначныя парушэнні.

5 снежня ў Мінску за правядзенне несанкцыянаванай акцыі арыштаваны мастак Алесь Пушкін. Акцыя выяўлялася ў яго шэсці да будынка Вярхоўнага суда з партрэтам актывіста антысавецкага супраціву Расціслава Лапіцкага. Алесь Пушкін асуджаны на 12 сутак арышту.

26 снежня грамадзянская актывістка Наста Палажанка і лідэр міжнароднай грамадскай арганізацыі «Малады фронт» (Чэхія) Зміцер Дашкевіч узялі шлюб у Гродзенскай турме. Цырымонія змагла адбыцца пасля года зваротаў Анастасіі Палажанка ў розныя структуры з просьбай вярнуць пашпарт Дзмітрыя Дашкевіча.

27 снежня наваполацкі актывіст БХД Ілля Багданаў быў дапытаны ў абласным упраўленні КДБ г. Віцебска па справе Андрэя Гайдукова, арыштаванага па падазрэнні ў супрацоўніцтве з замежнымі спецслужбамі. Па гэтай справе Багданаў пераведзены з сведак у падазраваныя.

28 снежня пракуратура вынесла папярэджанне за журналісцкую дзейнасць Дзянісу Дашкевічу. Яму было паведамлена, што ў выпадку з’яўлення на сайце vrogacheve.ru інфармацыі, якая змяшчае недакладныя звесткі аб палітычным і эканамічным становішчы краіны, або ганьбіць прадстаўнікоў улады, Дзяніс Дашкевіч можа быць прыцягнуты да адказнасці па трох артыкулах Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь.